Madde Detay
Metin And
(d. 17 Haziran 1927 / ö. 30 Eylül 2008)
Tiyatro Tarihçisi, Araştırmacı, Akademisyen
(Yeni Edebiyat / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4
İstanbul’da doğdu. Asıl adı Metin Tevfik’tir. Babası bir bankacı olan Reşid Bey, annesi ise Seniha Hanım’dır. Liseyi bitirdikten sonra "Çavdar" olan soyadı, büyük dayısı Cenab ve Sevda And ailesinin evlatlığı olduğundan "And" olarak değişti. İlk ve ortaöğrenimine başladığı Galatasaray Lisesi’nden 1946'da mezun oldu. Yükseköğrenimini 1950'de İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde tamamladı. Yüksek lisans yapmak için Londra’ya sonrasında da Rockefeller Vakfı’nın bursuyla bale, opera ve tiyatro eğitimi almak için New York’a gitti. Sahne sanatları üzerine araştırmalar yaptı. Bir süre dayısının kurucusu ve yöneticisi olduğu Kavaklıdere Şarapları’nda yöneticilik yaptı. Bu süre zarfında Türk Folklor Araştırmaları, Hisar, Müzik, Pazar Postası, Forum ve Ulus gibi dergilerde müzik, edebiyat, bale, opera ve tiyatro türlerinde ilk dönem yazıları yayımlandı. Forum dergisini ve yazılarını yönetti, derginin sahipliğini üstlendi. Forum Yayınlarını kurdu. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tiyatro Bölümü'nde, kuruluşundan itibaren görev aldı ve burada otuz yılı aşkın bir süre öğretim görevlisi ve öğretim üyesi olarak çalıştı. “Meşrutiyet Çağı Siyasal Hukuk ve Toplumsal Düzenin Türk Tiyatrosuna Etkisi” başlıklı çalışmasıyla doktor, “Osmanlı Tiyatrosu” başlıklı incelemesiyle doçent, “Dünyada ve Bizde Gölge Oyunu” adlı çalışmasıyla da 1980 yılında profesör unvanını aldı. 1994’te Ankara Üniversitesi’nden emekli oldu. Yurt içinde ve yurt dışında çok sayıda üniversitede misafir öğretim üyesi olarak çalıştı ve geleneksel Türk tiyatrosu üzerine konferanslar verdi.
“Dünya Dansediyor” ve “Baleye Çağrı” adlı uzun yıllar süren radyo programlarını hazırladı. Dördü çekilmiş olmak üzere belgesel film senaryoları yazdı. Geleneksel Türk tiyatrosu, karşılaştırmalı tiyatro ve Batı etkisinde gelişen Türk tiyatrosu gibi konularda verdiği eserlerle alanın öncülerinden oldu. Bazıları yabancı dillerde olmak üzere 54 kitap, 1500’e yakın bilimsel inceleme, tanıtma, eleştiri yazısı ve ansiklopedi maddesi kaleme aldı. 1970'te Türk Dil Kurumu Bilim Ödülü'nü, 1980'de Türkiye İş Bankası Bilimsel Araştırma Ödülü'nü, 1983'te Sedat Simavi Sosyal Bilimler Ödülü'nü, 1985'te Fransa Hükümetinin “Officier de l’ordre des Arts et des Letres” nişanını, 1991'de İtalya Cumhurbaşkanının “Şövalyelik” nişanını, 1998'de Türkiye Bilimler Akademisi Hizmet Ödülü'nü aldı. M. Sabri Koz’un hazırladığı Metin And’a Armağan kitabı 2007’de yayımlandı. Metin And 30 Eylül 2008’de Ankara’da vefat etti. Kabri İstanbul Yeni Topkapı Mezarlığı’ndadır.
Metin And lise yıllarından itibaren müzik ve tiyatro ile yakından ilgilendi. Uzun yıllar yaptığı çalışmalar neticesinde gölge oyunu, kukla, meddah, seyirlik köy oyunları konularında uzmanlaştı. Geleneksel Türk tiyatrosunun kökeni, etkileşimleri ve kültürümüze yansımaları üzerine çalışmalar yaptı. Batı etkisiyle gelişen Türk tiyatrosunun dönemleri hakkında araştırmaları olan And; Osmanlı Devleti’nde yaşayan Ermeni, Rum ve Bulgar sanatçıların Osmanlı dönemi tiyatrosuna katkılarını ortaya koyan incelemelerde bulundu. Karşılaştırmalı tiyatro araştırmaları üzerine yaptığı çalışmalarla bu alanın öncülerinden biri oldu. Son dönemlerinde illüzyon sanatı ile ilgili önemli çalışmalara imza attı.
