Mehmet Akan

(d. 5 Aralık 1939 / ö. 8 Temmuz 2006)
Tiyatro ve radyo oyunu yazarı, tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu, yönetmen, koreograf
(Yeni Edebiyat / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Şanlıurfa Birecik’te doğdu. İlk ve ortaokulu Birecik’te okudu, İstanbul Haydarpaşa Lisesi’nde eğitimine devam etti. İTÜ Makine Mühendisliği bölümünü bırakıp tiyatroya yöneldi. Alev Akçin ile evlendi ve 1981 yılında Saliha Şirvan adında bir çocukları oldu. 1959'da Genç Oyuncular topluluğuna katıldı, ilk yazarlık denemelerini gerçekleştirdi. Kiraz Çiçek Açıyor Aykırı Dal Üstüne (1961), Akçagüler ile Karagülmez (1962) adlı oyunları sahneledi. Türk Devrim Ocakları’nda halk dansları çalıştı; Madam Helenar’dan bale dersleri aldı. Profesyonel oyunculuğa Gülriz Sururi - Engin Cezzar Tiyatrosu'nda başladı ve dört yıl bu toplulukta bulundu, ilk yönetmenliğini de burada yaptı. Yönettiği ilk oyun Haldun Taner'in Zilli Zarife'sidir. 1967-68 sezonunda Ulvi Uraz Tiyatrosu’nda kendi yazdığı çağdaş bir ortaoyunu uyarlaması olan Ham Hum Şaralop'u yönetti. Dostlar Tiyatrosu’nda 9 yıl oyuncu, koreograf, oyuncu ve yönetmen olarak çalıştı. Brecht'in Kafkas Tebeşir Dairesi'nden uyarladığı (Feleknaz Hatun ile Gülizar Kızın) Analık Davası oyununda Brecht tiyatrosu ile geleneksel Türk tiyatrosunu harmanladı. 1974'te Çekoslovakya’da Keşanlı Ali Destanı’nın koreografisini gerçekleştirdi. AST’ta sahnelenen (1982) Hikâyeyi Mahmut Bedreddin'le, o yılın Ulvi Uraz En İyi Yönetmen, Ankara Sanat Kurumu En İyi Yönetmen, İsmet Küntay En İyi Yazar ödüllerini kazandı. Ulvi Uraz Tiyatrosu’na bağlı olarak HASAD`ı kurdu, bu topluluk ile birlikte halk danslarımızdan yola çıkarak çağdaş bir dans yaratma amacı taşımaktaydı. 1985'te yazdığı Fatoş’a Sesli Mektuplar Türkiye’nin Sesi radyosunda yayınlandı. Tiyatro Oyuncuları Derneği (TODER) ve Çağdaş Sinema Oyuncuları Derneği (ÇASOD) üyesidir. Çalışmalarında geleneksel halk sanatını çağdaş tiyatroya ve dansa aktarırken toplumcu sanat anlayışını benimsemiştir."Ah Belinda" (1986), "Teyzem" (1986), "Asiye Nasıl Kurtulur" (1986), "Kadının Adı Yok" (1987), "Bez Bebek" (1987), "Melodram" (1988), "Bizimkiler" (1989), "Kurt Kanunu" (1991), "Duruşma" (19999), "Gönderilmemiş Mektuplar" (2003) gibi pek çok film ve dizide rol aldı. Karnındaki kitle nedeniyle rahatsızlanarak Okmeydanı Eğitim Hastanesi'nde geçirdiği ameliyattan bir hafta sonra 9 Temmuz 2006’da vefat etti.

