Madde Detay

Sivas’ın Zara ilçesinde doğmuştur. Asıl ismi "Beşir Ayvaz"dır. İlk ve ortaöğrenimini Sivas'ta tamamladıktan sonra 1975'te Bursa Eğitim Enstitüsü Edebiyat Bölümü'nden mezun olmuştur. Uzun yıllar öğretmenlik yapmış, çeşitli okullarda görev almıştır. TRT'de uzman olarak çalışmış olan sanatçı ayrıca bir dönem Kültür Bakanı danışmanlığı yapmıştır. CNN Türk’te Hilmi Yavuz’la birlikte iki yıl, “Gökkubbemiz” adlı kültür programını hazırlamış, 2001-2005 yılları arasında Radyo ve Televizyon Üst Kurulu üyesi olarak görev almıştır. TRT2’de yayınlanan “Bir Tepeden” adlı bir kültür programı hazırlayan yazar, halen Türk Edebiyatı Dergisi’nin genel yayın yönetmenliğini yürütmektedir. Türkiye Yazarlar Birliği, İLESAM, Çocuk Vakfı ve Sezer Tansuğ Kültür ve Sanat Vakfı’nın kurucu üyeleri arasında yer alıp Türkiye Gazeteciler Cemiyeti'nin de üyesidir (Gülüm 2015: 491-492). Ayrıca sanatçı, İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi'nde "İstanbul, Toplum ve Edebiyatı" başlığı altında ders vermektedir.

Ayvazoğlu, gazetecilik mesleğini hem köşe yazarı hem de yönetici olarak sürdürmüştür. Bu gazeteler arasında Hergün, Tercüman, Türkiye, Zaman ve Yeni Ufuk gazeteleri vardır. Ayrıca Aksiyon dergisinde hem köşe yazarlığı hem de yöneticilik yapmıştır. 1985-1991 yılları arasında Tercüman Gazetesi'nin “kültür-sanat” yönetmenliğini yapmış, Yeni Ufuk Gazetesi'nde ise genel yayın yönetmeni olarak çalışmıştır. Beşir Ayvazoğlu, Karar Gazetesi'nde köşe yazarlığına devam etmektedir.

Dergâh, Kubbealtı Akademi, Hareket, Hisar, İzlenim, Türk Edebiyatı, Türkiye Günlüğü, Yeni Türkiye gibi dergilerde birçok deneme ve makale yayımlamıştır.

Atatürk Kültür Merkezi, İstanbul Şehir Tiyatroları Repertuar Kurulu, TDV İslâm Ansiklopedisi Türk Dili ve Edebiyatı Danışma ve Redaksiyon Kurulu üyeliklerinde bulunmuştur (Gülüm 2015:491-492).

Ödülleri:

1982'de yayımlanan Aşk Estetiği adlı ilk eseriyle Türkiye Yazarlar Birliği’nin fikir dalında "Yılın Yazarı Ödülü"ne,

1986'da da Muradiye Ölüm ve Gül adlı belgesel metniyle TMKV Türk Millî Kültürüne "Hizmet Ödülü"ne,

1998'de Yahya Kemal; Eve Dönen Adam adlı eseriyle "Avrasya-Bir Vakfı Ödülü"ne,

1992'de Güller Kitabı adlı eseriyle Türkiye Yazarlar Birliği inceleme dalında "Yılın Yazarı Ödülü"ne,

1999'da Kombassan Vakfı tarafından verilen "Mevlana Edebiyat Büyük Ödülü"ne,

2013'te Ateş Denizi adlı eseriyle Türkiye Yazarlar Birliği tarafından roman dalında "Türkiye Yazarlar Birliği Ödülü"ne layık görülmüştür.

Beşir Ayvazoğlu, verimli bir yazar olup, şiir, deneme, makale, inceleme, eleştiri, biyografi ve köşe yazısı gibi pek çok türde eser vermiştir. Sanatçının bu çok yönlü yapısı nedeniyle Türk edebiyatının birçok türünde adı anılmaktadır.

