Madde Detay
Vedat Örfi Bengü
(d. 21 Aralık 1899 / ö. 25 Mayıs 1953)
Oyuncu, Yönetmen, Oyun ve Senaryo Yazarı, Besteci, Çevirmen, Romancı
(Yeni Edebiyat / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4
İstanbul’da doğdu. Sadrazam Halil Rifat Paşa’nın torunu, Hünkâr yaverlerinden Mehmet Ali Paşa’nın oğlu, eleştirmen Memet Fuat’ın babasıdır. Sonradan Nâzım Hikmet’le evlenen Piraye Hanım’ın ilk kocasıdır. 1921'de Piraye Hanım'la evlendi. Bu evlilikten Suzan ve Memet (Fuat) isimlerinde iki çocukları oldu.17 yaşındayken yazdığı ve göçmenler yararına oynanan Bir Af, Bir Yemin oyunu sanat yaşantısının ilk faaliyetidir. Bunu, Vefaen Ferağ ve Kanun Adamı oyunlarının yazılıp sahnelenmesi izler. Yazıp bestelediği ilk telif operet Balo Kaçakçıları, 1925'te Şehbal Tiyatrosu’nda sahnelendi. İstanbul’da tanıştığı Fransız sinema sanatçısı Blanche Montel'le Paris’te aynı filmde oynadı. 1926’da arkadaşlarıyla kurduğu film şirketiyle Mısır sinemanın temellerini attı. Mısır’da kaldığı iki yıl boyunca 12 film çekti. 1953 yılındaki vefatına kadar yazıp yönettiği onlarca filmde oynadı. Türk sinemasında “ağdalı melodram” türünün babası olarak kabul edildi (Özgüç 1995: 29).
Edebiyatla genç yaşta ilgilenmeye başlayan Vedat Örfi, çok sayıda roman, roman çevirisi, uyarlama ve telif polisiye yazdı. 1920’de yazdığı Karanlıklar Padişahı, Türkçe yazılmış ilk telif Sherlock Holmes öyküsüdür. Korku, fantastik ve polisiye türlerini harmanlayarak yazdığı 10’un üzerinde romanda sinema dili ve tekniğinden yararlandı. Romanlarında betimleme ve diyalog tekniklerine ağırlık vermesi, okurun sahneleri gözünde canlandırmasını kolaylaştırdı. Roman kişilerinin iç dünyasını, duygu ve düşüncelerini yansıtmak için zaman zaman iç monolog tekniğine de başvurdu (Bengü 2018: 14). 1945’te Bengü Yayınları’nı kuran sanatçı, ünlü Fransız polisiye yazarı Gaston Leroux’dan altı roman çevirisi yaptı. Henüz 26 yaşındayken yazdığı ve Son Saat gazetesinde tefrika edilen Kırk Bela isimli romanı “Türk Edebiyatı’nda Tefrika Roman Tarihi” adlı proje kapsamında 2018 yılında gün yüzüne çıkarıldı.
Kaynakça
Bengü, Vedat Örfi (2018). Kırk Bela. İstanbul: Koç Üniversitesi Yay.
Fuat, Memet (2013). Gölgede Kalan Yıllar. İstanbul: Yapı Kredi Yay.
Işık, İhsan (2006). Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi. C. 3. Ankara: Elvan Yay. 656-657.
Komisyon (2010). “Bengü, Vedat Örfi”. Tanzimat’tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi. C. 1. İstanbul: Yapı Kredi Yay. 211.
Özgüç, Agâh (1995). “Bengü, Vedat Örfi”. Türk Film Yönetmenleri Sözlüğü. İstanbul: Afa Yay.
Scognamillo, Giovanni (1998). Türk Sinema Tarihi. İstanbul: Kabalcı Yay.
Üyepazarcı, Erol (2016). “Tiyatro ve Roman Yazarı, Film Rejisörü, Oyuncu, Ama Her Şeyden Önce Büyük Maceraperest: Vedat Örfi Bengü”. 221B. S. 1. 51-54.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: DR. ÖĞR. ÜYESİ MUSTAFA KARADENİZYayın Tarihi: 11.04.2019Güncelleme Tarihi: 19.12.2020
Yayın Tarihi: 11.04.2019Güncelleme Tarihi: 19.12.2020
Güncelleme Tarihi: 19.12.2020
| Eser Adı | Yayın evi | Basım yılı | Eser türü |
|---|---|---|---|
| Bir Af Bir Yemin | - / - | 1917 | Tiyatro |
| Meşhur Hikayeler Külliyatı / Nat Pinkerton | - / Dersaadet [İstanbul]: Türk Dünyası Matbaası | 1919 | Çeviri |
| Karanlıklar padişahı / Bilmeceli Meşhur Hikayeler Külliyatı-14 | Ferahzade Kırtasiye, Pul, Karpostal ve Kitab Ticarethanesi / Dersaadet [İstanbul]: Evkâf Matbaası | 1920 | Çeviri |
| Hatırat-ı Sultan Abdülhâmid Han-Sânî / haz. Vedat Örfî | Cihan Kitabhanesi / İstanbul: Cihan Biraderler Matbaası | 1922 | Hatıra |
| Binbirgece Masalları (1. Gülnihal Sultan 2. Dehşetler diyarında 3. Canlı mezarlar) | Cihan Kitabhanesi / İstanbul: Minber Matbaası | 1923 | Çeviri |
| Fahişenin Azâbı / Gençlik Demetleri-2 | Cemiyet Kütübhanesi / İstanbul: Necm-i İstikbal Matbaası | 1923 | Hikâye |
| Kız mı dul mu? / Gençlik Demetleri-1 | Cemiyet Kütübhanesi / İstanbul: Sühulet Matbaası | 1924? | Hikâye |
| Kara çete: Kara Hüseyin | Cemiyet Kütübhanesi / İstanbul: Necm-i İstikbal Matbaası | 1924 | Hikâye |
| Vefaen Ferağ | - / - | - | Tiyatro |
| Balo Kaçakları | - / - | 1925 | Tiyatro |
| Kanun Adamı | - / - | 1938 | Tiyatro |
| Bir Doktorun Ödevi | - / - | 1939 | Tiyatro |
| Beyaz Baykuş | - / - | 1940 | Tiyatro |
| Bir Yuva Böyle Yıkıldı | Anadolu Türk Kitap Deposu / İstanbul: Ahmet Sait Matbaası | 1943 | Roman |
| Seni Beklerken | Arif Bolat Kitabevi / İstanbul: Işık Matbaası | 1944 | Roman |
| Genç Bir Kızın Çilesi | Apa Yayınları / İstanbul: Raşit Bütün Matbaası | 1944 | Roman |
| Solan Gönüller | Arif Bolat Kitabevi / İstanbul: Yeni Sabah Matbaası | 1944? | Roman |
| Çıldıran Adam | Arif Bolat Kitabevi / İstanbul: Yeni Sabah Matbaası | 1944 | Roman |
| Kuduran Canavarlar | Apa Yayınları / İstanbul: Raşit Bütün Matbaası | 1944 | Roman |
| Akdeniz İncisi | Arif Bolat Kitabevi / İstanbul: Yeni Sabah Matbaası | 1944 | Roman |
| Londra'daki Kan İzleri | Apa Neşriyat / İstanbul: Raşit Bütün Matbaası | 1944 | Roman |
| Sarı odanın esrarı / Gaston Leroux | Güven Yayınevi / İstanbul: Güven Basımevi | 1944 | Çeviri |
| Siyahlı kadın / Gaston Leroux | Güven Yayınevi / İstanbul: Güven Basımevi | 1944 | Çeviri |
| Za-La-Mor: Kızıl Gemi | Arif Bolat Kitabevi / İstanbul: Stad Matbaası | 1944 | Çeviri |
| Rus İhtilâlcileri Arasında / Gaston Leroux | Güven Yayınevi / İstanbul: Güven Basımevi | 1944 | Çeviri |
| Ceymis Peen’in Zaferi | Bengü Yayınları / İstanbul: Bayar Matbaası | 1945 | Roman |
| Ökse | Uğur Kitabevi / İstanbul | 1945? | Roman |
| İskelet Yüzdeki Damga | Bengü Yayınları / İstanbul: Hüseyin Kazazgil Matbaası | 1945? | Roman |
| Varşova Yanarken | Bengü Yayınları / İstanbul: Raşit Bütün Matbaası | 1945 | Roman |
| Krup fabrikalarında bir Fransız casusu / Gaston Leroux | Güven Yayınevi / İstanbul | 1945 | Çeviri |
| Perili koltuk / Gaston Leroux | Güven Yayınevi / İstanbul | 1945 | Çeviri |
| İki çocuğun devriâlemi / Jean de la Hire | Güven Yayınevi / İstanbul | 1946 | Çeviri |
| Kahire Batakhanelerinde | İstanbul Yayınları / İstanbul: Tuna Matbaası | 1946 | Roman |
| "Karşılıklı Saygı" | - / Memleket Sesi (Sayı: 4) | 1947 | Makale |
| Yara | - / - | 1947 | Diğer |
| Bağda Gül | - / - | 1947 | Diğer |
| Kılıbıklar | - / - | 1947 | Diğer |
| Canavar | - / - | 1948 | Diğer |
| Keloğlan | - / - | 1948 | Diğer |
| Günahım | - / - | 1948 | Diğer |
| Sızlayan Kalp | - / - | 1948 | Diğer |
| Ayşe'nin Duası | - / - | 1948 | Diğer |
| Vurun Kahpeye | - / - | 1948 | Diğer |
| Allah Kerim | - / - | 1948 | Diğer |
| Ateşten Gömlek | - / - | 1950 | Diğer |
| Bir Fırtına Gecesi | - / - | 1950 | Diğer |
| Çıldıran Baba | - / - | 1950 | Diğer |
| Estergon Kalesi | - / - | 1950 | Diğer |
| Harman Sonu Dönüşü | - / - | 1950 | Diğer |
| Kapanan Gözler | - / - | 1950 | Diğer |
| Soysuz | - / - | 1950 | Diğer |
| Zavallı Necdet | - / - | 1951 | Tiyatro |
| Cem Sultan | - / - | 1951 | Diğer |
| İstanbul'un Fethi | - / - | 1951 | Diğer |
| Kore’de Türk Süngüsü | - / - | 1951 | Diğer |
| Vatan İçin | - / - | 1951 | Diğer |
| Allah'tan Bul | - / - | 1952 | Diğer |
| Dokunulmaz Bu Aslana | - / - | 1952 | Diğer |
| Ebedi istirahat | - / - | 1952 | Diğer |
| Beyoğlu Güzeli | - / - | 1953 | Diğer |
| Bu Kadın Benimdir | - / - | 1953 | Diğer |
| Kırk Bela | Koç Üniversitesi Yayınları / İstanbul | 2018 | Roman |
| Bir Millet Uyanıyor | - / - | - | Tiyatro |
| Hasta | - / - | - | Tiyatro |
| Vicdan Hakkı | - / - | - | Tiyatro |
İlişkili Maddeler
| Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Deniz Durukan | d. 01 Aralık 1966 - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
| 2 | Hakan Yaman | d. 01 Haziran 1963 - ö. 14 Ocak 2006 | Doğum Yeri | Görüntüle |
| 3 | Mim Kaf Agayef | d. 07 Şubat 1939 - ö. 20 Ekim 1999 | Doğum Yeri | Görüntüle |
| 4 | ALİ FEYZULLAHÎ VAHİD | d. 1899 - ö. 06.05.1995 | Doğum Yılı | Görüntüle |
| 5 | ŞEMS ALİ | d. 1899 - ö. 1994 | Doğum Yılı | Görüntüle |
| 6 | Faik Reşat Unat | d. 3 Nisan 1899 - ö. 8 Nisan 1964 | Doğum Yılı | Görüntüle |
| 7 | Sedat Simavi | d. 1898 - ö. 11 Aralık 1953 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
| 8 | HÜSEYİN, Hüseyin Karababa | d. 1908 - ö. 05.03.1953 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
| 9 | AYŞE BERK | d. 1874 - ö. 1953 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
| 10 | Orhan Koçak | d. 1948 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
| 11 | Yılmaz Dokuzoğuz | d. 1887 - ö. 04 Ekim 1977 | Meslek | Görüntüle |
| 12 | Tayfun Pirselimoğlu | d. 1959 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
| 13 | Ekrem Reşit Rey | d. Ekim 1900 - ö. 13 Temmuz 1959 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
| 14 | Salih Zeki Aktay | d. 1896 - ö. 21 Mart 1971 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
| 15 | AHMED HİLMÎ | d. ? - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
| 16 | ÖRFÎ, Kerküklü | d. 1832 - ö. 1889 | Madde Adı | Görüntüle |
| 17 | Vedat Dalokay | d. 10 Kasım 1927 - ö. 21 Mart 1991 | Madde Adı | Görüntüle |
| 18 | Vedat Fidanboy | d. 01 Mayıs 1944 - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |