Yahya Benekay

(d. 1925 / ö. 22 Mart 1997)
Şair, Yazar, Senarist, Müfettiş
(Yeni Edebiyat / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Fethiye Hanım ile esnaf Süleyman Benekay'ın oğlu olarak 1925 yılında Köstence'de (Romanya) doğdu. 1935'te ailesiyle birlikte Türkiye'ye göçmen olarak geldi. Eskişehir Ortaokulu (1944) ve Kütahya Lisesi'ni bitirdikten (1947) sonra Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi'nden mezun oldu (1951). Eskişehir Defterdarlığı'nda şeflik (1952), Gümrük ve Tekel Bakanlığı'nda müfettişlik görevlerinde (1956) bulundu. Film senaryoları kaleme aldı. Güneydoğu Yollarında adlı röportajı ile 1962 yılı Türk Dil Kurumu Röportaj Ödülü'nü kazandı. Evli ve bir çocuk babasıydı.

Mülkiyede öğrenci iken Ankara Halkevi'nde ve Behçet Kemal Çağlar'ın evinde düzenlediği edebiyat toplantılara katılan Yahya Benekay'ın ilk şiirleri Çınaraltı (1941-1948) ve Şadırvan (1949) dergilerinde çıkar. (Tonga 2016: 270) Şiir, inceleme ve Anadolu insanını konu alan ve bazıları bugün için kaynak niteliği kazanmış olan röportajları 1954'ten itibaren Hisar, Mülkiye, Varlık, Türk Düşüncesi, Türk Dili, Ilgaz, Defne, Çağrı, Akşam, Hayat gibi dergi ve gazetelerde yayımlanır. 1950-1980 yılları Hisar dergisi etrafında oluşan edebiyat topluluğu içinde yer alır. Hisar dergisinin birinci döneminde şiirleri daha fazla yayımlanırken; ikinci döneminde dergide daha çok düzyazılarıyla yer alır. Benekay'ın Hisar dergisinde toplam on dokuz şiiri ve on altı düzyazısı yayımlanır. Öztürk Emiroğlu, Benekay'ın Hisar'ın kurucularından olmasına rağmen adı pek öne çıkmayan biri olduğunu belirtir (Emiroğlu 2015: 185).

Benekay'ın hece ölçüsüyle ve serbest tarzda kaleme aldığı şiirlerinde hüznün ve romantizmin egemen olduğu görülür. Gültekin Sâmanoğlu, Benekay'ın yer yer realist şiirlerinin olduğunu ancak "ekseriya hakikaten romantizmin erişilmez ufuklarına doğru yol al" dığını belirtir (Sâmanoğlu 1952: 12).

Şiirlerini kitaplaştırmayan Yahya Benekay, gezi yazısı ve röportaj türlerinde kaleme aldığı eserlerle ön plana çıkar. Benekay, Yahya Peygamber (1965), Veysel Karani (1965), Yiğit Kanı (1966), Utanç Kapıları (1967), Namus Fedaisi (1969), Müthiş Türk (1970), Görünce Kurşunlayın (1971), Mavi Boncuk Lassi (1971), İlk Evliya Kadın: Rabia (1973) gibi pek çok sinema filminin senaryosunu kaleme almıştır.

Kaynakça

Emiroğlu, Öztürk (2015). "Hisar Topluluğu". Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı (Ed. Âlim Gür; Ertan Engin). Ankara: Akçağ Yay. s. 173-202.

İmzasız (1971). "Mülkiyeli Bir Sanatçı (Yahya Benekay)". Mülkiye. C. 3. S. 24. s. 25.

Necatigil, Behçet (1999). Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü (18. Baskı). İstanbul: Varlık Yay. s. 83.

Sâmanoğlu, Gültekin (Mayıs 1952). "Hisar'dan Portreler: Yahya Benekay". Hisar. S. 25. s.12.

Sarar, İsmail Ali (1997). "Şair Yahya Benekay da Öldü". Türk Dili. C. 1997/ II. S. 547. s. 84-85.

Tonga, Necati (2016). Cumhuriyet Döneminde Bir Edebî Muhit Olarak Ankara 1923-1980. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Yalçın, Murat (Ed., 2010). Tanzimat'tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi (3. Baskı). İstanbul: Yapı Kredi Yay. s. 206-207.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DR. NECATİ TONGA
Yayın Tarihi: 31.05.2018
Güncelleme Tarihi: 19.12.2020

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
Yaşayan Mevlid-i ŞerifDoğan Kardeş Yay. / İstanbul1964Derleme
Hacı Bayram VeliHüsnütabiat Matbaası / İstanbul1966İnceleme
İlk Hacı, İlk Kurban: Veysel Karanî; Hacı Bayram-ı VeliHüsnütabiat Matbaası / İstanbul1966İnceleme
Ölümle OyunVarlık Yay. / İstanbul1967Çeviri
Yaşayan Alevilik : Kızılbaşlar ArasındaVarlık Yay. / İstanbul1967Röportaj

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1Refik Özdekd. 1 Eylül 1928 - ö. 28 Ağustos 1995Doğum YeriGörüntüle
2Kemal Haşim Karpatd. 15 Şubat 1923 - ö. 20 Şubat 2019Doğum YeriGörüntüle
3KAZAK ABDAL, Ahmedd. ? - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
4Sabri Tatovd. 1925 - ö. 2010Doğum YılıGörüntüle
5MERAKÎ, Yusuf Biberd. 1925 - ö. 2014Doğum YılıGörüntüle
6Mustafa Kemal Sayıld. 1 Ocak 1925 - ö. 12 Şubat 2015Doğum YılıGörüntüle
7VEYSEL/ VEYSEL CEHDİ/ VEYSEL KUT KEMTER, Veysel Cehdi Kutd. 1907 - ö. 1997Ölüm YılıGörüntüle
8Mustafa Mutkov (Mutlu)d. 1935 - ö. 1997Ölüm YılıGörüntüle
9ADVİYE BACI, Adviye Kocad. 1930 - ö. 17.10.1997Ölüm YılıGörüntüle
10Hasan Yiğitd. 15 Ekim 1954 - ö. ?MeslekGörüntüle
11Adnan Güld. 19 Aralık 1959 - ö. ?MeslekGörüntüle
12Ebubekir Hazım Tepeyrand. 1864 - ö. 5 Haziran 1947MeslekGörüntüle
13Ali Yüced. 1928 - ö. 29 Nisan 2015Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14Şerife Katırcıd. 1955 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15Gökhan Evliyaoğlud. 27 Mayıs 1927 - ö. 21 Ağustos 2011Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16ŞERÎF/Sadîk, Sadık Yahyâ Efendid. ? - ö. 1 Ocak 1781Madde AdıGörüntüle
17Yahya Kemal Akansud. 21 Haziran 1960 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
18İHYÂ, Seyyid Şerif Yahya Efendid. ? - ö. 1813Madde AdıGörüntüle