Madde Detay

İzmir'in Bergama ilçesi Göçbeyli köyünde, Melahat Moral ve Süleyman Altıok’un ilk çocukları olarak dünyaya gelmiştir. Meral adında bir de kız kardeşi vardır. Altıok soyadını, Atatürk ile karşılaşan ve yakasında gördüğü altı oktan etkilenen Süleyman Bey'in babası seçmiştir. Metin Altıok'un çocukluk yıllarına dair bilinenler, anne sevgisinden mahrum kaldığı için sevgisiz bir çocukluk geçirdiğidir. Bu durum şiirlerine “Kötü annem/ Beni komşunun oğlu kadar seven" (Altıok 2002: 161) dizeleriyle yansımıştır.

Altıok ailesi, matbaa işçisi olan Süleyman Bey'in maddi sıkıntıları sebebiyle, çocuklar küçükken İzmir Karşıyaka'ya taşınmıştır. İlkokulu, ortaokulu ve liseyi Karşıyaka'da okuyan şairin, çocukluğu ve ilk gençliği de burada geçmiştir. Alaybey İlkokulu'ndaki ilköğretimini 1953'te tamamlamıştır. 1963 yılında liseden mezun olmuş ve Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Hindoloji bölümünde üniversite eğitimine başlamıştır. Kısa süre sonra aynı fakültenin felsefe bölmüne geçmiş ve 1971 yılında mezun olmuştur (Yaşar 2005: 12-13). Ankara'da geçen üniversite yılları, edebiyat çevresine de dahil olmasını sağlamıştır. Ancak o dönemde şairliği henüz bilinmeyen Altıok, ressamlığı ile tanınmıştır. Bu dönemde çizimlerinde örnek aldığı Abidin Dino ile tanışmış, ressamın bir dergide basılan çizimi için şiir yazmıştır. İlk kişisel sergisi ise 1966'da Fransız Kültür Merkezi'de sanatseverlerle buluşmuştur.

Üniversite eğitimini tamamladıktan iki yıl sonra felsefe öğrenciliği sırasında tanıştığı Füsun Akatlı ile nişanlanmış ve Kızılay Genel Müdürlüğü’nde çalışmaya başlamıştır. Aynı yılın temmuz ayında evlenmiş, 1969 yılında da kızı Zeynep dünyaya gelmiştir. Bu süreçte memuriyetten ayrılan ve bir müddet işsiz kalan şair, 1974'te Ortadoğu Amme İdaresi'nde girmiştir. Şiirleri de bu yıllarda Soyut ve Türkiye Yazıları gibi dergilerde yayımlanmıştır. Şairin dergilerdeki şiirlerini 1976'da yayımlanan ilk şiir kitabı Gezgin takip etmiştir. 1978'de Yerleşik Yabancı yayımlanırken, 1979'da Kendinin Avcısı isimli üçüncü şiir kitabı basılmıştır.

1979 yılı, eşinden ve Ankara'daki işinden ayrılan şair için yeni bir dönemin başlangıcı olmuştur. O zamana dek büyük şehirlerden çıkmamış olan Altıok, Bingöl Lisesi'nde felsefe öğretmeni olarak çalışmaya başlamıştır. Bu süreçte kendisi gibi öğretmen olan Nebahat Çetin ile tanışıp evlenmiştir. 12 Eylül döneminin sancıları içinde öğretmenlik yapan şairin, 1982'de Küçük Tragedyalar adlı bir şiir kitabı daha yayımlanmıştır. 1986'da aynı şehrin Genç ilçesine sürülmüş, burada da bir yılı henüz dolmamışken Konya Karaman İmam Hatip Lisesi'ne tayin edilmiştir. Aynı yıl, beşinci şiir kitabı olan İpek ve Kılaptan da yayımlanmıştır. Konya'daki çalışma ortamına üç yıl dayanabilen şair, alkol sebebiyle bozulan sağlığını gerekçe göstererek 1990'da malulen emekliye ayrılmıştır.

Emekli oduktan sonra hasretini çektiği edebiyat çevresine yeniden kavuşan şair, bu teşvikle edebiyat hayatının en verimli bir dönemini yaşamış ve bu süreçte altı kitap kaleme almıştır. 1990'da Gerçeğin Öte Yakası ile Dörtlükler ve Desenler, 1991'de Süveyda, 1992'de ise Alaturka Şiirler yayımlanmıştır. Aynı yılın aralık ayında şiir üzerine yazılarını topladığı Şiirin İlk Atlası da okuyucuyla buluşmuştur. Bunlardan başka 1979'da Türkiye Yazıları dergisinin ekim sayısında yayımlanan İkili Av adlı oyun ile 1979'da TRT radyosunda yayımlanan Su Damlası adlı çocuk oyununu kaleme almıştır. Ayrıca Sivas'a gittiği dönemde, iki kişilik bir oyun hazırlığında olduğu da bilinmektedir.

Memuriyet hayatı bittikten sonra aktif bir siyasi yaşama da atılan Altıok, İşçi Partisi'ne üye olmuş ve partinin yayın organı Aydınlık'ta Kara Kutu adlı köşede yazarlığa başlamıştır. Bu dönemde Sivas Pir Sultan Abdal Şenliklerine davet edilmiş, 2 Temmuz 1993'te gericiler tarafından yakılan Madımak Oteli'nden yaralı olarak kurtarılarak Ankara GATA'ya kaldırılmış, yedi gün yaşam mücadelesi verdikten sonra, 9 Temmuz 1993'te vefat etmiştir.

Kendinin Avcısı ile 1980'de Ömer Faruk Toprak Şiir Ödülüne, 1989'da Halil Kocagöz Şiir Ödülüne, Süveyda ile 1990'da Cemal Süreya Şiir Ödülüne layık bulunan Metin Altıok için Kırmızı Kedi Yayınevi tarafından 2008 yılından itibaren her yıl şiir ödülü verilmektedir. Ayrıca ölümünden sonra Altıok için iki armağan kitap yayımlanmıştır. İlki Edebiyatçılar Derneği tarafından hazırlanmış ve 1994'te yayımlanmış bir derleme olan Metin Altıok Kitabı'dır. Diğeri kızı Zeynep Altıok Akatlı tarafından hazırlanarak 2003'te yayımlanan Gölgesi Yıldız Dolu adlı kitaptır. Altıok'un pek çok şiiri de bestelenmiştir. 'Öndeyiş' başlıklı şiirini Onno Tunç beslemiş, Sezen Aksu seslendirmiştir. Fazıl Say tarafından bestelenen Metin Altıok Oratoryosu ise 2003 yılında sahnelenmiştir. Ayrıca Metin Altıok dizelerinden bestelenmiş 28 şarkının yer aldığı bir albüm de hazırlanmıştır.

Edebiyatla ilk tanışıklığı ortaokul yıllarına dek uzanan Metin Altıok'un (Altıok 2013: 21) ilk şiirleri, ancak 1970'lerin başında Soyut ve Türkiye Yazıları gibi dergilerde yayımlanmaya başlamıştır. Kısa zamanda Behçet Necatigil gibi bir ismin ilgisini çeken bu şiirler, "taze bir duyarlılığın sekiz şiiri" (Necatigil 2013: 235) olarak kabul edilmiştir. Altıok'un ilk şiir kitabı 1976'da basılan Gezgin'dir. Yolculuk metaforunun hakim olduğu kitapta, yalnızlık, aşk, acı, yabancılaşma gibi temalar da işlenmiştir. Biçimsel bir düzenden bahsedilemeyecek bu serbest şiirlerdeki uyum ve ahenk, ek ile sözcük tekrarlarından doğduğu için rastlantısaldır (Bek 2004: 163; Yaşar 2005: 24).

İki yıl sonra şairin ikinci şiir kitabı olan Yerleşik Yabancı okuyucuyla buluşmuştur. Önceki kitapta olduğu gibi şiirini yolculuk ve yabancılaşma eksenine oturtan şair, bunlara ölüm temini de eklemiştir. Yerleşik Yabancı, "Garip şiirinin yalın anlatımını, İkinci Yeni'nin imge zenginliğini özümle[miş]" (Hızlan 2013: 241) yetkin bir eser olarak kabul edilmiştir. 1979'da basılan şairirin üçüncü kitabı Kendinin Avcısı'nda karşıtlıklar üzerine kurulmuş olan dramatik çatışmalar işlenmiştir. Onu izleyen 1982 tarihli Küçük Tragedyalar, imge dünyasının Bingöl coğrafyasının ıssızlığı ile özdeşleşmesi ve tragedya şeklinde düzenlenmiş olmasıyla öne çıkmaktadır (Bek 2004: 171). 1987 tarihli İpek ve Kılabtan'da acı teması etrafında toplanan şiirlerin özelliği ise kişisel acıların toplumsal plana taşınması, toplumun acılarının dillendirilmesidir. Biçim özellikleri açısından da diğer kitaplardan ayrılan eserde, sekizli, dokuzlu ve onlu dizelerden oluşan şiirler yer almıştır. 1990'da yayımlanan Gerçeğin Öte Yakası, şairin iç hesaplaşmalarını yansıtırken Japon Haiukularına benzeyen şekil özellikleriyle de dikkat çekmiştir. İlk baskısında yer alan 'Soneler' başlıklı bölüm, sonraki baskılardan çıkarılmış, bunlara on sone daha eklenerek 1994'te Soneler adlı bir kitapta yayımlanmıştır. Aynı sene yayımlanan Dörtlükler ve Desenler adlı kitap, Metin Altıok'un şairliğiyle ressamlığını birleştirmiştir. Aralarında konu birliği olmayan dörtlüklerde, hüzünle artan alaycılık dikkat çekmektedir (Bek 2004: 174). 1991'de yayımlanan Süveyda'da yer yer düzyazıya yaklaşan, yabancılaşma, arayış ve hesaplaşma şiirleri yer almıştır. 1992'de yayımlanan "Türk Edebiyatında şiir felsefesinin en önemli denemelerinden biri olarak" (Dağıstan 2010: 74) nitelendirilen Şiirin İlk Atlası'nda ise şair ve şiirin tanımı yapılmış, şair ve aşk, şair ve acı ilişkisi gibi pek çok konu ele alınmıştır. Şairin kendi beniyle hesaplaşmasının sonucunda ortaya çıkan şiirin amacının, evrensel bir kucaklaşma olduğu vurgulanmıştır (Altıok 1992: 22).

Alaturka Şiirler şairin hayattayken yayımlanan son kitabıdır. 1993'te basılan Hesap İşi Şiirler ile Yel ve Gül, 1994'te basılan Soneler Altıok'un ölümünden sonra yayımlanmış kitaplarıdır. Kırk dört resim-şiirden oluşan, söyleyiş açısından özdeyişleri andıran, okurda bulmaca çözüyor hissi uyandıran Hesap İşi Şiirler, kimi zaman tek heceye dek düşen kısa dizeler halinde düzenlenmiştir. Yel ve Gül, şairin kendi şiirleri arasından yaptığı bir seçkidir. 1998'de basılan Bir Acıya Kiracı ise şairin daha önce yayımlanmış tüm şiirlerini bir araya getirdiği gibi o güne dek yayımlanmamış iki şiirine de yer vermiştir.

Metin Altıok, yalın dili, duygulu söyleyişi ile çevresine ve dünyaya yabancılaşan kentli bireyin kırgınlığını ve acısını dile getirmiştir. Bu yönüyle İkinci Yeni ile başlayan bireysel şiirin uzantısı olarak kabul edilmiştir (Canberk 1996: 177). Aşk, ölüm, yalnızlık, yabancılaşma, yolculuk ve acı Altıok şiirindeki hakim temalar olduğu gibi şiirsel duyguyu da aktaran evrensel değerlerdir. Aynı evrensellik çoğunlukla mitolojiden beslenen imge dünyası için de geçerlidir. Metin Altıok şiiri, biçim açısından da çeşitlilik göstermiş, rübai ve gazel gibi geleneksel biçimlerin yanısıra sone, haiku gibi çağdaş şekillerle de kaleme almıştır.

Dünya edebiyatından Camus, Sartre, Kafka, Lorca, Neruda ve Nerval gibi pek çok isimden etkilenen, halk ve divan edebiyatına da yabancı olmayan Altıok'un en önemli kaynağı İkinci Yeni şairleridir. Kendisi bu durumu "Kırk kuşağıyla ilgim olduğu söylenemez. Garip'le çağdaş şiire giriş olarak, belki. 1960 kuşağıyla da şiir planında ilgim olmadı. Hatta onlardan uzak durduğum söylenebilir. (...) İkinci Yeni diye adlandırlan şiir ise, kapsamlı ve geniş içeriğiyle bana kaynaklık etmiştir" (Altıok 2013:146) cümleleriyle ifade etmiştir. Toplumcu sanat anlayışının hakim olduğu bir dönemde, ihmal edilen bireyin iç dünyasını konu edinen Metin Altıok şiiri, Haydar Ergülen'den Hulki Aktunç'a, Gülten Akın'dan Birhan Keskin'e dek kendisinden sonra pek çok şairi de etkilemiştir.