Selçuk Baran

(d. 7 Mart 1933 / ö. 4 Kasım 1999)
Yazar, Çevirmen
(Yeni Edebiyat / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Ankara'da doğan yazarın asıl adı Selçuk Veziroğlu'dur. Selçuk Baran’ın babası ziraat teknisyeni Talat Veziroğlu, annesi Uşak'ın köklü ailelerinden Banazlıların kızı Halide Hanım'dır (Günçıkan 1995: 72). Çocukluğunu Ankara'da geçiren yazar ilköğrenimine İsmet Paşa İlkokulu’nda başlar. Burada üç sene eğitim gördükten sonra ilkokulun dördüncü ve beşinci sınıfını Atatürk İlkokulu’nda tamamlayıp Ulus’taki Üçüncü Ortaokul’a devam eder. Bundan sonra Ankara Kız Lisesi’ni bitirir. 1950 yılında girdiği Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden 1954’te üçüncülük derecesiyle mezun olur. Berlin'de başladığı yüksek lisansı sırasında Almancasını geliştiren Baran aynı zamanda Alman hukuku üzerine çalışmalar yapar (Toker 2012: 8). Almanya’dan memlekete dönerken tanıştığı opera ve şan sanatçısı Ayhan Baran’la 1957 yılında evlenir. Bu evlilikten Ayda ve Işıl adında iki kızı olur. Bir süre Ankara Hukuk Fakültesi'nde ve Banka ve Ticaret Hukuk Araştırma Enstitüsü'nde araştırmacı olarak çalışır. Ara ara iş hayatında kesintiler yaşayan yazar 1995’ten sonra Ankara Hukuk Fakültesi’nin Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü’nde yayın müdürlüğü yapar. Ölene dek bu kurumda çalışmayı sürdürür (Toker 2012: 23).

Yazarın “Çocuğun Biri” adlı ilk öyküsü 1968’de Yeditepe dergisinde yayımlanır. İlk öykü kitabı Haziran (1972) yayımlandıktan hemen sonra 1973’te TDK Öykü ödülüne, ikinci öykü kitabı Anaların Hakkı (1977) ise 1978’de Sait Faik Hikâye Armağanına layık görülür. Baran'ın Bir Solgun Adam (1975) romanı 1974'te, Bozkır Çiçekleri (1987) romanı ise 1979'da düzenlenen Milliyet Roman yarışmasında mansiyon kazanmıştır (Yılmaz 2010: 30-32). Yazar edebi hayatı boyunca Türk Dili, Oluşum, Argos, Papirüs, Hisar, Varlık, Yeni Edebiyat, Yeditepe gibi dergilerde yazı ve öyküler kaleme almıştır. TRT İstanbul Radyosu için radyo oyunları yazdı (1987-1993).

Selçuk Baran, geçirdiği mide kanaması sonucu 4 Kasım 1999’da vefat etti.

Selçuk Baran’ın öykülerindeki odak noktayı yalnızlık, kaçış, çaresizlik gibi negatif duygularla mücadele eden insanlar oluşturur. İlk öykülerinden itibaren simgesel bir dil kullanan yazar “yorgun düşmüş” kişilerin iç dünyalarındaki çatışmaları ele alır (Yılmaz 2010: 33). Kısa, duru, süssüz bir söyleyişi tercih eden yazarın öykülerinde atmosfer oldukça yalın fakat çarpıcı detaylarla kurulur. Baran, roman ve öykülerinde “Toplumdaki değişimi, taşradan kente hızlı göçle başlayan alt üst oluşun yansıdığı hayatları, kentin sağanağında bir yerde tutunmaya çalışan küçük insanların dünyalarını” yansıtır (Toker 2012: 17). Kentin zengin, rahat, mutlu ve huzurlu kesimi onun eserlerinde oldukça azdır. Baran'ın küçük insanın trajedisini gözler önüne serdiği dramatik öyküleri Sait Faik’ten izler taşır. Selçuk Baran da, üzerinde etkiler uyandıran yazarlar söz konusu olduğunda Türk edebiyatından Sait Faik, Sabahattin Ali; Batıdan Andre Gide ve Franz Kafka isimlerini anar (Tağızade Karaca 2006: 274).

Haziran, Anaların Hakkı kadın karakterlerin ve onların hayal kırıklıklarının yoğunlukta olduğu eserlerdir. Bu eserlerde verilen durgun atmosferde sitem yerine suskunluğu tercih eden bireylerin öykülerini anlatılır. Diyalogların sıkça kullanıldığı öykülerde kasaba ve kentin ümitsiz, yorgun insanları merkeze alınmıştır. Özellikle Anaların Hakkı’nda her yaştan kadının mücadelesi yer alır ve bu, sonraki kitaplarında sık rastlanan bir izleğe dönüşür. Evlilikler, karı-koca ilişkileri, aile yaşantıları, sürdürülen bir düzeni yıkamama korkusu ve bunlardan doğan problemler aşılamaz. Kış Yolculuğu ise üç uzun öyküden oluşmaktadır. Üç öyküde de yaşamdaki olumsuzlukların karşısında bitkin düşen bireyler anlatılır. Tortu, Yelkovan Yokuşu, Arjantin Tangoları iç çözümlemelerin, bilinçaltının ön plana çıktığı öykülerden oluşur. Porselen Bebek'te ise hayata çocukların gözüyle bakıldığı öyküler yer alır. Bu öykülerin kahramanları çocuklardır, onların hayal dünyaları, merakları, istekleri başat ögedir.

Selçuk Baran’ın romanlarına da öykülerinde olduğu gibi iç sıkıntılar, yaşam mücadelesi, yalnızlık, çaresizlik gibi duygular hâkimdir. Bir Solgun Adam günlük şeklinde kurgulanmıştır. Romanda, bankacılıktan emekli Mehmet Taşçı'nın ailesinden uzakta, bir çatı katındaki umutsuz, karamsar yaşamı ele alınır. Yazar, ikinci romanı Bozkır Çiçekleri’nde tıp öğrenimi için annesi Vasfiye Hanım'la Ankara'ya gelen Seyfi üzerinden kent-taşra çatışmasını, bürokratik engelleri, küçük insanların zorlu yaşamlarını işler. Baran’ın Güz Gelmeden romanında ise Avukat Suat Engin'in yalnızlığı, hayal kırıklıkları ve toplumdan yabancılaşması işlenir.

Yazarın öykü ve romanlarından başka oyunlarında da kadın önemli bir figürdür. Onun Türkan Hanım adlı üç perdelik oyunu Devlet Tiyatrolarında sergilenmiştir. Oyunda kırklı yaşlardaki Türkan Hanım’ın hayal kırıklıkları, aşktan beklediğini bulamayışı, gittikçe dış dünyaya yabancılaşması ve geçmişle hesaplaşması anlatılır.

Selçuk Baran’ın “Melekler Kadar”, “Satıcı”, “Öğle Saatleri”, “Lojman”, “Miras”, “Boşa Gitmeyen Boş Zaman” gibi radyo oyunları da vardır ve bunlar daha çok drama türü çalışmalardır (Yılmaz 2010: 30-32). Baran’ın Ronald Dahl’den çevirdiği Çarli‟nin Büyük Cam Asansörü ise bir çocuk kitabıdır ve aynı yazarın kaleme aldığı Charli’nin Çikolata Fabrikası kitabının devamıdır.

Selçuk Baran’ın 1958-1972 yılları arasında çeşitli tarihlerde kaleme aldığı günlüklerinde yazarın aile hayatı, topluma ve insanlara bakış açısı, psikolojik durumu, sosyal ve siyasi endişeleri hakkında önemli ipuçları yer alır. Bunun yanında Baran'ın ünlü yazar ve şairlerle mektuplaşmaları da vardır.

Kaynakça

Akatlı, Füsun (2008). Öykülerde Dünyalar. İstanbul: Kırmızı Yayınları.

Günçıkan, Berat (1995). Gölgenin Kadınları. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.

Güven, Derya (2011). Selçuk Baran’ın Hayatı - Eserleri – Sanatı. Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.

Karakılıç, Akif (2013). Selçuk Baran’ın Hayatı, Sanatı Ve Eserleri. Yüksek Lisans Tezi. Tokat. Gaziosmanpaşa Üniversitesi.SOLAK, Ömer (2009). Selçuk Baran Öykücülüğü. Konya: Tablet Kitabevi.

Metin, Banu (2010). Selçuk Baran’ın Hikâyelerinde Kadın Tipleri. Sakarya: Sakarya Üniversitesi.

Savaşır, İskender (1999). “Selçuk Baran ve Biz”. Virgül. 25. Aralık: 35.

Tağızade Karaca, Nesrin (2006). "Selçuk Baran". Edebiyatımızın Kadın Kalemleri. Ankara: Vadi Yayınları. 272-276.

Toker, Naciye Ayda (2012). Selçuk Baran’ın Roman Ve Hikâyelerinin Tahlili. Yüksek Lisans Tezi. Afyon: Afyon Kocatepe Üniversitesi.

Tosun, Necip (2013). Öykümüzün Kırk Kapısı. Ankara: Hece Yayınları.

Uluırmak, Ülkü (2007). Haziran’dan Kasım’a Selçuk Baran’dan Kalanlar. Ankara: EOS Yayınları.

Uyar, Tomris (1999). “Selçuk Baran’ı Anarken”. Virgül. 25. Aralık: 35.

Yılmaz, Ayfer (2010). Selçuk Baran ve Eserleri. Ankara: Herdilde Yayıncılık.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: ARAŞ. GÖR. SERCAN CEYLAN
Yayın Tarihi: 07.03.2019
Güncelleme Tarihi: 19.12.2020

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
HaziranYelken Matbaası / İstanbul1972Hikâye
Bir Solgun AdamMilliyet Yayınları / İstanbul1975Roman
Anaların HakkıOkar Yayınları / İstanbul1977Hikâye
Kış YolculuğuTan Yayınları / Ankara1984Hikâye
TortuKaynak Yayınları / İstanbul1984Hikâye
Bozkır ÇiçekleriÖzgür Yayınları / İstanbul1987Roman
Yelkovan YokuşuRemzi Kitabevi / İstanbul1989Hikâye
Melekler Kadar- / İstanbul1989Radyo Oyunu
Satıcı- / İstanbul1989Radyo Oyunu
Öğle Saatleri- / İstanbul1989Radyo Oyunu
Lojman- / İstanbul1989Radyo Oyunu
Miras- / İstanbul1990 (?)Radyo Oyunu
Boşa Gitmeyen Boş Zaman- / İstanbul1990 (?)Radyo Oyunu
Türkan Hanım- / Ankara Devlet Tiyatrosu1990Tiyatro
Çarli’nin Büyük Cam AsansörüCan Yayınları / İstanbul1991Çeviri
Arjantin TangolarıYapı Kredi Yayınları / İstanbul1992Hikâye
Porselen BebekYapı Kredi Yayınları / İstanbul1996Hikâye
Hukuk Felsefesi ve Hukuk Sosyolojisi DersleriBanka ve Ticaret Hukuku Arastırma Enstitüsü Yayını / Ankara1996Çeviri
Güz GelmedenYapı Kredi Yayınları / İstanbul2000Roman
Ceviz Ağacına Kar YağdıYapı Kredi Yayınları / İstanbul2008Hikâye

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1Mevlüt Ceyland. 1958 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
2Dinçer Apaydınd. 14 Eylül 1985 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3Zeynep Bassad. 22 Ekim 1956 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
4FERYADÎ, Fuat Gündüzd. 1933 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
5A. Duran Ayyıldızd. 01 Ocak 1933 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
6Özdilek Erdemd. 27 Nisan 1933 - ö. 14 Nisan 1999Doğum YılıGörüntüle
7Hayrettin Tokdemird. 1928 - ö. 25 Haziran 1999Ölüm YılıGörüntüle
8Hüseyin Çelikcand. 1936 - ö. 1999Ölüm YılıGörüntüle
9Hakkı Özkand. 1926 - ö. 5 Şubat 1999Ölüm YılıGörüntüle
10Ahmet İnamd. 15 Ağustos 1947 - ö. ?MeslekGörüntüle
11Ali Özgür Özkarcıd. 15 Ağustos 1979 - ö. ?MeslekGörüntüle
12Şule Köklüd. 23 Mart 1970 - ö. ?MeslekGörüntüle
13Levent Sunald. 25 Ekim 1960 - ö. 27 Ocak 2009Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14Sıtkı Salih Görd. 02 Eylül 1934 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15Tunay Özerd. 1976 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16Burhan Güneld. 7 Nisan 1947 - ö. 21 Aralık 2012Madde AdıGörüntüle
17Selçuk Küpçükd. 05 Kasım 1971 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
18Muhsin İlyas Subaşıd. 25 Temmuz 1942 - ö. ?Madde AdıGörüntüle