Ülkü Ayvaz

(d. 5 Mayıs 1955 / ö. 23 Nisan 2016)
Tiyatrocu, Dramaturg, Hikayeci
(Yeni Edebiyat / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Bayburt'ta doğdu. Zehra ile Asım Ayvaz’ın oğludur. Ortaöğrenimini İstanbul’da Davutpaşa Lisesi'nde tamamladı. DTCF Tiyatro Kürsüsü’nden 1980 yılında mezun oldu. 1979-1992 yılları arasında İstanbul Eczacı Odası'nda Basın ve Sanat Danışmanlığı görevinde bulundu

1992’de HBB televizyonunda kitap tanıtımları yaptı. 1993 yılında Devlet Tiyatrolarında sahne uzmanı (dramaturg) görevinde bulundu. Tiyatro-TV Yazarları Derneği, Pen Yazarlar Derneği, Devlet Tiyatroları Opera ve Balesi Vakfı üyeliklerinde bulundu. Sezer Ateş ile evli ve bir çocuk babası olan Ayvaz, 23 Nisan 2016’da vefat etti.

Gösteri, Tobav Sanat, Sanata Emeği Çağdaş Eleştiri, Metis Çeviri(öykü), Varlık, Türkiye Yazıları, Eğitim Mücadelesi dergilerinde; Cumhuriyet, Hürriyet ve Yeni Yüzyıl gazetelerinde hikaye ve yazıları (denem, eleştiri ve inceleme) yayımlandı.

Lise yıllarında oyunlarda rol aldı. Ödül kazandı. İlk oyunu olan "Leylim Leylim"i Tiyatro1974 dergisinde yayımladı. Oyun aynı yıl sahne kondu. Daha çok kısa oyunlar yazdı. Ankara ve İstanbul radyolarında 36 radyo oyunu yayımlanmıştır. TRT için 'Çocuklarla Başbaşa' ve 'Gençlerle Başbaşa' programlarına dramalar yazdı. Sinemanın eserlerinden radyoya uyarlamalar yaptı. Papatya (1989), Gümüş Saçlı, Altın Gözlü (2003) ile Çekmece Komedisi (2002) adlı radyo oyunlarıyla TRT Ödülü’nü üç kez aldı.
Oyunları Ankara, İstanbul, Bursa, İzmir, Trabzon, Antalya Devlet Tiyatroları ile özel tiyatrolar ve Makedonya, Rusya, Almanya'da sahnelendi.

Vali-i Vilayet Hademe-i Devlet adlı oyununu tarihî bir kişilik olan ve Kuyucak'ta çıkan isyanın lideri Atçalı Kel Mehmet'in hikayesini anlattı. Kel Mehmet zulme karşı isyanından sonra valiliğe oturur, oyunun ismi de olan bir mühür yaptırır.

Öyküleri ve oyunlarında genel olarak günlük yaşamı ve sıradan insanı konu aldı. Eserlerinde sıradan insanlar duygularıyla, arayışlarıyla ve düşünceleriyle canlıdır. Bazı öykülerinde ve Bağlanma, Geriye Bakma, Yeniden Yaratma ve Troya’yı Özlüyorum oyunlarında oğul/küçük oğul odağında üç kuşak üzerinden aile içinde benlik kurulumunu ve yabancılaşma sorununu işledi (Ünlü 2005). Bu eserlerde aile içi ilişkileri özellikle anne oğul ilişkisini ele aldı. Böylelikle aile bireylerini farklı kimlik ve ruhsal yapılarda resmetti.

Toplumsal cinsiyet temalı Adsız Oyun'da güçlü kadın imgesi dikkat çekicidir. Öyküleri kısa ve küçük öykü yapısındadır. Eserlerinde kişilerinin özelliklerine uygun bir şekilde günlük konuşma dili ve kısa cümle yapısı hakimdir. Bazı eserlerinde dil ile oynamaları dikkati çeker (Aytaç 1991).

Daha çok alegorik metinler kuran Ayvaz yer yer masal ve masalsı unsurlardan faydalandı. Ayrıca eserlerinde Bergson’un zaman anlayışı ve Jung’un bilinç dışına ilişkin görüşleri etkili olmuştur. Oyunlarında ve öykülerinde zaman ve mekanı parçalayan atlamalarla gelişen bir biçim dikkati çekmektedir. Özellikle oyunları kronolojik bir zamanda ve belirli bir uzamda geçmez. Kısırlaştırıcı bir düzen olarak gördüğü serim, düğüm, çözüm düzeni içinde bir olay örgüsü sunmaz. Ayrıca oyunlarında gerçeğe uygun bir dekor yoktur. Zaman ve uzam bilincin akışı gibi dağınıktır; dağınıklık geçmişin ve geleceğin içine aktığı şimdide toparlanır. Bu nedenle öykülerinde geçmiş yaşam önemli bir yer tutar. Zamanın akışı ırmak ve su sembolleriye karşılanır (Ünlü 2005). Bu eserlerinde yer yer bilinç akışı anlatım tekniği olarak belirir. Çoğu eserinde ironi, biçimin bir gereği olarak yer alır.

Çocuk oyunları değerlerin yitimi ve doğanın korunması gibi belli bir tema etrafında kuruludur.

Kaynakça

Aytaç, Gürsel, (10 Şubat 2000). İşlerin Yolunda Gitmesine Engel Olan Kim (Ülkü Ayvaz'ın Öykücülüğü Üzerine), Çağdaş Eleştiri, Cilt.2 , Sayı.12, s..28 - 29

Andaç, Feridun, (10 Şubat 2000). “Zamanı Kendi Üzerine Katlayan Yazar”, Cumhuriyet Kitap, sayı 521

Aytaç, Gürsel, (10 Şubat 2000). “Ülkü Ayvaz’ın Öyküleri”, Cumhuriyet Kitap, sayı 521

Aytaç, Gürsel, (1995). Edebiyat Yazıları III, Ankara, Gündoğan Yayınları

Aytaç, Gürsel, (1991). Edebiyat Yazıları II, Ankara, Gündoğan Yayınları

Necatigil, Behçet, (2016). Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü, İstanbul, YKY

Kurdakul, Şükran, (1999). Şairler ve Yazarlar Sözlüğü, İstanbul: İnkılap Yayınevi

Nutku, Hülya, (21 Eylül 2000). Ülkü Ayvaz’ın Çocuk Oyunu Yazarlığındaki Yeri, Cumhuriyet Kitap, s. 553

Tanzimat’tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi, 2010, Cilt 1, İstanbul, YKY

Ünlü, Aslıhan, (2005). Yeniden Kurulan Geçmiş: Ülkü Ayvaz'ın Oyunları Üzerine Bir İnceleme, Tiyatro Araştırmaları Dergisi, 20

Ünlü, Aslıhan, (2005). Ülkü Ayvaz Oyunlarıyla Göçerken, Tiyatro Araştırmaları Dergisi, 20

Şener, Sevda, (10 Şubat 2000). Zengin Düş Gücü, Cumhuriyet Kitap

Şener, Sevda, (1986). Yeniden Yaratma (Ülkü Ayvaz'ın Aynı İsimli Tiyatro Eseri Üzerine), Hürriyet Gösteri, Sayı 62, s. 34 - 35

Çatalbaş, Rabia, (2005). 1986-2000 Yılları Arası Konusunu Türk Tarihinden Alan Tiyatrolar, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi

Pruşkovska, İrina, (2014). Türk Çağdaş Tiyatrosunda Toplumsal Cinsiyet Eğilimleri ve Güçlü Kadın Kimlikleri, Dede Korkut Dergisi, 6, s. 66-70

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DR. ÖĞR. ÜYESİ SERDAR ODACI
Yayın Tarihi: 07.10.2019
Güncelleme Tarihi: 19.12.2020

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
Yeniden YaratmaCem Yayınevi / İstanbul1984Tiyatro
Şahane Lunaparkİlgi Kültür, Sanat ve Yayıncılık / Ankara1984Tiyatro
Okullar Ve Tiyatrolar İçin Seçilmiş Çocuk Oyunlarıİlgi Kültür, Sanat ve Yayıncılık / Ankara1984Tiyatro
İşlerin Yolunda Gitmesine Engel Olan Kim?Cem Yayınevi / İstanbul1984Hikâye
Gri OğullarCem Yayınevi / İstanbul1985Hikâye
Duvardan Gelen SeslerCem Yayınevi / İstanbul1986İnceleme
Yaşasın GökkuşağıTBMM Basımevi / Ankara1987Tiyatro
Vali-i Vilayet/Hademe-i DevletCem Yayınevi / İstanbul1987Tiyatro
Teneke ŞövalyelerCem Yayınevi / İstanbul1990Tiyatro
Olaylar Ve KahramanlarCem Yayınevi / İstanbul1991Hikâye
Nihavent LongaGerçek Sanat / İstanbul1993Tiyatro
Troya'yı ÖzlüyorumYapıkredi Yayınları / İstanbul1993Tiyatro
Papatya (6 oyun)Engin Yayınevi / İstanbul1993Tiyatro
Toplu Oyunları 1Mitos Boyut / İstanbul1995Tiyatro
Külhanbeyi OperasıMitos Boyut / İstanbul1997Tiyatro
Toplu Oyunları 2Mitos Boyut / İstanbul1999Tiyatro
Geriye Bakma, BağlanmaMitos Boyut / İstanbul1999Tiyatro
Evim, Güzel EvimEngin Yayıncılık / İstanbul2000Tiyatro
Mavi YıldızEngin Yayıncılık / İstanbul2002Tiyatro
Gümüş Saçlı, Altın GözlüCem Yayınevi / İstanbul2004Tiyatro
Domates İle GözlükCem Yayınevi / İstanbul2008Tiyatro
Karagöz ile Hacivat : şarkılı danslı çocuk oyunuCem Yayınevi / İstanbul2008Diğer
Yatalak KraliçeGürer / İstanbul2009Hikâye
Fare ile MüzikCem Yayınevi / İstanbul2011Tiyatro
Radyo OyunlarıMitos Boyut / İstanbul2012Tiyatro

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1Kemalettin Kamud. 14 Eylül 1901 - ö. 6 Mart 1948Doğum YeriGörüntüle
2Türkay Korkmazd. 17 Kasım 1948 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3Naime Erkovand. 1977 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
4TÜRABÎ, Türabî Kayad. 1955 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
5Demet Altınyeleklioğlud. 13 Şubat 1955 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
6Nalan Tuntaşd. 08 Mayıs 1955 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
7İBRAM/İBRAHİM/GÜLPINAR, İbrahim Gülpınard. 01.07.1971 - ö. 27.01.2016Ölüm YılıGörüntüle
8Yiğit Okurd. 30 Ağustos 1934 - ö. 1 Ocak 2016Ölüm YılıGörüntüle
9ALİ CEMAL/TUNCELİLİ DERTLİ/SEFİL CEMO, Ali Çetinkayad. 02.02.1941 - ö. 03.01.2016Ölüm YılıGörüntüle
10Gün Zilelid. 24 Ekim 1946 - ö. ?MeslekGörüntüle
11Seyfettin Başcıllard. 8 Haziran 1930 - ö. 25 Mayıs 2002MeslekGörüntüle
12İhsan Oktay Anard. 01 Ocak 1960 - ö. ?MeslekGörüntüle
13Hüseyin Alemdard. 01 Mart 1962 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14Kemal Gündüzalpd. 1953 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15Müzeyyen Çelikd. 20 Eylül 1983 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16Fethi Ülküd. 1918 - ö. 10 Ekim 2002Madde AdıGörüntüle
17GARİBE, Hesna Ayvazd. 1916 - ö. 25.02.1997Madde AdıGörüntüle
18Ülkü Tamerd. 20 Şubat 1937 - ö. 01 Nisan 2018Madde AdıGörüntüle