Madde Detay

Abadan'da (Büzmeyin) dünyaya gelir. Büzmeyin’de açılan Rus okuluna kaydolan Govşudov, 1920’de Aşgabat’a giderek eğitimine burada devam eder. Aşgabat’ta önce öğretmen okuluna daha sonra da Rus-Parti okuluna gider ve 1922’de bu okulu bitirir. Govşudov, ilk edebi faaliyetlerine Rus-Parti okulunda öğrenciyken başlar ve 1922’de Zakaspiy Frontı (Hazar Ötesi Cephesi veya Kızıl Paranın Kulları) adlı tiyatro eserini kaleme alır. Govşudov, 1925’te çıkmaya başlayan Yaş Komunist Gazetesinin redaktörlüğünü yapar. 1928’den itibaren eğitim işlerinde çalışır. 1926’da Aşgabat’ta kurulan tiyatro okulunun 1928-1929 yıllarında idarecisi olur. Türkmen edebiyatı tarihinde milli tiyatronun kurulması ve Türkmen gençlerinden yetenekli sanatçıların yetiştirilmesi hususunda büyük gayret gösterir. Türkmen tiyatrosunda drama bölümünün kurulmasını sağlar. 1928’de Ganlı Ceññel adlı piyesi yazar. 1930’dan itibaren daha çok nesir türünde eserler yazan Govşudov, 1933’te Sovyet Türkmenistan’ı gazetesinde çalışmaya başlar ve 1940’a kadar onlarca deneme, fıkra, hikaye ile Vatan Oglı adlı povesti kaleme alır.

1933-38 yılları arasında Sovyet Türkmenistan Gazetesi edebî yazılar bölümünde görev yapan Govşudov, aynı yıl Türkmen Devlet İlmi Derleme Dil ve Edebiyat Enstitüsünün halk kültürü alanında çalışmaya başlar. Bu görevdeyken folklor ürünlerini derler ve yayımlar. Bu eser ve makalelerinden bazıları şunlardır: Türkmen Halk Masalları (1940), Kadın Kızların Türkü ve Manileri (Leleleri) (1941), Köroğlu (1941), Mahtumkulu ve Halk Türeticiliği (1942), Bahşı ve Şairler (1945), vs. Govşudov’un bir folklorcu olarak yaptığı çalışmalar arasında en dikkat çekeni Köroğlu destanın Türkmen varyantıdır. Bu eser Köroğlu destanının Türkmenistan’daki ilk neşridir.

Türkmen edebiyatında ilk roman örneklerini veren isimlerden olan Govşudov , Perman adlı romanının bazı bölümlerini 1939’da Sovyet Edebiyatı dergisinde neşreder. Sonra da iki cilt olan eserin tamamını sosyalist inceleme kuruluna teslim eder. Uzun yıllar kendisine cevap vermeyen kurul, 1948 Aşgabat depreminde eseri büyük kısmının yok olduğu bahanesiyle eserin neşrine izin vermez. Roman yazımından ancak 50 yıl sonra 1989’da Nargılıç Hocageldiyev’in gayretleri ile yayınlanır. Govşudov, II. Dünya Savaşı yıllarında yazdığı eserleriyle de dikkat çeker. Bunlardan en önemlisi dönemin tek romanı olan Mehri Vepa'dır. Govşudov ömrünün sonlarına doğru üçüncü romanını kaleme alır. Govşudov’un Köpetdağın Eteğinde romanı ilk önce Bahar Hoş Geldi adıyla Sovyet Edebiyatı dergisinde (1947-1949) okuyucuyla buluşur. Daha sonra kitap olarak (1952) yayımlanır. Yaptığı çalışmalar dolayısıyla 1950’de Kızıl Bayrak madalyası ile ödüllendirilen Ata Govşudov, 1953’te vefat eder.

Yazdığı eserlerde Türkmen folklorundan ustalıkla yararlanmıştır. Bu yönüyle de Türkmen yazarları arasında ayrı bir yere sahip olmuştur. Ata Govşudov, her ne kadar sosyalist gerçekçi metot ile yazmak mecburiyetinde kalsa da eserleri atasözü, deyim, halk inançları bakımından oldukça zengindir. Daha küçük yaşkarından itibaren annesi Ogulgerek'ten Türkmen destanlarını ve Mahtumkulu gibi Türkmen Klasik edebiyatı şairlerinin şiirlerini dinleyerek büyüyen Govşudov, bu birikimini roman, hikaye ve piyeslerinde başarı ile kullanır. Bu bakımdan onun eserleri, Sovyet rejimi tarafından Türkmen millî kültürüne yönelik başlatılan soykırıma karşı cevap niteliği taşıdığı gibi Türkmen millî kimliğini de koruma mücadelesi vermesi bakımdan büyük önem taşır.

Ata Govşudov; Perman, Mehri Vepa ve Köpet Dağın Eteğinde adlı üç tane roman kaleme alır. Perman romanının konusu Türkmen millî tarihine damga vuran Göktepe Savaşı'dır. Kahramanların birçoğu -Nurberdi Han ve General Skobelev gibi - gerçek yaşamdan seçilmiştir. Romanın anlatıcısında halk hikayesi ve destan geleneğinin izleri görülür. Vaka 1870 ile 1917 yılları arasında geçer. Dolayısıyla eserde çarlık döneminden sosyalist döneme geçiş işlenir. Ancak oldukça iyi bir folklorcu olan ve halk hikayesi ile destan geleneğini çok iyi bilen Govşudov, romanda Türkmen kültürünü ve tarihi ustalıkla satırlara nakşeder.

İkinci Düya Savaşı döneminin en üretken isimlerinden bir olan Ata Govşudov’un Mehri-Vepa adlı romanı bu devrin tek romanıdır. Yazar bu romanı savaştan önce yazmaya başlar. Ancak savaş başlayınca eserin temasında değişikliğe gider. Türkmen halkının köy yaşamını anlatmak yerine savaş sırasında Türkmenlerin gösterdiği cesaret ve gayreti ortaya koymayı amaçlar. Bu bakımdan roman, köy ile şehir, cephe ile cephe gerisi arasındaki sıkı ilişkiyi ele alır. Romanın başkahramanı “Vepa”nın nezdinde II. Dünya savaşına katılan Türkmen yiğitlerinin savaş sırasındaki yaşadıkları tasvirlerle gözler önüne serilir.

A. Govşudov'un sosyalist gerçekçi anlayışla kaleme aldığı eserlerden Gandym Avçynyň Maşgalasy (1944) adlı hikayesi döneminin en başarılı örnekleri arasında gösterilir. