Madde Detay
ABDAL MUSA
(d. ?/1280? - ö. ?/1410?)
tekke şairi
(Tekke / Başlangıç-15. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4
Abdal Musa, 13. yüzyıl sonu ile 14. yüzyıl başlarında yaşamış Bektaşi ananesinde önemli bir yeri olan Horasan erenlerinden birisidir. Hoy’dan kalkarak Antalya’nın Elmalı kazasına gelmiş, dergâhını Tekke Köyü’nde (Teke) kurmuştur. Abdal Musa ile ilgili bilgiler oldukça sınırlı olup bu bilgiler daha ziyade Abdal Musa Velayet-name’si ile Beliğ, Âşıkpaşa-zâde, Taşköpri-zâde, Ali ve Hoca Saadettin gibi tarihçilerin verdikleri bilgilere dayanmaktadır (Köprülü 1988: 64). Beliğ’in (1302: 213) Bursa fethinden önce Buhara’dan gelen kırk abdaldan biri olarak zikrettiği Abdal Musa, Âşıkpaşa-zade’de (Köprülü 1973: 198) Hacı Bektaş mensuplarından olarak gösterilmektedir. Şakâyık (Taşköprülü-zade 1269: 34), Güldeste (Bursalı Beliğ 1302: 213), Vefâyat (Baldır-zade Mehmet 1279: 403), Tâcü’t-Tevârih (Hoca Saadettin 1279: 406) ve Seyahat-name (Evliyâ Çelebi 1983: 273) gibi daha sonra kaleme alınan eserler, Abdal Musa’nın Bursa'nın fethinde Sultan Orhan Gazi ile birlikte olduğuna ve Geyikli Baba ile aralarında yakın bir münasebetin bulunduğuna işaret ederler (Güzel 1999: 42). Abdal Mûsâ ile ilgili rivayet ve kayıtlar hem Teke (Antalya), hem de Bursa ve çevresinde iki ayrı şahsiyet olduğunu düşündürmüştür. Ancak bu durumun Türk-İslam geleneğinde bir şahsa ait pek çok makamının olduğu ve Abdal Musa’nın Bursa’da gazaya katılmış olması gerçeği de göz önünde bulundurularak değerlendirilmesi gereken bir durumdur. Abdal Musa'nın yaşadığı dönemi kısmen de olsa aydınlatabilecek iki belge vardır. Bunlardan birincisi, Denizli'de bir çeşmenin sağ duvarında bulunan ve muhtemelen bir tekkeye ait kayıttır. H.811 (M.1408) tarihli kitabede eş-Şeyh Mustafa Abdal Mûsâ adı kayıtlıdır. Bu kayda göre Bursa’nın fethine katılan Abdal Musa ile burada zikredilen kişinin aynı olma ihtimali azalmaktadır. Söz konusu Mustafa’nın Abdal Musa müridi ya da evlatlarından olma ihtimali daha çoktur. İkinci olarak Fâtih devrinde Teke iline ait resmî bir belgede ise Finike yakınlarındaki Abdal Mûsâ Tekkesi'nden bahsedilmektedir (Köprülü 1988: 64; Erten 1340: 193). Evliya Çelebi’nin Abdal Musa’ya isnat ettiği bu tekke Kafi Baba Dergâhıdır. Bu kayıtlar Tekke’nin 14. yüzyıl ortalarındaki varlığına ve Abdal Musa’nın yaşadığı döneme ışık tutmaktadır. Antalya Elmalı’daki Tekke ile ilgili çalışmalar da Abdal Musa’nın Elmalı/Teke‘de yerleştiğini göstermektedir (Güzel 1999: 48).
Abdal Mûsa’nın adı ile ilgili olarak kaynaklarda bilinenin dışında başka bir isme rastlanılmamıştır. Çeşitli kaynaklarda Abdal Musa, Abdal Musa Sultan, Seyyid Musa gibi adlarla anılan Abdal Musa Finike yakınlarındaki Kafi Baba Tekkesi kitabesinde "pir-i sani" lakabı ile kayıtlıdır. Abdal Musa Velayet-name’sinde Teke beyinin veziri Kirde Yusuf ile aralarında geçen bir konuşmada kendisini “Senün adun Kirde ise benüm adum Köselen Musa’dur şeklinde tanıtmaktadır (Güzel 1999:142). Ayrıca Kaygusuz Abdal Menkıbesinde "Kösre Mûsa" adıyla da kayıtlıdır. (…) Abdal Musa’nın doğum yeri ile ilgili kesin bir bilgimiz yoktur. Tacü’t-tevârih’te “Bilâd-ı Acem’den Hoy’da tevellüd eylemişlerdür” şeklinde bir kayıt vardır (1279:406). Ayrıca kendisine ait bir şiirden aldığımız aşağıdaki dizeler onun Hoy’dan Anadolu’ya geldiği fikrini güçlendirmektedir. "Biz Horasan mülkindeki boydanuz /Neslimüzi sorarsan asıl Hoydanuz" (Güzel 1999: 44). Velayet-name’de Hacı Bektaş Veli üzerinden ondan şu şekilde bahsedilmektedir. “Yâ erenler Genceli’de genç ay gibi doğam, adum Abdal Mûsâ çağırduram didi. Beni isteyen anda gelsün bulsun didiyidi. Hünkar Hacı Bektaş vefat idicek Abdal Musa zuhura geldi” (Güzel 1999:140). Bu kayıt büyük ihtimalle onun doğumuna değil ortaya çıkışına işaret etmektedir. Bu bilgiler ışığında Abdal Musa’nın Hoy’da doğduğuna hükmedebiliriz. Abdal Musa’nın doğum tarihi ile ilgili de bir kayıt henüz tespit edilememiştir. Ancak yaklaşık olarak tespit etmek mümkündür.
Abdal Musa’nın ailesine ait bilgilerimiz de sınırlıdır. Velayet-name’ye göre soy itibariyle âl-i âbâdan gelmektedir ve Seyyid Hasan Gazi’nin oğludur. Annesi Ana Sultan’ı küçük yaşta kaybetmiştir. Kız kardeşinin adı ise Hüsniye Bacı’dır (Güzel 1999:44). Yine Velayet-name’de Kara Donlu Hacim Sultan ile Hacı Bektaş Veli’nin onun piri olduğu ayrıca Abdal Musa’nın Hacı Bektaş Veli’nin amcasının oğlu olduğu bildirilmektedir (Güzel 1999:19). Abdal Musa’nın çocukluğu, gençliği ve yetişmesi ile ilgili olarak Hoy’la bağlantılı bilgilere şimdilik ulaşmak mümkün olmamıştır. Abdal Musa’nın evlenip evlenmediği, çocuklarının olup olmadığı ise tamamen meçhuldür. Ancak Velayetname’de (1999: 147) Kızıl Deli Sultan ile ilgili olarak “…..Birkaç abdal aldı, vardı. Bir taştan iki testi çıkardı. Meydana getirdi. Birisin oğluna verdi ve birisin Kızıl Deli Sultan’a verdi ve kırk nefer abdal verdi” şeklindeki kayıttan bir oğlu olduğu anlaşılmaktadır. Eserde bunun dışında herhangi bir kayıt bulunmamaktadır. Abdal Musa’nın halifelerinden bazıları Velayetname’de zikredilmiştir. En meşhur halifesi esas adı Alaaddin Gaybî ve Alaiyye Sancağı beyinin oğlu olan Kaygusuz Abdaldır. Hem kendi Velayetnamesi hem de Kaygusuz Abdal menakıbnamesinde Kaygusuz ile karşılaşması ile başlayan mahlas ve icazet alması, Mısır’a oradan hacca gidişiyle devam edip tekrar şeyhine kavuşmasıyla biten, kerametlerle süslü, uzun bir sergüzeşt anlatılmaktadır Kaygusuz’un şöhreti ve eserleri göz önüne alındığında bu durum daha iyi anlaşılmaktadır. Abdal Musa’nın diğer halifeleri söz konusu eserden tespit edebildiklerimizle sınırlıdır. Bunlar Abdal Kefî, Kara Âşık Baba, Tahtalı Baba, Hoca Ahmed ve Kara Abdaldır. Osmanlı Devleti’nin kuruluşu ile ilgilendirilen Abdal Musa, Bektaşi geleneği içerisinde mühim bir yeri olan ve Anadolu’da icra-yı faaliyet eyleyen mutasavvıf şairlerden birisidir. Eğitimi ve tahsili hakkında hiç bilgimiz olmayan Abdal Musa’nın Anadolu’daki tesiri göz önüne alınırsa iyi bir eğitim aldığına hükmedilebilir.
Velayetname’deki “Hünkar Hacı Bektaş vefat idicek Abdal Musa zuhura geldi” şeklindeki kayıt göz önüne alınarak onun doğum tarihi 1271 tarihinden sonra aranmalıdır. Yukarıda çeşitli vesilelerle adlarını verdiğimiz tarihi kaynaklara göre de Orhan Gazi devrinde Bursa fethine (1326) katılmıştır. Abdal Musa’nın yaşadığı dönemi doğumuna en yakın biçimde açıklığa kavuşturacak kişi, meşhur müridi Kaygusuz Abdal’dır. Kaygusuz’un 18 yaşında (1350-1360) yılları arasında kendisine intisap ettiği kesindir. Şeyhine 40 yıl hizmet ettikten sonra onun izniyle hacca gittiğine göre Abdal Musa bu tarihte hayattadır. Dilgüşa’da geçen H.800 (M.1397-98) yılı Kaygusuz’un şeyhinin izniyle Mısır’a gidiş tarihidir. Bu bilgilerden hareketle Abdal Musâ’nın 1280-1300 yılları arasında doğduğu 90-110 yıl arasında uzun bir ömür yaşadığı ve 1398-1410 yıllarında Elmalı/Tekke köyünde vefat ettiği tahmin edilmektedir. İleride ele geçebilecek yeni belgeler ışığında daha sağlıklı bilgilere ulaşmak mümkün olabilecektir (Güzel 1999: 18-56). Mezarı, Abdal Musa zaviyesinin içerisinde bulunmaktadır. 14. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar çeşitli aralıklarla tamir gören ve genişletilen tekke, halihazırda türbe hariç harap durumdadır. Kısaca bilgi vermek gerekirse; Evliya Çelebi Seyahatnamesi ile Teke Vilayeti Vakıfları Tahrir Defteri'nden tekkenin, kuruluşunu takip eden zaman içerisinde büyük bir gelişme gösterdiği ve XVII. yüzyılda zengin vakıflara sahip tam teşekküllü bir zaviye durumuna geldiği ve Tekke köyünün de aslında bu tekkeye vakfedilmiş bir köy olduğu bilinmektedir. 1968'de de ayakta kalmış tek binası olan türbe, Vakıflar Genel Müdürlüğünce tamir edilerek ziyarete açılmış tamir sırasında, bazı şahısların elinde bulunan ve Abdal Musa'ya ait olduğu söylenen hırka ile tahta kılıç da bir câmekân içinde türbeye yerleştirilmiştir. Tekkenin kuruluşundan 1826'daki kapatılışına kadar uzanan ilk dönemden bugüne türbe, su kuyusu ve hazire intikal edebilmiş, diğer bölümler yok olmuş veya kuvvetli bir ihtimalle kapatılışı sırasında yıkılmışlardır. İlk inşasından beri tekkenin çekirdeğini teşkil eden türbe, Selçuklu kümbet geleneğine uygun olarak Abdal Musa'nın ölümünü müteakip yapılmış olmalıdır (Köprülü 1988: 64-67). Türbenin içinde Abdal Musa ile annesi, babası, kız kardeşi ve meşhur müridi ve halifesi olan Kaygusuz Abdal'a ait beş sanduka yer almaktadır.
Eserlerinden ancak dört şiiri ile Pend-name adlı kısa bir öğüt metni günümüze ulaşabilmiştir. Dolayısıyla onun edebî kişiliği ve üslubu hakkında çok fazla söz söyleyebilecek durumda değiliz. Ancak eserlerinin duru bir Türkçe ile yazılmış olması bizim açımızdan ve hitap ettiği kitle açısından önem arz etmektedir. Bektaşi edebiyatının seçkin örneklerindendir. Elimizdeki şiirlerine baktığımızda temalarının tasavvuf edebiyatı ile uygunluk arzettiği görülür. Allah, Muhammed, Ali sevgisinin işlendiğini, meydan, dar, sır, mürşid, evliya, ârif, pir gibi terimlerin kullanımı onu tasavvuf ile ilişkilendirmemizi sağlamaktadır.
1.Pend-nâme: “Abdal Musa Hazretlerinin Pend ü Nasihat-nâmesidir” başlıklı Dünyaya meyletmemek, doğru olmak, haktan ayrılmamak, Allah yolunda olmak, kötülüklerden uzaklaşmak, iyi olmak, devlet adamlarıyla oturup kalkmamak, sözünde durmak, vaktini boşa harcamamak, peygamber ve Ali evladını sevmek ve hatırlamak, dışını değil gönlünü güzelleştirmek, Allah yolunda olmak ve Allah’a teslim olmak gibi hasletlerin bildirildiği kısa bir pend-nâmesi vardır. Ankara Genel Kitaplık, 563/1 varak 10’da kayıtlıdır. Abdurrahman Güzel’in yayımladığı Abdal Musa Velayetnamesi’nin başında sadeleştirilerek yayımlanmıştır.
2. Velayetname: Velayetname/menakıbname, söz konusu velilerin veliliklerini ispat için müritleri ya da konuya ilgi duyan kişilerce kaleme alınan eserlerdir. Genel olarak velinin soyu, ailesi, doğumu, velilik alametleri, çocukluğu, gençliği, yetişmesi, eğitimi, ölümü ve halifeleri çeşitli kerametlerle birlikte konu edilir. Tarikat umdelerinin dervişlere öğretilmesi de temel gayelerdendir. Bu eserler başkaları tarafından kaleme alındıkları için veliyle ilgili yargı ve hükümler için uygun değildir. Ancak icra-yı faaliyet gösterdiği toplumda nasıl algılandığı ve tanındığı konusunda başvurulacak yegâne eserlerdendir.
Abdal Musa Velayetnamesi de yukarıda saydığımız konuların bazılarının ele alındığı bir eserdir. Eldeki tek nüsha 1040/1630 tarihli Veli Baba adlı bir derviş tarafından istinsah edilen 32 sayfalık “Hâza Kitâb-ı Abdal Mûsâ, Velâyetnâme-i Sultân Abdal Mûsâ” adlı nüshadır. Bu nüsha esas alınarak Saadettin Nüzhet Ergun, Süleyman Fikri Erten, Adil Ali Atalay ve başka araştırmacı ve bilim adamları tarafından birkaç kez yayımlanmıştır. Eser hakkında kapsamlı bir çalışma Prof. Dr. Abdurrahman Güzel tarafından gerçekleştirilmiştir. Eser, 13. ve 14. yüzyılda Anadolu’nun siyasi, kültürel durumu, Velâyetname’nin tarihî çevresi, Abdal Musa’nın menkıbevi ve tarihî hayatının yer aldığı bir girişten sonra Velayetname’nin çeşitli açılardan incelenmesi ile devam etmektedir. Lügatçe, bibliyografya, İndeks ve AG nüshasının tıpkı basımı ile eser tamamlanmaktadır.
Yaşadığı ve daha sonraki çağlarda Abdal Musa’nın edebî kişiliğinden daha ziyade eğitici kişiliği ile topluma yön verme kimliği öne çıkmaktadır. Abdal Musa’nın çeşitli kaynaklarda özellikle Âşıkpaşazade’de Hacı Bektaş mensuplarından olduğu kaydını yukarıda zikretmiştik. Onun sözlü gelenek içindeki şöhreti de bu yöndedir. Onun adıyla anılan Elmalı’daki tekke Bektaşiliğin dört büyük dergâhından birisi sayılmaktadır. Anadolu’nun Bursa Denizli, Aydın, Antalya ve daha pek çok yerindeki mezar ve makamlar onun tesirini göstermesi bakımından önemlidir. Pir evinde bulunan 12 hizmet postundan birisi Abdal Musa Sultan Postu’dur. Ayakçı postu olarak da bilinir. Bu durum onun Bektaşiler arasındaki yerini göstermesi bakımından önemlidir. Abdal Musa, Horasan’dan Anadolu’ya geçmiş çeşitli gaza ve eğitim faaliyetlerinde bulunmuş, fikirleri yaşadığı çağı aşarak halife ve dervişleri sayesinde günümüze ulaşmış ünlü bir mutasavvıftır.
Kaynakça
Atalay, Adil Ali (2000). Abdal Musa Sultan ve Velayetnamesi. İstanbul: Can Yay.
Atsız, Nihal (1992). Aşıkpaşaoğlu Tarihi. İstanbul: MEB Yay.
Baldırzâde Mehmed (1279). Vefâyât. İstanbul.
Bursalı İsmail Beliğ (1302). Güldeste-i Riyâz-ı İrfân. Bursa.
Ergun, Sadeddin Nüzhet (1936). Türk Şairleri. C.1. İstanbul.
Ergun, Sadeddin Nüzhet (1944). Bektaşi Şairleri ve Nefesleri. İstanbul: Kenan Matbası.
Erten, Süleyman Fikri (1340). Antalya Livası Tarihi. C.I, İstanbul, Encümeni Mecmuası.
Evliya Çelebi (1983). Seyahatname. İstanbul.
Eyüboğlu, İsmet Zeki (1991). Abdal Musa. İstanbul: Geçit Kitabevi.
Güzel, Abdurrahman (1999). Abdal Musa Velâyetnâmesi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
Güzel, Abdurrahman (1983). Kaygusuz Abdal’ın Mensur Eserleri. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay.
Güzel, Abdurrahman (1998). Kaygusuz Abdal Menâkıbnâmesi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
Hoca Saadettin (1279). Tacü’t-Tevârih. C.2. İstanbul. s. 406.
Köprülü, Mehmed Fuad (1973). “Abdal Musa”, Türk Kültürü. Ankara. 124: 198.
Köprülü, Mehmed Fuad (1984). İlk Mutasavvıflar. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yay.
Köprülü, Orhan F. (1988). “Abdal Musa”, İslam Ansiklopedisi. C. I. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 64.
Seyirci, Musa (1999). Abdal Musa Sultan. İstanbul: Der Yay.
Taşköprülüzâde Ahmed (1269). Şakâyık-ı Numâniye. İstanbul.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: DOÇ. DR. HAMİYE DURANYayın Tarihi: 22.06.2015Güncelleme Tarihi: 05.12.2020Eserlerinden Örnekler
Pendnâme'den
Evvel sırrını kavî (sıkı) sakla, çok söyleme, muîn ol, kavgalı yerden kaç, bilmediğün kişiye (mukârin) yakın olma, düşmanlığı sâbit olan kişi ile dost olma, bir kimsenün başına gelen musîbetüne gülme, senden ulu kimesnelerle mücâdele etme, doğru (müstakîm) ol, musîbete sabreyle, önce düşün, (fikir idüp-düşünüp) sonra söyle, her çocuk ve kadına sır ve söz söyleme, ibâdete ve mala güvenme, halîm ve selîm ol, inkârcılara (münkire) gönül verme, evliyâullâhın sözlerini inkârcılara (münkirlere) söyleme, dünyâya fazla meyletme, bir menfaat uğruna başkasına dervişlik satma, zâhir pâdişâhına yakın olma, işin olmadan vezir ve sâir devlet adamlarının yanına varma, bana iyi desinler diye sofuluk satma, düşmanına yüz verme, her bulduğuna şükret. Zina’dan uzak dur. elden geldikçe tek başına yemek yeme, pîr-daşını gerçek kardaşun bil, evliyâ ve mürşidden ayrılma, Hak divânundan ayrılma, sözünde dur, vaktini boşa harcama. Hz. Peygamber ve Hz. Ali evlâdına cân u gönülden dost ol, sev, dâima salâvat ile onları hatırla. Allah dostlarıyla muhabbet ederken;“eyvallah, kerem buyurdunuz” diyerek saygıda bulun.
Hz. Muhammed ve Hz. Âli düşmanları olan kâfirlerle dostluk yapma, zira bunların dostluğu sana fayda vermez. Sakın İmâmlara ihânet edenlere “iyidür” deme. Dış görünüşünü güzelleştirme, gönlünü güzelleştir. Yoldan çıkmış, dönek, pîrsiz insanlarla yoldaş olma; zîrâ yol, erkân bozulur. Kötü olma, zîrâ bazı kimesneler yirmi dört saatte bin devre girer, sakın sen o kimesnelerden olma! Zira o kimesneler bu devrelerin hangisinde bulursa o sıfat haşr olur, Sen Allah yolunda ol, (yalnız Allah’a teslim ol!) vesselâm…
MEB. Ankara Genel Kitaplık. %63/1 numaralı yazma. V.10’dan sadeleştirilerek alınmıştır.
Güzel, Abdurrahman (1999). Abdal Musa Velayetnamesi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
Nefes
Kim ne bilür bizi nice soydanuz
Ne zerre oddan ne hod sudanuz
Bize meftûn olan marifet söyler
Biz Horasan elleründe baydanuz
Bizüm zahmumuza merhem bulunmaz
Biz kudret okunda gizli yaydanuz
Yedi derya bizüm keşkülümüzde
Hacım umman ise biz de göldenüz
Hızır İlyas bizüm haldaşımuzdur
Ne zerrece günden ne hod aydanuz
Yedi tamu bize nev-bahâr oldu
Sekiz uçmak içindeki köydenüz
Mûsâ gibi “lenterânî” denürüz
Aslımuzı sorar isen ''Hoy'' danuz
Abdal Mûsa oldum geldüm cihâna
Arifler anlar bizi ne boydanuz.
Ergun, Sadeddin Nüzhet (1944). Bektâşî Şâirleri ve Nefesleri. İstanbul: Kenan Matbaası. 20-21.
Nefes
Muhammed Ali’nin kıldığı dâvâ
Yok meydanı değil, var meydânıdır
Muhammed kırklara niyaz eyledi
Ar meydânı değil, er meydânıdır.
Kırklar özün bir araya kodular
Anlar cenazesin susuz yudular
Deveyi gördün mü? Gördüm, dediler
Ört elin eteğin, sır meydânıdır.
Vardığın yerlerde ara bulasın
Gezdiğin yerlerde makbul olasın
Sakla sırrını kim settâr olasın
Çek çevir kendini kâr meydânıdır.
Ne diyeyim, şu erkânı kurana
Yuf çekerler bu meydanda yalana
Üç yüz altmış merdiveni bilene
Kör meydanı değil, gör meydânıdır.
Abdal Mûsa Sultân, gerçek er ise
Ali’yi sevenler muhib yâr ise
Hakk’ın maksuduna erem der ise
Urganı boynunda dar meydânıdır.
Ergun, Sadeddin Nüzhet (1944). Bektâşî Şâirleri ve Nefesleri. İstanbul: Kenan Matbaası. 21-22.
Nefes
Gözlerin kör olsun ey kanlu Yezid
Bu meydanda ne var Ali’den gayrı
Oniki imamın kapısın açan
İmamlar değildir Ali’den gayrı
Güvercin donuyla Urum’a uçan
İmamlar evinin kapısın açan
Cümle evliyalar üstünden geçen
Var mıdır hiçbir er Ali’den gayrı
Sofî Abdal erkânını yürüden
Aynı cemde sevdiklerin sürüden
Nişter Selman kırk vücudu bir eden
Var mıdır hiçbir el Ali’den gayrı
Muhammed Mirac’ın yoluna girdi
Bu sır gayet sır içinde sır idi
Şir donunun hatem mührünü verdi
Bu sırrı kim eder Ali’den gayrı
Cümle evliyalar imamlar bunda
İkrâr alan kimse düşer mi derde
Yek nefesle durman meydan-ı erde
Kimdir baba rehber Ali’den gayrı
Her kimin çırağın yaksa Hak yakar
Rızaya baş koyup teslimin takar
Aslımız oniki imama çıkar
Babamız her kim var Ali’den gayrı
Selman bir deste gül şaha uzattı
Kendi tabutuna kend’özi yattı
Cemî’i mushafdan nikâbın attı
Kurân yok gördüler Ali’den gayrı
Erenler erkânı gerçek bellidir
Abdal Musa fakir anın kuludur
İmamlar sırrıyla gönlü doludur
Var mıdır hiçbir er Ali’den gayrı
Ergun, Sadeddin Nüzhet (1944). Bektâşî Şâirleri ve Nefesleri. İstanbul: Kenan Matbaası. 22-23.
Nefes
Ben hocamdan aldım böyle dersümü
Okur idim eliften ba’ya deyu
Kimse bilmez şu dünyada sırrumu
Ta ezelden çağururum Hû deyu
Kimin azatlayup kimin fakıdur
Kimin döğüp söğüp kimin okıdur
Dedeler bu meydan kimin hakkıdur
Kim dedi ki şu murdarı yu deyu
Evvel ekşi narken üzüm çoğ iken
Davud sofradayken bıçak yoğ iken
İsmail’e inen kurban sağ iken
Kime dedi şu lokmayı soy deyu
Fatma ana can Ali’nin gülünü
Miraç’tan inerken öpmüş elünü
Hak Yezid’e kokturmadı gülünü
Muhammed’in yadigârı bu deyu
Abdal Musam anda bir tolu içtüm
İçtüm ol toluyu kendümden geçtüm
Işkun ateşine yandım tutuştum
……… (dize eksik)
Ergun, Sadeddin Nüzhet (1944). Bektâşî Şâirleri ve Nefesleri. İstanbul: Kenan Matbaası. 21.
İlişkili Maddeler
Yayın Tarihi: 22.06.2015Güncelleme Tarihi: 05.12.2020Eserlerinden Örnekler
Pendnâme'den
Evvel sırrını kavî (sıkı) sakla, çok söyleme, muîn ol, kavgalı yerden kaç, bilmediğün kişiye (mukârin) yakın olma, düşmanlığı sâbit olan kişi ile dost olma, bir kimsenün başına gelen musîbetüne gülme, senden ulu kimesnelerle mücâdele etme, doğru (müstakîm) ol, musîbete sabreyle, önce düşün, (fikir idüp-düşünüp) sonra söyle, her çocuk ve kadına sır ve söz söyleme, ibâdete ve mala güvenme, halîm ve selîm ol, inkârcılara (münkire) gönül verme, evliyâullâhın sözlerini inkârcılara (münkirlere) söyleme, dünyâya fazla meyletme, bir menfaat uğruna başkasına dervişlik satma, zâhir pâdişâhına yakın olma, işin olmadan vezir ve sâir devlet adamlarının yanına varma, bana iyi desinler diye sofuluk satma, düşmanına yüz verme, her bulduğuna şükret. Zina’dan uzak dur. elden geldikçe tek başına yemek yeme, pîr-daşını gerçek kardaşun bil, evliyâ ve mürşidden ayrılma, Hak divânundan ayrılma, sözünde dur, vaktini boşa harcama. Hz. Peygamber ve Hz. Ali evlâdına cân u gönülden dost ol, sev, dâima salâvat ile onları hatırla. Allah dostlarıyla muhabbet ederken;“eyvallah, kerem buyurdunuz” diyerek saygıda bulun.
Hz. Muhammed ve Hz. Âli düşmanları olan kâfirlerle dostluk yapma, zira bunların dostluğu sana fayda vermez. Sakın İmâmlara ihânet edenlere “iyidür” deme. Dış görünüşünü güzelleştirme, gönlünü güzelleştir. Yoldan çıkmış, dönek, pîrsiz insanlarla yoldaş olma; zîrâ yol, erkân bozulur. Kötü olma, zîrâ bazı kimesneler yirmi dört saatte bin devre girer, sakın sen o kimesnelerden olma! Zira o kimesneler bu devrelerin hangisinde bulursa o sıfat haşr olur, Sen Allah yolunda ol, (yalnız Allah’a teslim ol!) vesselâm…
MEB. Ankara Genel Kitaplık. %63/1 numaralı yazma. V.10’dan sadeleştirilerek alınmıştır.
Güzel, Abdurrahman (1999). Abdal Musa Velayetnamesi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
Nefes
Kim ne bilür bizi nice soydanuz
Ne zerre oddan ne hod sudanuz
Bize meftûn olan marifet söyler
Biz Horasan elleründe baydanuz
Bizüm zahmumuza merhem bulunmaz
Biz kudret okunda gizli yaydanuz
Yedi derya bizüm keşkülümüzde
Hacım umman ise biz de göldenüz
Hızır İlyas bizüm haldaşımuzdur
Ne zerrece günden ne hod aydanuz
Yedi tamu bize nev-bahâr oldu
Sekiz uçmak içindeki köydenüz
Mûsâ gibi “lenterânî” denürüz
Aslımuzı sorar isen ''Hoy'' danuz
Abdal Mûsa oldum geldüm cihâna
Arifler anlar bizi ne boydanuz.
Ergun, Sadeddin Nüzhet (1944). Bektâşî Şâirleri ve Nefesleri. İstanbul: Kenan Matbaası. 20-21.
Nefes
Muhammed Ali’nin kıldığı dâvâ
Yok meydanı değil, var meydânıdır
Muhammed kırklara niyaz eyledi
Ar meydânı değil, er meydânıdır.
Kırklar özün bir araya kodular
Anlar cenazesin susuz yudular
Deveyi gördün mü? Gördüm, dediler
Ört elin eteğin, sır meydânıdır.
Vardığın yerlerde ara bulasın
Gezdiğin yerlerde makbul olasın
Sakla sırrını kim settâr olasın
Çek çevir kendini kâr meydânıdır.
Ne diyeyim, şu erkânı kurana
Yuf çekerler bu meydanda yalana
Üç yüz altmış merdiveni bilene
Kör meydanı değil, gör meydânıdır.
Abdal Mûsa Sultân, gerçek er ise
Ali’yi sevenler muhib yâr ise
Hakk’ın maksuduna erem der ise
Urganı boynunda dar meydânıdır.
Ergun, Sadeddin Nüzhet (1944). Bektâşî Şâirleri ve Nefesleri. İstanbul: Kenan Matbaası. 21-22.
Nefes
Gözlerin kör olsun ey kanlu Yezid
Bu meydanda ne var Ali’den gayrı
Oniki imamın kapısın açan
İmamlar değildir Ali’den gayrı
Güvercin donuyla Urum’a uçan
İmamlar evinin kapısın açan
Cümle evliyalar üstünden geçen
Var mıdır hiçbir er Ali’den gayrı
Sofî Abdal erkânını yürüden
Aynı cemde sevdiklerin sürüden
Nişter Selman kırk vücudu bir eden
Var mıdır hiçbir el Ali’den gayrı
Muhammed Mirac’ın yoluna girdi
Bu sır gayet sır içinde sır idi
Şir donunun hatem mührünü verdi
Bu sırrı kim eder Ali’den gayrı
Cümle evliyalar imamlar bunda
İkrâr alan kimse düşer mi derde
Yek nefesle durman meydan-ı erde
Kimdir baba rehber Ali’den gayrı
Her kimin çırağın yaksa Hak yakar
Rızaya baş koyup teslimin takar
Aslımız oniki imama çıkar
Babamız her kim var Ali’den gayrı
Selman bir deste gül şaha uzattı
Kendi tabutuna kend’özi yattı
Cemî’i mushafdan nikâbın attı
Kurân yok gördüler Ali’den gayrı
Erenler erkânı gerçek bellidir
Abdal Musa fakir anın kuludur
İmamlar sırrıyla gönlü doludur
Var mıdır hiçbir er Ali’den gayrı
Ergun, Sadeddin Nüzhet (1944). Bektâşî Şâirleri ve Nefesleri. İstanbul: Kenan Matbaası. 22-23.
Nefes
Ben hocamdan aldım böyle dersümü
Okur idim eliften ba’ya deyu
Kimse bilmez şu dünyada sırrumu
Ta ezelden çağururum Hû deyu
Kimin azatlayup kimin fakıdur
Kimin döğüp söğüp kimin okıdur
Dedeler bu meydan kimin hakkıdur
Kim dedi ki şu murdarı yu deyu
Evvel ekşi narken üzüm çoğ iken
Davud sofradayken bıçak yoğ iken
İsmail’e inen kurban sağ iken
Kime dedi şu lokmayı soy deyu
Fatma ana can Ali’nin gülünü
Miraç’tan inerken öpmüş elünü
Hak Yezid’e kokturmadı gülünü
Muhammed’in yadigârı bu deyu
Abdal Musam anda bir tolu içtüm
İçtüm ol toluyu kendümden geçtüm
Işkun ateşine yandım tutuştum
……… (dize eksik)
Ergun, Sadeddin Nüzhet (1944). Bektâşî Şâirleri ve Nefesleri. İstanbul: Kenan Matbaası. 21.
İlişkili Maddeler
Güncelleme Tarihi: 05.12.2020Eserlerinden Örnekler
Pendnâme'den
Evvel sırrını kavî (sıkı) sakla, çok söyleme, muîn ol, kavgalı yerden kaç, bilmediğün kişiye (mukârin) yakın olma, düşmanlığı sâbit olan kişi ile dost olma, bir kimsenün başına gelen musîbetüne gülme, senden ulu kimesnelerle mücâdele etme, doğru (müstakîm) ol, musîbete sabreyle, önce düşün, (fikir idüp-düşünüp) sonra söyle, her çocuk ve kadına sır ve söz söyleme, ibâdete ve mala güvenme, halîm ve selîm ol, inkârcılara (münkire) gönül verme, evliyâullâhın sözlerini inkârcılara (münkirlere) söyleme, dünyâya fazla meyletme, bir menfaat uğruna başkasına dervişlik satma, zâhir pâdişâhına yakın olma, işin olmadan vezir ve sâir devlet adamlarının yanına varma, bana iyi desinler diye sofuluk satma, düşmanına yüz verme, her bulduğuna şükret. Zina’dan uzak dur. elden geldikçe tek başına yemek yeme, pîr-daşını gerçek kardaşun bil, evliyâ ve mürşidden ayrılma, Hak divânundan ayrılma, sözünde dur, vaktini boşa harcama. Hz. Peygamber ve Hz. Ali evlâdına cân u gönülden dost ol, sev, dâima salâvat ile onları hatırla. Allah dostlarıyla muhabbet ederken;“eyvallah, kerem buyurdunuz” diyerek saygıda bulun.
Hz. Muhammed ve Hz. Âli düşmanları olan kâfirlerle dostluk yapma, zira bunların dostluğu sana fayda vermez. Sakın İmâmlara ihânet edenlere “iyidür” deme. Dış görünüşünü güzelleştirme, gönlünü güzelleştir. Yoldan çıkmış, dönek, pîrsiz insanlarla yoldaş olma; zîrâ yol, erkân bozulur. Kötü olma, zîrâ bazı kimesneler yirmi dört saatte bin devre girer, sakın sen o kimesnelerden olma! Zira o kimesneler bu devrelerin hangisinde bulursa o sıfat haşr olur, Sen Allah yolunda ol, (yalnız Allah’a teslim ol!) vesselâm…
MEB. Ankara Genel Kitaplık. %63/1 numaralı yazma. V.10’dan sadeleştirilerek alınmıştır.
Güzel, Abdurrahman (1999). Abdal Musa Velayetnamesi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
Nefes
Kim ne bilür bizi nice soydanuz
Ne zerre oddan ne hod sudanuz
Bize meftûn olan marifet söyler
Biz Horasan elleründe baydanuz
Bizüm zahmumuza merhem bulunmaz
Biz kudret okunda gizli yaydanuz
Yedi derya bizüm keşkülümüzde
Hacım umman ise biz de göldenüz
Hızır İlyas bizüm haldaşımuzdur
Ne zerrece günden ne hod aydanuz
Yedi tamu bize nev-bahâr oldu
Sekiz uçmak içindeki köydenüz
Mûsâ gibi “lenterânî” denürüz
Aslımuzı sorar isen ''Hoy'' danuz
Abdal Mûsa oldum geldüm cihâna
Arifler anlar bizi ne boydanuz.
Ergun, Sadeddin Nüzhet (1944). Bektâşî Şâirleri ve Nefesleri. İstanbul: Kenan Matbaası. 20-21.
Nefes
Muhammed Ali’nin kıldığı dâvâ
Yok meydanı değil, var meydânıdır
Muhammed kırklara niyaz eyledi
Ar meydânı değil, er meydânıdır.
Kırklar özün bir araya kodular
Anlar cenazesin susuz yudular
Deveyi gördün mü? Gördüm, dediler
Ört elin eteğin, sır meydânıdır.
Vardığın yerlerde ara bulasın
Gezdiğin yerlerde makbul olasın
Sakla sırrını kim settâr olasın
Çek çevir kendini kâr meydânıdır.
Ne diyeyim, şu erkânı kurana
Yuf çekerler bu meydanda yalana
Üç yüz altmış merdiveni bilene
Kör meydanı değil, gör meydânıdır.
