Metin And

(d. 17 Haziran 1927 / ö. 30 Eylül 2008)
Tiyatro Tarihçisi, Araştırmacı, Akademisyen
(Yeni Edebiyat / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

İstanbul’da doğdu. Asıl adı Metin Tevfik’tir. Babası bir bankacı olan Reşid Bey, annesi ise Seniha Hanım’dır. Liseyi bitirdikten sonra "Çavdar" olan soyadı, büyük dayısı Cenab ve Sevda And ailesinin evlatlığı olduğundan "And" olarak değişti. İlk ve ortaöğrenimine başladığı Galatasaray Lisesi’nden 1946'da mezun oldu. Yükseköğrenimini 1950'de İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde tamamladı. Yüksek lisans yapmak için Londra’ya sonrasında da Rockefeller Vakfı’nın bursuyla bale, opera ve tiyatro eğitimi almak için New York’a gitti. Sahne sanatları üzerine araştırmalar yaptı. Bir süre dayısının kurucusu ve yöneticisi olduğu Kavaklıdere Şarapları’nda yöneticilik yaptı. Bu süre zarfında Türk Folklor Araştırmaları, Hisar, Müzik, Pazar Postası, Forum ve Ulus gibi dergilerde müzik, edebiyat, bale, opera ve tiyatro türlerinde ilk dönem yazıları yayımlandı. Forum dergisini ve yazılarını yönetti, derginin sahipliğini üstlendi. Forum Yayınlarını kurdu. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tiyatro Bölümü'nde, kuruluşundan itibaren görev aldı ve burada otuz yılı aşkın bir süre öğretim görevlisi ve öğretim üyesi olarak çalıştı. “Meşrutiyet Çağı Siyasal Hukuk ve Toplumsal Düzenin Türk Tiyatrosuna Etkisi” başlıklı çalışmasıyla doktor, “Osmanlı Tiyatrosu” başlıklı incelemesiyle doçent, “Dünyada ve Bizde Gölge Oyunu” adlı çalışmasıyla da 1980 yılında profesör unvanını aldı. 1994’te Ankara Üniversitesi’nden emekli oldu. Yurt içinde ve yurt dışında çok sayıda üniversitede misafir öğretim üyesi olarak çalıştı ve geleneksel Türk tiyatrosu üzerine konferanslar verdi.

“Dünya Dansediyor” ve “Baleye Çağrı” adlı uzun yıllar süren radyo programlarını hazırladı. Dördü çekilmiş olmak üzere belgesel film senaryoları yazdı. Geleneksel Türk tiyatrosu, karşılaştırmalı tiyatro ve Batı etkisinde gelişen Türk tiyatrosu gibi konularda verdiği eserlerle alanın öncülerinden oldu. Bazıları yabancı dillerde olmak üzere 54 kitap, 1500’e yakın bilimsel inceleme, tanıtma, eleştiri yazısı ve ansiklopedi maddesi kaleme aldı. 1970'te Türk Dil Kurumu Bilim Ödülü'nü, 1980'de Türkiye İş Bankası Bilimsel Araştırma Ödülü'nü, 1983'te Sedat Simavi Sosyal Bilimler Ödülü'nü, 1985'te Fransa Hükümetinin “Officier de l’ordre des Arts et des Letres” nişanını, 1991'de İtalya Cumhurbaşkanının “Şövalyelik” nişanını, 1998'de Türkiye Bilimler Akademisi Hizmet Ödülü'nü aldı. M. Sabri Koz’un hazırladığı Metin And’a Armağan kitabı 2007’de yayımlandı. Metin And 30 Eylül 2008’de Ankara’da vefat etti. Kabri İstanbul Yeni Topkapı Mezarlığı’ndadır.

Metin And lise yıllarından itibaren müzik ve tiyatro ile yakından ilgilendi. Uzun yıllar yaptığı çalışmalar neticesinde gölge oyunu, kukla, meddah, seyirlik köy oyunları konularında uzmanlaştı. Geleneksel Türk tiyatrosunun kökeni, etkileşimleri ve kültürümüze yansımaları üzerine çalışmalar yaptı. Batı etkisiyle gelişen Türk tiyatrosunun dönemleri hakkında araştırmaları olan And; Osmanlı Devleti’nde yaşayan Ermeni, Rum ve Bulgar sanatçıların Osmanlı dönemi tiyatrosuna katkılarını ortaya koyan incelemelerde bulundu. Karşılaştırmalı tiyatro araştırmaları üzerine yaptığı çalışmalarla bu alanın öncülerinden biri oldu. Son dönemlerinde illüzyon sanatı ile ilgili önemli çalışmalara imza attı.

Kaynakça

“And, Metin” (2007). Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları. C. 1. s. 395.

“And, Metin” (2010). Tanzimat’tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. C. 1. s. 103-104.

“And, Metin” (2016). TDV İslâm Ansiklopedisi. s. 98-99.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: GÜLAY ÇAKIR
Yayın Tarihi: 16.03.2019
Güncelleme Tarihi: 19.12.2020

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
Gönlü Yüce Türk-Yüzyıllar Boyunca Bale Eserlerinde TürklerDost Yayınevi / Ankara1958İnceleme
Dances of Anatolian TurkeyJohnson Reprint Corp / New York1959İnceleme
Kırk Gün Kırk Gece-Eski Donanma ve Şenliklerde Seyirlik OyunlarıTaç Yay. / Ankara1959İnceleme
Dionisos ve Anadolu KöylüsüElif Yay. / İstanbul1962İnceleme
Bizans TiyatrosuForum Yay. / Ankara1962İnceleme
Kavuklu Hamdi’den Üç Orta Oyunu: Büyücü Hoca-Fotoğrafçı-Eskici AbdiForum Yay. / Ankara1962Tiyatro
Ataç Tiyatroda-Ataç’ın Tiyatro Eleştirileri ve Yazılan Yazıları Üzerine İncelemeKent Yay. / İstanbul1963İnceleme
A History of Theatre and Popular Entertainment in TurkeyDoğuş Matbaası / Ankara1963İnceleme
Türk Köylü Oyunlarıİzlem Yay. / İstanbul1964İnceleme
Geleneksel Türk Tiyatrosu-Kukla Karagöz OrtaoyunuBilgi Yayınevi / Ankara1969İnceleme
Meşrutiyet Döneminde Türk Tiyatrosu (1908-1923)Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları / Ankara1971İnceleme
Tanzimat ve İstibdat Döneminde Türk Tiyatrosu (1839-1908)Türkiye İş Bankası Yayınları / Ankara1972İnceleme
Türk Tiyatro Tarihiİletişim Yayınları / İstanbul1972İnceleme
Tiyatro KılavuzuMilliyet Yayınları / İstanbul1973İnceleme
50 Yılın Türk TiyatrosuTürkiye İş Bankası Yay. / İstanbul1973İnceleme
Oyun ve Bügü-Türk Kültüründe Oyun KavramıTürkiye İş Bankası Kültür Yayınları / İstanbul1974İnceleme
Turkish Miniature Painting, The Ottoman PeriodDost Yay. / İstanbul1974İnceleme
Karagöz, Turkish Shadow TheatreDost Yay. / Ankara1975İnceleme
La Peinture Miniature Turque, La Période OttomaneDost Yay. / Ankara1976İnceleme
A Pictorial History of Turkish Dancing from Folk Dancing to Whirling Dervishes-Belly Dancing to BalletDost Yayınları / Ankara1976İnceleme
Osmanlı Tiyatrosu, Kuruluşu Gelişimi KatkısıDTCF Yay. / Ankara1976İnceleme
Dünyada ve Bizde Gölge OyunuTürkiye İş Bankası Kültür Yay. / Ankara1976İnceleme
Karagöz, Theatre d’Ombres TurcDost Yay. / Ankara1977İnceleme
İnsanüstülük Taslayanların İç YüzüKaracan Yayınları / İstanbul1981İnceleme
Kültürel Etkinlikler ve Büyük KuruluşlarTürkiye İş Bankası Kültür Yay. / Ankara1981İnceleme
Osmanlı Şenliklerinde Türk SanatlarıKültür ve Turizm Bakanlığı Yay. / Ankara1982İnceleme
Selection of 33 Turkish MiniaturesDost Yay. / İstanbul1983İnceleme
Atatürk ve TiyatroDevlet Tiyatroları Yay. / Ankara1983İnceleme
Cumhuriyet Dönemi Türk TiyatrosuTürkiye İş Bankası Kültür Yay. / Ankara1983İnceleme
Mevlana Celaleddin Rumi and Whirling DervishesDost Yay. / İstanbul1983İnceleme
Şair Evlenmesinden Önceki İlk Türkçe Oyunlarİnkılap ve Aka Yay. / İstanbul1983İnceleme
Türk Tiyatrosunun EvreleriTurhan Kitabevi / Ankara1983İnceleme
Culture, Performans and Communication in TurkeyInstute for the Study of Languages and Culture of Asia and Africa / Tokyo1987İnceleme
Saraya Bağlı Tiyatrolar ve II. Abdülhamit’in Yıldız Sarayı Tiyatrosu(özel yayın) / İstanbul1987İnceleme
Türkiye’de İtalyan Sahnesi-İtalyan Sahnesinde TürkiyeMetis Yay. / İstanbul1989İnceleme
16. Yüzyılda İstanbul-Kent, Saray, Günlük YaşamAkbank Kültür ve Sanat Baş Danışmanlığı / İstanbul1994İnceleme
Minyatürlerle Osmanlı-İslâm MitologyasıAkbank Kültür ve Sanat Müdürlüğü / İstanbul1998İnceleme
Tiyatro, Bale ve Opera Sahnelerinde Kanunî Süleyman İmgesiDost Yay. / Ankara1999İnceleme
Ritüelden Drama Kerbelâ-Muharrem-Ta’ziyeYapı Kredi Yayınları / İstanbul2002İnceleme
Osmanlı Tasvir Sanatları: Minyatürİş Bankası Yayınları / İstanbul2002İnceleme

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1Derya Cebecioğlud. 12 Ekim 1967 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
2FERDÎ, Hüseyin Arayıcı-zâde Hüseyin Ferdî Efendid. ? - ö. 1708-1710Doğum YeriGörüntüle
3RESMÎ, Çukadar-zâde Ahmed Efendid. ? - ö. 1783-84Doğum YeriGörüntüle
4MUSTAFA, Mustafa Kökd. 1927 - ö. 12.03.1976Doğum YılıGörüntüle
5TAHİR SERİNd. 1927 - ö. 1999Doğum YılıGörüntüle
6Erdoğan Ünverd. 22 Şubat 1927 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
7Burhan Oğuzd. 1 Mart 1919 - ö. 17 Şubat 2008Ölüm YılıGörüntüle
8HASTÜRKd. 1920 - ö. 2008Ölüm YılıGörüntüle
9CEMHANÎ, Ramiz İnced. 25.03.1947 - ö. 29.10.2008Ölüm YılıGörüntüle
10Orhan Arasd. 10 Ekim 1963 - ö. ?MeslekGörüntüle
11Nail Bezeld. 1940 - ö. ?MeslekGörüntüle
12Sermet Çağand. 10 Nisan 1929 - ö. 5 Ağustos 1970MeslekGörüntüle
13Alper Aksoyd. 1954 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14Yılmaz Grudad. 1930 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15Ali Erbild. 1983 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16Metin Kapland. 1954 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
17Metin Kaçand. 15 Kasım 1961 - ö. 06 Ocak .2013Madde AdıGörüntüle
18Metin Balayd. 22 Ekim 1956 - ö. ?Madde AdıGörüntüle