Madde Detay

Asıl adı Mehmed’dir. Memleketi bazı kaynaklarda Bolvadin ve Serez olarak, bazılarında da Anadolu ve Germiyan gibi daha genel coğrafyalar olarak gösterilmektedir. Latîfî, şairi “geniş-meşrepli, Şia-mezhepli bir rind” olarak tanımlamaktadır. Şehir şehir vaaz vermekte olan şairin hayatı devlet ve ikbalden uzak, sıkıntı içinde geçmiştir. Ölümü hakkında kaynaklarda bilgi bulunmamaktadır. Latîfî tefsir ve hadiste derin bilgisi olan şairin manzum ve mensur Farsça ve muammâ ile ilgili bazı eserleri olduğunu yazmaktadır. Latîfî, şairin vaaz vererek gezdiği beldelerde başından geçen ibret verici veya dikkat çekici olaylara yer verirken Kastamonu’da başından geçen bir kıssayı da nakleder. Âşık Çelebi’nin Sâatî hakkındaki kanaatleri oldukça menfîdir. “Kallâş, evbâş” gibi sıfatlarla andığı şair için “etkiyâ sûretinde eşkiyâdan idi” (takva sahibi kimse görünürdü ama çapulculardandı.) Yine Âşık Çelebi, bazen Kerbelâ asitanesinde, bazen Hacı Bektaş Dergâhı’nda, bazen Seyyid Gazi Ocağı’nda görünen Sâatî’nin buralarda “ışık” olamadığını ve bu makamları pislediğini yazar.

Molla Firâkî’yi hicveden ve bahr-i hafifte yazılmış Âşık Çelebi ve Hasan Çelebi’ye göre iki bin, Beyânî’ye göre bin beyitlik bir mesnevisi vardır. Âşık Çelebi eserleri arasında buna ilaveten eserleri arasında halk arasında Şengül-nâme denilen Şuhûdî Hoca Ebü’l-Ubeyd Vâhidü’l-’ayn Kıssası, Sarı Cuhûd Kızıl Papas Akça Hoca Mankır Ağa Destânı ile hakimleri ve onların kararlarını zemmeden bir eseri olduğunu kaydetmektedir. Şairin, Edirneli Nazmî’nin Mecma’u’n-Nezâ’ir’inde iki, Pervâne Bey Mecmuası’nda üç adet şiiri yer almaktadır. 

Canım, Rıdvan (hzl.) (2000). Latîfî, Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratü’n-Nuzemâ. Ankara: AKM Yay.

Kılıç, Filiz (hzl.) (2010). Âşık Çelebi, Meşâ’irü’ş-Şu’arâ (İnceleme-Metin). İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yay.

Köksal, M. Fatih (2012). Edirneli Nazmî, Mecma’u’n-Nezâ’ir. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-292688/h/edirneli-nazmi-mecmaun-nezair.pdf.[erişim tarihi: 20.03.2013]

Köksal, M. Fatih (2007). “Sâatî”. Türk Dünyası Edebiyatçılar Yazarlar ve Şairler Ansiklopedisi. C. 7. Ankara: AKM Yay. 386.

Kutluk, İbrahim (hzl.) (1978). Kınalızâde Hasan Çelebi, Tezkiretü’ş-Şu’arâ. Ankara: TTK Yay.

Pervâne Bey. Mecmû’a-i Nezâ’ir. Topkapı Sarayı Kütüphanesi Bağdat No. 406, vr. 243b, 331b, 518b.

“Sâatî”(1990). Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi. C. 7. İstanbul: Dergâh Yay. 377.

Sungurhan Eyduran, Aysun (hzl.) (2008). Beyânî, Tezkiretü’ş-Şu’arâ. Ankara: Kültür Bakanlığı e-kitap: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/belge/1-83502/beyani----tezkiretus-suara.html [erişim tarihi: 20.03.2013]

Şemseddîn Sâmî (1314). Kâmûsu’l-A’lâm. İstanbul: Mihrân Matbaası.

  GAZEL 

 Kıldı kudret hâmesi zâr ile tasvîrüñ senüñ

 Sûznâk olsa aceb mi hurde tahrîrüñ senüñ

 Rûh-bahş eyler deminden râhat-efzâ leblerüñ

 N’ola dil âb-ı hayât okursa tefsîrüñ senüñ

 Düşde gördüm zülfüñi didüm didüñ dâruñ durur

 Baña Yûsuf’dan güzel görinde ta’bîrüñ senüñ

 Ey kemân-ebrû üşer göñlüm temâşâsına halk

 Mâhiyedür san geçer pûlâddan tîrüñ senüñ

 Şol kemân ebrûñ olaldan şast zülfüñ destine

 Bir kemînüñde döginen oldı nahcîrüñ senüñ

 Nokta-i hâl ü hat[ı] kor anı dâne dökme kim

 Bellüdür uşşâka zâhid dâm-ı tezvîrüñ senüñ

 Mâhı gökden indürüp yire sagasın Sâ’atî

 Kesr-i nefs ü bast-ı eşk olursa teshîrüñ senüñ

(Köksal, M. Fatih (2012). Edirneli Nazmî, Mecma’u’n-Nezâ’ir. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-292688/h/edirneli-nazmi-mecmaun-nezair.pdf.[erişim tarihi: 20.03.2013]. 1410)