Kaynakça
“And, Metin” (2007). Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları. C. 1. s. 395.
“And, Metin” (2010). Tanzimat’tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. C. 1. s. 103-104.
“And, Metin” (2016). TDV İslâm Ansiklopedisi. s. 98-99.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: GÜLAY ÇAKIRYayın Tarihi: 16.03.2019Güncelleme Tarihi: 19.12.2020
Yayın Tarihi: 16.03.2019Güncelleme Tarihi: 19.12.2020
Güncelleme Tarihi: 19.12.2020
| Eser Adı | Yayın evi | Basım yılı | Eser türü |
|---|---|---|---|
| Gönlü Yüce Türk-Yüzyıllar Boyunca Bale Eserlerinde Türkler | Dost Yayınevi / Ankara | 1958 | İnceleme |
| Dances of Anatolian Turkey | Johnson Reprint Corp / New York | 1959 | İnceleme |
| Kırk Gün Kırk Gece-Eski Donanma ve Şenliklerde Seyirlik Oyunları | Taç Yay. / Ankara | 1959 | İnceleme |
| Dionisos ve Anadolu Köylüsü | Elif Yay. / İstanbul | 1962 | İnceleme |
| Bizans Tiyatrosu | Forum Yay. / Ankara | 1962 | İnceleme |
| Kavuklu Hamdi’den Üç Orta Oyunu: Büyücü Hoca-Fotoğrafçı-Eskici Abdi | Forum Yay. / Ankara | 1962 | Tiyatro |
| Ataç Tiyatroda-Ataç’ın Tiyatro Eleştirileri ve Yazılan Yazıları Üzerine İnceleme | Kent Yay. / İstanbul | 1963 | İnceleme |
| A History of Theatre and Popular Entertainment in Turkey | Doğuş Matbaası / Ankara | 1963 | İnceleme |
| Türk Köylü Oyunları | İzlem Yay. / İstanbul | 1964 | İnceleme |
| Geleneksel Türk Tiyatrosu-Kukla Karagöz Ortaoyunu | Bilgi Yayınevi / Ankara | 1969 | İnceleme |
| Meşrutiyet Döneminde Türk Tiyatrosu (1908-1923) | Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları / Ankara | 1971 | İnceleme |
| Tanzimat ve İstibdat Döneminde Türk Tiyatrosu (1839-1908) | Türkiye İş Bankası Yayınları / Ankara | 1972 | İnceleme |
| Türk Tiyatro Tarihi | İletişim Yayınları / İstanbul | 1972 | İnceleme |
| Tiyatro Kılavuzu | Milliyet Yayınları / İstanbul | 1973 | İnceleme |
| 50 Yılın Türk Tiyatrosu | Türkiye İş Bankası Yay. / İstanbul | 1973 | İnceleme |
| Oyun ve Bügü-Türk Kültüründe Oyun Kavramı | Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları / İstanbul | 1974 | İnceleme |
| Turkish Miniature Painting, The Ottoman Period | Dost Yay. / İstanbul | 1974 | İnceleme |
| Karagöz, Turkish Shadow Theatre | Dost Yay. / Ankara | 1975 | İnceleme |
| La Peinture Miniature Turque, La Période Ottomane | Dost Yay. / Ankara | 1976 | İnceleme |
| A Pictorial History of Turkish Dancing from Folk Dancing to Whirling Dervishes-Belly Dancing to Ballet | Dost Yayınları / Ankara | 1976 | İnceleme |
| Osmanlı Tiyatrosu, Kuruluşu Gelişimi Katkısı | DTCF Yay. / Ankara | 1976 | İnceleme |
| Dünyada ve Bizde Gölge Oyunu | Türkiye İş Bankası Kültür Yay. / Ankara | 1976 | İnceleme |
| Karagöz, Theatre d’Ombres Turc | Dost Yay. / Ankara | 1977 | İnceleme |
| İnsanüstülük Taslayanların İç Yüzü | Karacan Yayınları / İstanbul | 1981 | İnceleme |
| Kültürel Etkinlikler ve Büyük Kuruluşlar | Türkiye İş Bankası Kültür Yay. / Ankara | 1981 | İnceleme |
| Osmanlı Şenliklerinde Türk Sanatları | Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay. / Ankara | 1982 | İnceleme |
| Selection of 33 Turkish Miniatures | Dost Yay. / İstanbul | 1983 | İnceleme |
| Atatürk ve Tiyatro | Devlet Tiyatroları Yay. / Ankara | 1983 | İnceleme |
| Cumhuriyet Dönemi Türk Tiyatrosu | Türkiye İş Bankası Kültür Yay. / Ankara | 1983 | İnceleme |
| Mevlana Celaleddin Rumi and Whirling Dervishes | Dost Yay. / İstanbul | 1983 | İnceleme |
| Şair Evlenmesinden Önceki İlk Türkçe Oyunlar | İnkılap ve Aka Yay. / İstanbul | 1983 | İnceleme |
| Türk Tiyatrosunun Evreleri | Turhan Kitabevi / Ankara | 1983 | İnceleme |
| Culture, Performans and Communication in Turkey | Instute for the Study of Languages and Culture of Asia and Africa / Tokyo | 1987 | İnceleme |
| Saraya Bağlı Tiyatrolar ve II. Abdülhamit’in Yıldız Sarayı Tiyatrosu | (özel yayın) / İstanbul | 1987 | İnceleme |
| Türkiye’de İtalyan Sahnesi-İtalyan Sahnesinde Türkiye | Metis Yay. / İstanbul | 1989 | İnceleme |
| 16. Yüzyılda İstanbul-Kent, Saray, Günlük Yaşam | Akbank Kültür ve Sanat Baş Danışmanlığı / İstanbul | 1994 | İnceleme |
| Minyatürlerle Osmanlı-İslâm Mitologyası | Akbank Kültür ve Sanat Müdürlüğü / İstanbul | 1998 | İnceleme |
| Tiyatro, Bale ve Opera Sahnelerinde Kanunî Süleyman İmgesi | Dost Yay. / Ankara | 1999 | İnceleme |
| Ritüelden Drama Kerbelâ-Muharrem-Ta’ziye | Yapı Kredi Yayınları / İstanbul | 2002 | İnceleme |
| Osmanlı Tasvir Sanatları: Minyatür | İş Bankası Yayınları / İstanbul | 2002 | İnceleme |
İlişkili Maddeler
| Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
|---|---|---|---|---|
| 1 | KUDSİ, Arap-zâde | d. ? - ö. 1561-62 Ocak / Şubat | Doğum Yeri | Görüntüle |
| 2 | RÂŞİD, Mehmed Râşid Efendi, İstanbullu | d. 1829 - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
| 3 | ŞERMİ, Seyyid Şermî Çelebi | d. ? - ö. 1711-12 | Doğum Yeri | Görüntüle |
| 4 | HAMİT, Hamit Şeker | d. 1927 - ö. 1967 | Doğum Yılı | Görüntüle |
| 5 | İsmet Kemal Karadayı | d. 5 Haziran 1927 - ö. 29 Temmuz 2006 | Doğum Yılı | Görüntüle |
| 6 | SEYFÎ, Seyfettin Ermişoğlu | d. 1927 - ö. ? | Doğum Yılı | Görüntüle |
| 7 | MUSA, Musa Karakaş | d. 1937 - ö. 25.01.2008 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
| 8 | ALİ ABDAL/DEDEMOĞLU, Ali Bayar | d. 1946 - ö. 2008 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
| 9 | Nail Vahdeti Çakırhan | d. 1910 - ö. 14 Ekim 2008 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
| 10 | Hicabi Kırlangıç | d. 31 Ocak 1966 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
| 11 | Tahir Musa Ceylan | d. 1956 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
| 12 | Abdülhakim Koçin | d. 1965 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
| 13 | Adli Moran | d. 1919 - ö. 1981 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
| 14 | Ahmet Bozkurt | d. 11 Eylül 1977 - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
| 15 | Ayşen Bayazıt Melik | d. 26 Nisan 1966 - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
| 16 | GAZİ METİN, Hüseyin Gazi Metin | d. 1939 - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |
| 17 | Metin Savaş | d. 01 Ocak 1965 - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |
| 18 | Metin Yeğin | d. 02 Ocak 1963 - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |