AKLÎ, Bağdatlı

(d. ?/? - ö. ?/?)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 16. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Kaynaklarda Aklî mahlasını taşıyan üç şair bulunmasına rağmen burada adı geçen Bağdatlı Aklî, bunlardan farklıdır. Burada sözü edilen Aklî, Bağdat'ta Gelibolulu Âlî’yi karşılayanlardan biridir. Künhü'l-Ahbâr'da bildirdiğine göre Âlî, 994/1586’da Bağdat’a hazîne defterdarı olarak gittiğinde otuz kadar şair, kendisine kaside, tarih ve gazel sunar (Aksoyak 2005: 137). Bu şiirlerin bir kısmını, Budinli Hisâlî'nin, Metâliü'n-Nezâir adlı eserinde toplu olarak görmek mümkündür. Hisâlî, Âlî'nin Kerbelâ konulu ga­zeline nazire yazan yirmi kadar Osmanlı şairinin matlaını bir araya geti­rir. Şairlerden sekizi Bağdatlı olup muhtemelen Âlî'yi karşılamaya gelen­lerin arasında yer almışlardır. Bu manzumelere göre Âlî'ye şiir sunan Bağdatlı şairler Aklî, Tarzî, Ahdî, Kelâmî, Hurremî, Seyyid Feyzî, Rûhî ve Harîrî'dir. Budinli Hisâlî, Metâliü'n-Nezâir’inde Âlî ve Aklî’nin beyitlerini bir arada kaydeder. Aklî Gelibolulu Âlî'nin,

Meh-i şehr-i hilâfet mihr-i burc-ı evliyâyuz biz

Eser yiller gibi vâdî-neverd-i Kerbelâyuz biz     (Kaya 2003: 881)

şeklindeki beytine nazire yazmıştır.

Aklî mahlasının izini Künhü'l-ahbâr'da, madde başı olmasa da, satır aralarında görmek mümkündür: "Şu'arâdan Monlâ Zihnî ve 'Aklî nakl eylediler ki tezkiresinden ba'z-ı safhaları gözden geçürmişler. Ekser-i sutûrında itrâ lafzını mükerrer bulup inşâsını tarâvetden hâlî görmişler" (İsen 1994: 314). Âlî ile Bağdatlı Aklî'nin münasebetini bildiğimizden Künhü'l-ahbâr'da geçen bu Aklî Bağdatlı'dır. Bağdat çevresindeki şairleri derleyip toparlayan bir özelliğe sahip olan Ahdî, tezkiresinde Bağdatlı Aklî’den söz etmez. Bağdatlı Aklî’den tespit edilebildiği kadar geriye sadece bir beyit kalmıştır.

Kaynakça

Aksoyak, İ. Hakkı (2005).“Gelibolulu Mustafa Âlî’nin Bağdatlı Rûhî’ye Etkisi”. Bilig. (33): 137-147.

İpekten, Halûk, Mustafa İsen, Recep Toparlı, Naci Okçu ve Turgut Karabey (1988). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: KB Yay.

İsen, Mustafa (hzl.) (1994). Gelibolulu Mustafa Âlî. Künhü'l-Ahbâr'ın Tezkire Kısmı. Ankara: AKM. Yay.

Kaya, Bilge (hzl.)(2003). Hisâlî, Hayatı, Eserleri ve Metâliü’n-Nezâir Adlı Eserinin Birinci Cildi (İnceleme-Metin). Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.

Kurnaz, Cemal (1997). Divan Edebiyatı Yazıları. "Rûhî'nin Dostları". Ankara: Akçağ Yay.

Kurnaz, Cemâl ve Mustafa Tatçı (hzl.) (2001). Mehmed Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî -  Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. Ankara: Bizim Büro Yay.

Solmaz, Süleyman (hzl.) (2005). Ahdi, Gülşen-i Şuara. Ankara: AKM Yay.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: PROF. DR. İSMAİL HAKKI AKSOYAK
Yayın Tarihi: 05.01.2014
Güncelleme Tarihi: 04.12.2020

Eserlerinden Örnekler

Alâyıkdan müberrâ sâlik-i râh-ı Hudâyuz biz

Cihânun varına itmez nazar ehl-i fenâyuz biz Aklî-i Bagdâdî 

(Kaya, Bilge (hzl.)(2003).Hisâlî, Hayatı, Eserleri ve Metâliü’n-Nezâir Adlı Eserinin Birinci Cildi (İnceleme-Metin). Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi. 881.)


İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1NECÎB, İbrahim Beyd. 1763-64 - ö. 1818-19Doğum YeriGörüntüle
2ALİ, Nattâ'-zâde Seyyid Ali Efendid. ? - ö. 1534/35Doğum YeriGörüntüle
3BASÎRÎ, Acem, Alacad. 1466/67 - ö. 1534/35Doğum YeriGörüntüle
4DOSTÎd. ? - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
5SEHÎ, Sehî Beyd. - - ö. 1548/49Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
6DİLÎRÎd. ? - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
7ŞÂKİR, Ahmed Beyd. ? - ö. ?Madde AdıGörüntüle
8SÂDIKÎ, Baba Sâdıkî, Mustafad. ? - ö. 1722Madde AdıGörüntüle
9NEŞÂTÎd. ? - ö. ?Madde AdıGörüntüle