Toplumcu sanat anlayışını, geleneksel halk sanatıyla çağdaş tiyatroya ve dansa aktarım yoluyla ortaya koyar. Antikçağlardan beri varolan tiyatroya da, geleneksel tiyatroya da "daha iyi yaşamanın provası" gözüyle bakan Akan için tiyatroya 2000'li yıllarda daha çok ihtiyaç duyulur. Ona göre, tiyatro yapmak için sadece "insan" yeter. Hikâye-i Mahmud Bedrettin oyununda Anadolu Aleviliğini müzik ve dans öğeleriyle sentezler. Oyuncu ve koreograf oluşunun farkı metinlerde hissedilir. Mazhar, kudüm, daire gibi vurmalı sazların kullanılmasıyla seyirciye çok yönlü bir sanat eseriyle buluşma imkânı sunan sanatçı; adalet, bilgi ve dürüstlüğü yücelten örnekler seçmektedir. Batı tiyatrosundan Brecht'in etkisini Türk Tiyatrosuna taşımak isteyen yazar, Kafkas Tebeşir Dairesi oyununu uyarlayarak Feleknaz Hatun ile Gülüzar Kız'ın Analık Davası eserini yazmıştır. Meddahlık geleneğini ve halk danslarını bu oyununa da taşır. Midirfillik Oyunu (Ham Hum Şaralop) oyununda güldürü unsurlarıyla sosyal ve siyasi eleştiri ortaya koyar.

Kaynakça

Akan, Mehmet (2006). Toplu Oyunları 1. İstanbul: Mitos Boyut.

AST 45. Yıl Kitabı (2008). Haz. R. Onur Duru, Şenol Önder. s.128. Ankara.

Işık, İhsan (2004). Türkiye Yazarlar Ansiklopedisi, C.1, s.62. Ankara: Elvan Yayınları.

Tanzimat'tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi (2001) (Editör: Murat Yalçın). C.1, s.41-42. İstanbul: Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık.

http: //www.hurriyet.com.tr/bizimkiler-agliyor-4725858 (Son Erişim Tarihi: 01.10.2017)

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: GÖKÇE ULUS
Yayın Tarihi: 10.09.2019
Güncelleme Tarihi: 17.12.2020

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
Hikâye-i Mahmud BedrettinHacan / İstanbul1983Tiyatro
Toplu Oyunlar I: Hikâye-i Mahmud Bedrettin, Analık Davası, Midirfillik OyunuMitos boyut / İstanbul2006Tiyatro

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1CEYLANÎ, Hacı Mustafa Uğurd. 1969 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
2Emin Baydild. 3 Eylül 1948 - ö. 23 Şubat 2010Doğum YeriGörüntüle
3Kürkçü-zâde Osman Remzid. 1875 (?) - ö. 1924 (?)Doğum YeriGörüntüle
4ESKER KIZILI, Esger Abdulla Oğlu Esgerovd. 1939 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
5Engin Karadenizd. 17 Ağustos 1939 - ö. 01 Nisan 2012Doğum YılıGörüntüle
6Ahmet Köklügillerd. 15 Aralık 1939 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
7AHMET ERSÖZd. 1933 - ö. 2006Ölüm YılıGörüntüle
8HİKMETÎ, Subutay Hikmet Karahasanoğlud. 1925 - ö. 01.03.2006Ölüm YılıGörüntüle
9Abdülbaki Koşard. 28 Mayıs 1969 - ö. 24 Şubat 2006Ölüm YılıGörüntüle
10Sabri Kaliçd. 19 Mayıs 1966 - ö. 23 Eylül 2012MeslekGörüntüle
11Tolga Özenç Özençeld. 17 Şubat 1975 - ö. ?MeslekGörüntüle
12Ali Hikmetd. 1971 - ö. ?MeslekGörüntüle
13Didem Uslud. 19 Haziran 1954 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14Yılmaz Onayd. 20 Nisan 1937 - ö. 09 Ocak 2018Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15Bedri Rahmi Eyuboğlud. 1913 - ö. 21 Eylül 1975Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16Mehmet Şemsi Akanyetid. 20 Mart 1947 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
17Vecihid. 1869 - ö. 1904Madde AdıGörüntüle
18Mehmet Öğütçüd. 03 Kasım 1972 - ö. ?Madde AdıGörüntüle