Madde Detay

Sivas'ın Mehmetpaşa mahallesinde dünyaya geldi. Sivas'ta "Gani Efendigil" olarak bilinen Nafiye Hanım ve Hüseyin Efendi'nin dördüncü çocuğudur. Ailenin tek erkek çocuğu olan Balel'in Nermin, Namiye ve Samiye adında üç ablası vardır. Kendisinden sonra doğan bir kız kardeşi iki yaşındayken vefat etti (Fıstıkçıoğlu 2011: 19). Üç yaşındayken annesi vefat etti. Babası çocukları sıkıntı çekmesin diye Hatice Hanım ile evlendi.

İlköğrenimine 1952 yılında Sivas Cumhuriyet İlkokulu'nda başladı. İki yıl sonra okulunun eğitime elverişsiz olması nedeniyle Recep Handan İlkokulu'na gitti. Bir süre sonra buradan da ayrılıp Fevzi Çakmak İlkokulu'na gittikten sonra beşinci sınıfa geçtiğinde Dumlupınar İlkokulu'na gönderildi ve 1957 yılında ilkokulu burada bitirdi. O dönem Sivas'ta biri kız diğeri erkek olmak üzere olmak iki ortaokul vardı. Sivas Erkek Ortaokulu'na başladıktan kısa bir süre sonra okulun duvarlarının çatlaması sebebiyle tüm okul Sivas Kız Lisesi'ne taşındı. Böylelikle Sivas'ta ilk karma ortaokul eğitimi başladı. Edebiyat öğretmeni Halim Yağcıoğlu edebiyatı sevmesinde ve bugünlere gelmesinde ilk kıvılcımı atan kişi olurken resim öğretmeni Mustafa Uzel resim yeteneğini keşfetmesinde ona yardımcı oldu (M. Balel ile kişisel iletişim, 12.12.2018). 1960 yılında ortaokuldan mezun oldu. Ortaokulu bitirdikten sonra Ahmet Kutsi Tecer, Halim Yağcıoğlu, Eflatun Cem Güney gibi yazar ve şairlerin de yer aldığı Sivas'ın en iyi lisesi olan Sivas Lisesi'ne gitti. Başarılı bir lise hayatı geçirdi. Liseden ezun olana kadar Sivas'ın Yıldızeli ilçesine bağlı Esmebaşı Köyü'nde vekil öğretmenlik yaptı (M. Balel kişisel iletişim, 12.12.2018). Gazi Eğitim Enstitüsü Fransızca bölümüne kaydoldu (Fıstıkçıoğlu, 2011: 22). Burada iyi bir eğitim alan yazar, mezuniyetine 6 ay kala dil eğitimi için Fransaya gitti. Eğitimini tamamlayıp geri döndükten sonra 1968 yılında bölümden de mezun oldu. Çekilen kurada Ardahan Lisesi'ne Fransızca öğretmeni olarak atandı. Burada üç yıl çalıştıktan sonra Sivas Lisesi'ne tayini çıktığı sırada Fransa Hükümeti'nin açtığı bir sınavda burs kazanarak Poitiers Üniversitesi'nde Karşılaştırmalı Dünya Edebiyatı üzerine yüksek lisans yaptı (Fıstıkçıoğlu 2011: 22). Geri döndüğünde Sivas Ticaret Lisesi'nde göreve başladı. 1975 yılında İstanbul Sultanahmet Ticaret Lisesi'ne atandı. Fakat okulun müdürü, yazarın daha önceden yazmış olduğu "Kurtboğan" adlı öyküsünü sakıncalı bulduğu için okulda göreve başlamasına izin vermedi (Fıstıkçıoğlu 2011: 206). Bu olaydan sonra öğretmenlikten istifa edip DİSK'e bağlı Gıda-İş Sendikası'nda Genel Sekreter yardımcılığı yaptı.

Mustafa Balel, 1977 yılında İstanbul'da avukat Ümit Hanım ile evlendi.1992 yılında sona eren bu evlilikten 1978‘de tek kızı Ceren dünyaya geldi (Fıstıkçıoğlu 2011: 25). 1978 yılında öğretmenliğe tekrar dönüp İstanbul Vefa Lisesi'nde göreve başladı. Buradan İstanbul Atatürk Eğitim Enstitüsü'ne atandı. Can güvenliği sebebiyle Bahçelievler Lisesi'ne tayin istedi. Bu okulda Fransızca derslerine ve edebiyat derslerine girip müdür yardımcılığı görevi de yaptı. Burada 17 yıl çalıştıktan sonra 1997 yılında emekli oldu. Balel uzun bir süre Meydan Larousse, Görsel Büyük Genel Kültür Ansiklopedisi, Gelişim Büyük Larousse, Memo Larousse, Axis200 gibi ansiklopedilerde çalıştı.

Edebiyatla ilişkisi, ilkokulda Sevimsiz adlı duvar gazetesine yazdığı şiir ve yazılarla başladı. İlk öyküsü 1973 yılında Soyut dergisinde yayımlandı (Fıstıkçıoğlu, 2011: 37).

Öykü türünde kaleme aldığı Kurtboğan'da 1974'de Ardahan'daki izlenimlerini anlatır. Gurbet Kaçtı Gözüme adlı öyküsünde iç ve dış göçlerin oluşturduğu sorunlar dile getirilmeye çalışılır. 1988'de Paris'te Fransızca olarak yazdığı Le Transanatolien, 1992'de İstanbul'un elit kesimleri ile küçük burjuvanın sorunlarının anlatıldığı Turuncu Eleni, 2004'de aile içi ilişkilerin anlatıldığı Karanfilli Ahmet Güzellemesi, 2010'da İstanbul'a göçün ve 12 Mart sonrasının anlatıldığı 8 öyküden oluşan Kiraz Küpeler, 2011'de çocuğun gözünden aile ilişkilerini anlatttığı altı öyküden oluşan Etiyopya Kralının Gözleri isimli daha çok yetişkinlere hitap eden öyküleri yayımlanıp okuyucuyla buluştu. 1981 yılında basılan kadın meselelerini ve alevi sünni çatışmasını konu aldığı Peygamber Çiçeği ve 1984'te basılan bireylerden yola çıkarak gerçekleştirilen özenli bir toplum çözümlemesinin sergilendiği Asmalı Pencere ise roman türünde basılan eserleridir.

Balel, çok sayıda eseri Türkçe'ye çevirdi. Çeşitli dergilerde kitap tanıtımı ve eleştiri yazıları yazdı. Nisan 1975 ile Mayıs 1976 yılları arasında Sivas'ta hazırlayıp İstanbul'da bastırdığı yedi sayılık kendi öykü dergisi vardı. Kazandığı bütün parayı bu dergiye yatırmış fakat dergileri verdiği yerlerden parasını alamayınca dergiyi kapatmak zorunda kaldı (Mustafa Balel kişisel iletişim, 12.12.2018). Doğal güzellikleri, insan eliyle oluşturulmuş yapıları caddeler ve köprülerin değil de insanı, sanatçıyı ve kitle iletişim araçlarını ön plana çıkardığı Bükreş Günlükleri ve Fransız bir karaktere İstanbul'u anlattırdığı bir nevi mektup, gezi yazısı, roman sentezi diyebileceğimiz anlatı eseri İstanbul Mektupları Avrupa Yakası yazarın gezi yazısı ve anlatı türündeki eserleridir.1975 yılında 12. Antalya Film Festivali'nde Can Eriği adlı öyküyle başarı ödülü, Gün Vurgunu adlı oyunu ile 1984'te TOBAV Oyun Yarışması Başarı Ödülü'nü kazandı.

Yazarın eğitimci olması aynı zamanda da baba olması onu çocuk edebiyatı üzerine de eserler yazmaya yönlendirdi. 1979 yılında ailelerin sosyoekonomik konumlarının çocuklar üzerindeki etkisinin anlatıldığı aynı zamanda ilk çocuk romanı olacak olan Bizim Sinemamız Var isimli kitabı neşretti. 1981 yılında bir kızın okul ve aile yaşantısı ile neden cumartesiyi dört gözle beklediğinin anlatıldığı Cumartesiye Çok Var mı? isimli çocuk romanını yazdı. 1983 yılında içinde deprem, çalışan çocuklar gibi güncel konuların anlatıldığı Çember Tiyar adlı masal kitabını kaleme aldı. 2005 yılında içinde dokuz öykünün yer aldığı ve ateşleme oynamama, yalan söylememe gibi çocukların yapmaması gereken şeylerin hikaye tarzında anlatıldığı Nöbetçi Ayakkabı Dükkanı isimli öykü kitabını çocuklara armağan etti. Yine aynı yıl basılan ve yazarın Fındık Kitaplar Dizisi adını verdiği on kitap oluşan seriyi çocuklara armağan etti. Yazarın yazmış olduğu, ilginç gündelik olaylarla çocuklara yaşama sanatının inceliklerinin duyumsatıldığı Havlamayı Unutan Köpek isimli öyküsü 2012 yılında; insan ile hayvan arasındaki dostluğun insanın iç dünyasında nereye kadar uzanabileceğinin anlatıldığı Ressamın Kedisi isimli öyküsü ise 2014 yılında basıldı. 2016 yılında on kitaptan oluşan Resimli Öykü setini yazdı. 2018 yılında basılmış olan yanlış anlama ve paylaşımın anlatıldığı Sincaplı Kalemtıraş; paylaşmayı öğrenmenin anlatıldığı Berke’nin Badem Şekerleri, çocukları gülümseten ve düşündüren bir olayın anlatıldığı Kiraz Tokalı Kız; doğa sevgisinin anlatıldığı Piknikte, değişen zamanın anlatıldığı Renkli Tebeşirler; kitap ve okumanın öneminden bahsedilen Arkadaşım Kitap, unutulan geçmişi hatırlatmaya yönelik olayın anlatıldığı Minnacık Adamlar, zor durumlardan nasıl kurtulacağının anlatıldığı Soytarı Papağan, kapris ve maymun iştahlılığı konu alan Kuaför Leylek ve Saflık ve kurnazlığın konu edinildiği Böğürtlen Toplayan Kuş çocuklar için kaleme almış olduğu on kitaplık bir seridir. Yazarın çocuklara yönelik romanı olan çocuğun gözünden dünyayı anlattığı Cücü adlı eser ile yazarın kendi anılarından yola çıkarak aile bağları, mahalle hayatı ve komşuluk kültürü gibi konuları eğlenceli bir şekilde anlattığı Koç İbrahim'in Medrese Turu adlı eseri 2018 yılında çocuk edebiyatı eserleri arasında yerini aldı.

Balel, çocuk edebiyatı alanında kaleme aldığı iki dilli kitaplar da neşretti. Bunlar;Sincaplı Kalemtraş (The Squirrel Pencil), Kiraz Tokalı Kız (The Girl with the CherryBarrette), Berke‟nin Badem Şekerleri (Berke's Almond Candies), Renkli Tebeşirler(Colored Chalk) ve Piknikte (The Picnic)‘dir. İngilizce olarak yazılan bu çalışmalar 2007 yılında Heyamola Yayınları tarafından basıldı (Fıstıkçıoğlu 2011: 31).

Sanat hayatı boyunca öykü, roman, anlatı, gezi yazısı ve çocuk edebiyatı alanında eserler veren Balel, Türk toplumunun sanıldığı gibi ataerkil değil anaerkil bir yapıda olduğunu savundu. Bu sebeple eserlerinde baskın kadın tipleri görülür. Toplumdaki sosyoekonomik yapıya dayanan sınıf ayrılıklarını eserlerinde vurguladı. Daha çok aile, şiddet, kadın hakimiyeti, yalnızlık, göç gibi temaları konu edindi. Kaynağını tamamıyla yaşadıkları, gördükleri ve yüreğinden geçenleri yazarak eser oluşturan yazarların bir süre sonra üretkenlikte tıkanacağını ifade eden Balel, eserlerinde ölçülü bir şekilde gerçeklikten kopmadan eserler verdi (Mustafa Balel ile kişisel iletişim, 12.12.2018). Edebiyatı toplumsal bir bakışın ürünü olarak gördüğü için estetikliği de ihmal etmeden eserler oluşturdu. Eserlerinde anlatımın sıcaklığını ve insan ruhunun derinliğini inmedeki inceliğiyle dikkatleri üzerine çekti. Bireyin toplumdaki yerini ve toplumsal sorunları çokça konu edinen yazarın roman ve öykülerinde yer yer ironinin yanında hüzün de hakimdir. Geleneksel anlatım ile çağdaş öyküleme tekniğini kaynaştırması ve psikolojik çözümleri başarılı bir şekilde ortaya koydu. Özünde eğitici olma kaygısı okuyucuyu aptal yerine koymak olduğunu düşündüğü için eserlerinde eğitici olma kaygısı içine girmedi (Mustafa Balel kişisel iletişim, 12.12.2018). Eserlerinde vermek istediklerini didaktik yöntemle değil de okura sezdirerek vermeyi tercih etti. Önceleri sadece yetişkinler için öykü ve roman yazan yazar, kendi çocuğu olduktan sonra ve eğitici olması sebebiyle de çocuk edebiyatına yönelik eserlere ilgi duymaya başladı. Çocuklara yönelik eserlerinde oldukça hassas ve duyarlı oldu. Çocuk öykü ve romanlarında farklı farklı çocuk tiplerine yer verdi. Yetişkinler için yazdığı eserlerde de olduğu gibi çocuk öykü ve romanlarında da anlaşılır bir dil kulanan yazar, soyut ifadeleri kullanmak yerine çocukların daha rahat anlayacağı olaylara yer verdi. (Mustafa Balel ile kişisel iletişim, 12.12.2018).

Yazarın şu anda bitirmek üzere olduğu Sarı Salkım Sokağı adında roman çalışması vardır (Mustafa Balel kişisel iletişim, 12.12.2018).