Madde Detay

İstanbul’da doğan Mehmet Şakir Ülkütaşır, başkâtiplik görevinde bulunan Hüsnü Efendi’nin oğludur. Küçük yaşlarda babasını kaybeden Ülkütaşır, Numune-i Terakki İlkokulu'nda ve bir sağlık meslek lisesinde okumuştur (Işık 2006: 3731). İstanbul Üniversitesinde edebiyat, felsefe ve tarih öğrenimi gördü ve Birinci Dünya Savaşı’nın sonlarında Maraş’ta öğretmenlik yaptı. Bu dönemde yörenin geleneksel özellikleriyle ilgili incelemelerde bulunup Cumhuriyet’ten sona Türk Dil Kurumu'nun çalışmalarına katıldı. Bu kurum dışında, Türk Ocağı, Halkevleri, Türk Folklor ve Etnografya Derneği gibi kurumlarda da görev aldı (Işık 2001: 971). 30 Mayıs 1981'de İstanbul'da vefat etti.

İlmî metot olarak Ziya Gökalp ve Fuat Köprülü okulunun takipçisi olduğunu söyleyen Ülkütaşır, folklorun bir bilim dalı olarak telakkisinde Fransız ve Macar ekollerinden etkilendi. Bir folklorcu olarak Ülkütaşır'ı farklı kılan yönlerden söz eden Süleyman Arısoy, onun çalışmalarındaki bilimsel üslubu ön plana çıkardı (Bayram 2011: 75). Ülkütaşır'ın, Türkçü ve milliyetçi neşriyatlara yakın olmasında, on dokuz yaşındayken Ülkü Ocağı'yla tanışmasının etkisi oldukça fazladır (Bayram 2011: 10). Kamil Toygar ile yaptığı bir sohbette kendisini Türk folkloruna yakından bağlayan etkenin "Türkçülük mefkûresinin benliğini saran ateşi" olduğunu belirten Ülkütaşır, özellikle 'Halka Doğru" adlı neşriyatın, zihninde Türk halkını kendine has manevi ve fikri yönleriyle tanıma şuurunu ortaya çıkardığına dikkat çekmiştir (Bayram 2011: 11). Ülkütaşır, cönkleri halk edebiyatı araştırmalarının en önemli kaynağı olarak gördü. Ayrıca halk şiiri türlerinden biri olan semaiyi açıklarken cönklerden faydalanmış ve üç çeşit semaiden söz etmiştir. Bu semailerden düz, musammat ve ayaklı semai olarak bahseden Ülkütaşır, bunlara ait nazım örnekleri de sunmuştur (Bayram 2011: 59). Folklor ve halk edebiyatı araştırmalarıyla tanınan Ülkütaşır, mani, türkü gibi halk edebiyatı mahsullerini derlemekten oldukça zevk aldığını “Geçtiğim Yollar” isimli bir hatıra yazısında dile getirdi (2011: 6). İlk yazıları 1920'de Sinop Gazetesi’nde yayımlanan Ülkütaşır, bu yazılardan biri olan “Bir İktibas-ı Muhayyir Dolayısıyla” isimli makalede, Ziya Gökalp’ten yapılmış bir intihali ortaya çıkardı. Ülkütaşır, bu dönemde mahallî tarih tetkikleri, folklor ve halk edebiyatına oldukça yoğun ilgi gösterdi (2011: 17). Gazete ve yıllıklarda, İslâm Ansiklopedisi, TDE Ansiklopedisi’nde yazarlık yaptı. 1920’den sonra Azerbaycan, Millî Mecmua, Varlık, Sebilürreşat, Yeni Muhit, Yücel, Tarihten Sesler, Güzelyurt gibi dergilerde de yazıları yayımlandı (Işık 2006: 3731). 1933’te TDK derleme koluna atanan Ülkütaşır, on altı kitap ile gazete ve dergilerde yayımlanmak üzere yüzlerce makale hazırladı.