Ayvazoğlu’nun çalışmalarında özellikle dikkati çeken, derin bir araştırmacı titizliği ile sanatçı duyarlılığını birleştirerek eserlerini ortaya koymasıdır. Sanatçının çalışmalarını disiplinli bir çalışmayla ortaya koyduğunu Mustafa Kutlu şöyle ifade eder; "Beşir Ayvazoğlu (…) kılık kıyafetinden yazısına kadar titizlik timsalidir. Ağırbaşlı, vakur ve ciddidir. Daktiloyla yazarken bir tuşa yanlış bassa, kâğıdı çıkarır yazıyı yeniden yazardı. Gazetecilik yaptı ama hep kültürle uğraştı." (Kutlu 2014). Bu sözler ayrıca Ayvazoğlu'nun diğer çalışmalarında olduğu gibi gazetecilik yaparken de kültür meselelerini ana konu olarak ele aldığına dikkati çekmektedir.

Ayvazoğlu'nun çalışmalarını, araştırmaları ve sanat eserleri olarak iki başlık altında incelemek mümkündür. Fakat sanatçının araştırmalarını da sanatçı üslûbuyla kaleme alması bu ayrımı yapmamızı zorlaştırmaktadır. Onun eserlerinin genel ideolojik çizgisini Metin Celal şöyle değerlendirir: "Beşir Ayvazoğlu, Tanrı Dağı’ndan Hıra Dağı’na Türkçülük, milliyetçilik akımlarının gelişimini, kendi içindeki farklılaşmalarını, süreç içinde nasıl değişip muhafazakâr ve İslamcı anlayışlara yakınlaştığını akıcı bir dille, yazılar ve kitaplardan hareketle düşünsel yanından anlatıyor." (Metin Celal, Sabit Fikir). Bu açıdan Beşir Ayvazoğlu, hangi alanda eser veriyor olursa olsun kültür çalışmalarını temele alan bir anlayışa sahiptir. Bu nedenle özellikle kültür tarihimize büyük katkısı olan insanların onun çalışmalarında önemli bir yeri vardır. Bu çalışmalarda Ayvazoğlu, çok yönlü bir sanatçı ve düşün insanı olarak özellikle tarihe mal olmuş şahıslar, bilim adamları ve sanatçılar yoluyla geçmiş estetiğini günümüze taşır. Bu tutumunda özellikle İslam'ın ve geleneklerin sanata etkisi Ayvazoğlu'nun dikkatini çeker, ve yazar eserlerini bu doğrultuda şekillendirir. İlgi alanları musikiden mimariye ve şehirciliğe, tarihten estetiğe uzanır. Bu geniş yelpaze aslında kültür çalışmaları odaklıdır.

Beşir Ayvazoğlu’nun eserleri arasında biyografiler geniş bir yer tutar. Tağrık Buğra, Şeyh Galip, Fuzûli, Dede Efendi, Hakkı Süha Gezgin, Peyami Safa, Ahmet Haşim, Yahya Kemal, Florinalı Nazım ve Yunus Emre gibi edebiyata büyük katkısı olmuş çeşitli isimleri araştırmalarına konu ettiği görülmektedir. Bu araştırmalarda özellikle ele aldığı sanatçıların sadece edebiyat dünyamıza değil aynı zamanda kültür dünyamıza yaptıkları katkılar üzerinde durmaktadır. Peyami Safa, Yahya Kemal ve Ahmet Haşim gibi sanatçıların biyografilerini yazarken Ayvazoğlu, biyografi yazarlığını roman yazarlığına yaklaştırarak sanatlı üslubunu sürdürür. Mehmet Aydın, Beşir Ayvazoğlu'nun Asaf Hâlet hakkında yazdığı kitabı değerlendirirken, "Benim ilgimi Ayvazoğlu’nunkiler gibi Stefan Zweig’ın biyografileri de çekiyor" der. Bu paralellik biyografi yazarlığının üslup olarak önemine de işaret eder. Ayrıca onun incelemelerinin kültür tarihimizin ezeli problemlerini de tartışmaya açan bir yanı da vardır. Örneğin: "Beşir Ayvazoğlu’nun, Yahya Kemal’i Eve Dönen Adam olarak nitelemesi aslında 20. asırda çok tartışılan modernleşme/modernite tartışmalarını hatırlatır" (Ağır 2009: 10) şeklindeki bir yorum onun genel tutumunu anlamak açısından önemlidir.

Beşir Ayvazoğlu, deneme ve incelemelerinde araştırmalarını ve eleştirilerini yine aynı bakış açısıyla şekillendirir. Aşk Estetiği adlı kitabına yazdığı önsözde Türk edebiyatına hangi pencereden ve nasıl baktığını şu sözlerle ortaya koymaktadır:

"Bugün epeyce sıkıntı çektiğimiz meselelerden biri ve belki de en önemlisi, sanat ve edebiyatımızı dayandırabileceğimiz temel prensiplerden mahrum oluşumuzdur. Teorik birikimimiz ve buna bağlı olarak belirlenmiş ölçülerimiz yoktur. Türkiye'de bir kesim sadece tercümelere, dolayısıyla Batı'dan devşirilmiş bir bilgi birikimine dayanmaktadır. Adeta "Nasıl olsa bizim yerimize başkaları düşünüyor!" diyerek hazır ve sınırları başka bir kültür ortamında çizilmiş meseleleri önünü ardını düşünmeden ithal ediveriyorlar. Bizde sosyal karşılıkları bulunmadığı için bu meseleler hep bir entelektüel fantezisi seviyesinde kalmıştır. Kısaca söylemek gerekirse, düşüncemizin sınırları, bugün bile Batı tarafından çizilmektedir" (Ayvazoğlu 1993: 9).

Kültür tarihimizdeki bu büyük tartışmada, her ne kadar bir taraf olduğunu hissettirse de Ayvazoğlu, incelemesini yaptığı sanatçıyı derinlemesine araştırdığını kullandığı kaynakların künyeleriyle ortaya koyar. Böylece hem sanatçıları her yönüyle okura sunmaya çalışır hem de kültür tarihimizde gözden kaçan noktalara işaret eder. Bu açıdan 1924 Bir Fotoğrafın Uzun Hikâyesi adlı kitabı ile Saatler, Ruhlar ve Kediler adlı kitapları edebiyat dünyasının ünlü isimlerinin yaşamlarına ilişkin özel ve naif bilgilerle zenginleştirilmiştir. Bu sayede okura bir edebiyat zevki de verir.

Ayvazoğlu'nun çalışmalarının okura ulaşma başarısı onun ele aldığı konuyu bir anlamda sahiplenmesi ya da benimsemesi ile ilişkili olabilir. Nitekim Güller Kitabı'nı okuyanların kitabın çiçek koktuğunu söylenecek kadar içselleştirmeleri de (Kantarcı 1999: 329) Ayvazoğlu'nun ele aldığı meseleleri edebî bir incelikle harmanlayabilmesindendir (Enginün 1993:309-312). Elbette bunda şairliğinin de etkisi olabilir. M. Fatih Andı onun şairliği ile ilgili olarak, "Şiirlere bütünüyle baktığımızda, bunlar bizim olan, dost soluklar üfleyen, içimizde tortulanmış duyguları, hasretleri terennüm eden bir Kaknus'un nağmeleri" (Andı 1992: 335) demektedir. Bu şiirlerde geçmişin özlenen günleri de insanın içindeki mahzunluğun sebebidir. Kaknus adlı şiir kitabıyla ilgili olarak İnci Enginün şunları söyler:"'Kaknus' ölümsüz kuş 'Phéniks'e Hintlilerin verdiği ad imiş. Musiki makamlarını da onun çıkardığı sesler oluştururmuş. Yunus Emre'nin asırlar önce 'Her dem yeni doğarız bizden kim usanası' dediği gibi hep taze kalabilen şiir geleneğimize sahip çıkan Beşir Ayvazoğlu, eserine de çok uygun bir ad seçmiş" (Enginün 2002: 131). Ayvazoğlu'nun şiir kitabına seçtiği ismin bu anlam yoğunluğu onun incelikli çalışmasının göstergesi olarak değerlendirilebilir.

Beşir Ayvazoğlu, çalışmalarıyla hem bir edebiyatçı hem de bir araştırmacı olarak kültür tarihimiz için önemli işler ortaya koymuş bir sanatçıdır.