Abdal Mûsa Sultân, gerçek er ise
Ali’yi sevenler muhib yâr ise
Hakk’ın maksuduna erem der ise
Urganı boynunda dar meydânıdır.
Ergun, Sadeddin Nüzhet (1944). Bektâşî Şâirleri ve Nefesleri. İstanbul: Kenan Matbaası. 21-22.
Nefes
Gözlerin kör olsun ey kanlu Yezid
Bu meydanda ne var Ali’den gayrı
Oniki imamın kapısın açan
İmamlar değildir Ali’den gayrı
Güvercin donuyla Urum’a uçan
İmamlar evinin kapısın açan
Cümle evliyalar üstünden geçen
Var mıdır hiçbir er Ali’den gayrı
Sofî Abdal erkânını yürüden
Aynı cemde sevdiklerin sürüden
Nişter Selman kırk vücudu bir eden
Var mıdır hiçbir el Ali’den gayrı
Muhammed Mirac’ın yoluna girdi
Bu sır gayet sır içinde sır idi
Şir donunun hatem mührünü verdi
Bu sırrı kim eder Ali’den gayrı
Cümle evliyalar imamlar bunda
İkrâr alan kimse düşer mi derde
Yek nefesle durman meydan-ı erde
Kimdir baba rehber Ali’den gayrı
Her kimin çırağın yaksa Hak yakar
Rızaya baş koyup teslimin takar
Aslımız oniki imama çıkar
Babamız her kim var Ali’den gayrı
Selman bir deste gül şaha uzattı
Kendi tabutuna kend’özi yattı
Cemî’i mushafdan nikâbın attı
Kurân yok gördüler Ali’den gayrı
Erenler erkânı gerçek bellidir
Abdal Musa fakir anın kuludur
İmamlar sırrıyla gönlü doludur
Var mıdır hiçbir er Ali’den gayrı
Ergun, Sadeddin Nüzhet (1944). Bektâşî Şâirleri ve Nefesleri. İstanbul: Kenan Matbaası. 22-23.
Nefes
Ben hocamdan aldım böyle dersümü
Okur idim eliften ba’ya deyu
Kimse bilmez şu dünyada sırrumu
Ta ezelden çağururum Hû deyu
Kimin azatlayup kimin fakıdur
Kimin döğüp söğüp kimin okıdur
Dedeler bu meydan kimin hakkıdur
Kim dedi ki şu murdarı yu deyu
Evvel ekşi narken üzüm çoğ iken
Davud sofradayken bıçak yoğ iken
İsmail’e inen kurban sağ iken
Kime dedi şu lokmayı soy deyu
Fatma ana can Ali’nin gülünü
Miraç’tan inerken öpmüş elünü
Hak Yezid’e kokturmadı gülünü
Muhammed’in yadigârı bu deyu
Abdal Musam anda bir tolu içtüm
İçtüm ol toluyu kendümden geçtüm
Işkun ateşine yandım tutuştum
……… (dize eksik)
Ergun, Sadeddin Nüzhet (1944). Bektâşî Şâirleri ve Nefesleri. İstanbul: Kenan Matbaası. 21.
İlişkili Maddeler
Eserlerinden Örnekler
Pendnâme'den
Evvel sırrını kavî (sıkı) sakla, çok söyleme, muîn ol, kavgalı yerden kaç, bilmediğün kişiye (mukârin) yakın olma, düşmanlığı sâbit olan kişi ile dost olma, bir kimsenün başına gelen musîbetüne gülme, senden ulu kimesnelerle mücâdele etme, doğru (müstakîm) ol, musîbete sabreyle, önce düşün, (fikir idüp-düşünüp) sonra söyle, her çocuk ve kadına sır ve söz söyleme, ibâdete ve mala güvenme, halîm ve selîm ol, inkârcılara (münkire) gönül verme, evliyâullâhın sözlerini inkârcılara (münkirlere) söyleme, dünyâya fazla meyletme, bir menfaat uğruna başkasına dervişlik satma, zâhir pâdişâhına yakın olma, işin olmadan vezir ve sâir devlet adamlarının yanına varma, bana iyi desinler diye sofuluk satma, düşmanına yüz verme, her bulduğuna şükret. Zina’dan uzak dur. elden geldikçe tek başına yemek yeme, pîr-daşını gerçek kardaşun bil, evliyâ ve mürşidden ayrılma, Hak divânundan ayrılma, sözünde dur, vaktini boşa harcama. Hz. Peygamber ve Hz. Ali evlâdına cân u gönülden dost ol, sev, dâima salâvat ile onları hatırla. Allah dostlarıyla muhabbet ederken;“eyvallah, kerem buyurdunuz” diyerek saygıda bulun.
Hz. Muhammed ve Hz. Âli düşmanları olan kâfirlerle dostluk yapma, zira bunların dostluğu sana fayda vermez. Sakın İmâmlara ihânet edenlere “iyidür” deme. Dış görünüşünü güzelleştirme, gönlünü güzelleştir. Yoldan çıkmış, dönek, pîrsiz insanlarla yoldaş olma; zîrâ yol, erkân bozulur. Kötü olma, zîrâ bazı kimesneler yirmi dört saatte bin devre girer, sakın sen o kimesnelerden olma! Zira o kimesneler bu devrelerin hangisinde bulursa o sıfat haşr olur, Sen Allah yolunda ol, (yalnız Allah’a teslim ol!) vesselâm…
MEB. Ankara Genel Kitaplık. %63/1 numaralı yazma. V.10’dan sadeleştirilerek alınmıştır.
Güzel, Abdurrahman (1999). Abdal Musa Velayetnamesi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
Nefes
Kim ne bilür bizi nice soydanuz
Ne zerre oddan ne hod sudanuz
Bize meftûn olan marifet söyler
Biz Horasan elleründe baydanuz
Bizüm zahmumuza merhem bulunmaz
Biz kudret okunda gizli yaydanuz
Yedi derya bizüm keşkülümüzde
Hacım umman ise biz de göldenüz
Hızır İlyas bizüm haldaşımuzdur
Ne zerrece günden ne hod aydanuz
Yedi tamu bize nev-bahâr oldu
Sekiz uçmak içindeki köydenüz
Mûsâ gibi “lenterânî” denürüz
Aslımuzı sorar isen ''Hoy'' danuz
Abdal Mûsa oldum geldüm cihâna
Arifler anlar bizi ne boydanuz.
Ergun, Sadeddin Nüzhet (1944). Bektâşî Şâirleri ve Nefesleri. İstanbul: Kenan Matbaası. 20-21.
Nefes
Muhammed Ali’nin kıldığı dâvâ
Yok meydanı değil, var meydânıdır
Muhammed kırklara niyaz eyledi
Ar meydânı değil, er meydânıdır.
Kırklar özün bir araya kodular
Anlar cenazesin susuz yudular
Deveyi gördün mü? Gördüm, dediler
Ört elin eteğin, sır meydânıdır.
Vardığın yerlerde ara bulasın
Gezdiğin yerlerde makbul olasın
Sakla sırrını kim settâr olasın
Çek çevir kendini kâr meydânıdır.
Ne diyeyim, şu erkânı kurana
Yuf çekerler bu meydanda yalana
Üç yüz altmış merdiveni bilene
Kör meydanı değil, gör meydânıdır.
Abdal Mûsa Sultân, gerçek er ise
Ali’yi sevenler muhib yâr ise
Hakk’ın maksuduna erem der ise
Urganı boynunda dar meydânıdır.
Ergun, Sadeddin Nüzhet (1944). Bektâşî Şâirleri ve Nefesleri. İstanbul: Kenan Matbaası. 21-22.
Nefes
Gözlerin kör olsun ey kanlu Yezid
Bu meydanda ne var Ali’den gayrı
Oniki imamın kapısın açan
İmamlar değildir Ali’den gayrı
Güvercin donuyla Urum’a uçan
İmamlar evinin kapısın açan
Cümle evliyalar üstünden geçen
Var mıdır hiçbir er Ali’den gayrı
Sofî Abdal erkânını yürüden
Aynı cemde sevdiklerin sürüden
Nişter Selman kırk vücudu bir eden
Var mıdır hiçbir el Ali’den gayrı
Muhammed Mirac’ın yoluna girdi
Bu sır gayet sır içinde sır idi
Şir donunun hatem mührünü verdi
Bu sırrı kim eder Ali’den gayrı
Cümle evliyalar imamlar bunda
İkrâr alan kimse düşer mi derde
Yek nefesle durman meydan-ı erde
Kimdir baba rehber Ali’den gayrı
Her kimin çırağın yaksa Hak yakar
Rızaya baş koyup teslimin takar
Aslımız oniki imama çıkar
Babamız her kim var Ali’den gayrı
Selman bir deste gül şaha uzattı
Kendi tabutuna kend’özi yattı
Cemî’i mushafdan nikâbın attı
Kurân yok gördüler Ali’den gayrı
Erenler erkânı gerçek bellidir
Abdal Musa fakir anın kuludur
İmamlar sırrıyla gönlü doludur
Var mıdır hiçbir er Ali’den gayrı
Ergun, Sadeddin Nüzhet (1944). Bektâşî Şâirleri ve Nefesleri. İstanbul: Kenan Matbaası. 22-23.
Nefes
Ben hocamdan aldım böyle dersümü
Okur idim eliften ba’ya deyu
Kimse bilmez şu dünyada sırrumu
Ta ezelden çağururum Hû deyu
Kimin azatlayup kimin fakıdur
Kimin döğüp söğüp kimin okıdur
Dedeler bu meydan kimin hakkıdur
Kim dedi ki şu murdarı yu deyu
Evvel ekşi narken üzüm çoğ iken
Davud sofradayken bıçak yoğ iken
İsmail’e inen kurban sağ iken
Kime dedi şu lokmayı soy deyu
Fatma ana can Ali’nin gülünü
Miraç’tan inerken öpmüş elünü
Hak Yezid’e kokturmadı gülünü
Muhammed’in yadigârı bu deyu
Abdal Musam anda bir tolu içtüm
İçtüm ol toluyu kendümden geçtüm
Işkun ateşine yandım tutuştum
……… (dize eksik)
Ergun, Sadeddin Nüzhet (1944). Bektâşî Şâirleri ve Nefesleri. İstanbul: Kenan Matbaası. 21.
İlişkili Maddeler
Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
---|---|---|---|---|
1 | AHİ EVREN, Nasıreddin Şeyh Nasıreddin | d. 1171 - ö. 1261 | Doğum Yeri | Görüntüle |
2 | İSMAİL/AZERİ, İsmail Cengiz | d. 1928 - ö. 2017 | Doğum Yeri | Görüntüle |
3 | ABBAS BEHLÜL-ZÂDE | d. 1941 - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
4 | AHİ EVREN, Nasıreddin Şeyh Nasıreddin | d. 1171 - ö. 1261 | Doğum Yılı | Görüntüle |
5 | İSMAİL/AZERİ, İsmail Cengiz | d. 1928 - ö. 2017 | Doğum Yılı | Görüntüle |
6 | ABBAS BEHLÜL-ZÂDE | d. 1941 - ö. ? | Doğum Yılı | Görüntüle |
7 | AHİ EVREN, Nasıreddin Şeyh Nasıreddin | d. 1171 - ö. 1261 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
8 | İSMAİL/AZERİ, İsmail Cengiz | d. 1928 - ö. 2017 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
9 | ABBAS BEHLÜL-ZÂDE | d. 1941 - ö. ? | Ölüm Yılı | Görüntüle |
10 | AHİ EVREN, Nasıreddin Şeyh Nasıreddin | d. 1171 - ö. 1261 | Meslek | Görüntüle |
11 | İSMAİL/AZERİ, İsmail Cengiz | d. 1928 - ö. 2017 | Meslek | Görüntüle |
12 | ABBAS BEHLÜL-ZÂDE | d. 1941 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
13 | AHİ EVREN, Nasıreddin Şeyh Nasıreddin | d. 1171 - ö. 1261 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
14 | İSMAİL/AZERİ, İsmail Cengiz | d. 1928 - ö. 2017 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
15 | ABBAS BEHLÜL-ZÂDE | d. 1941 - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
16 | AHİ EVREN, Nasıreddin Şeyh Nasıreddin | d. 1171 - ö. 1261 | Madde Adı | Görüntüle |
17 | İSMAİL/AZERİ, İsmail Cengiz | d. 1928 - ö. 2017 | Madde Adı | Görüntüle |
18 | ABBAS BEHLÜL-ZÂDE | d. 1941 - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |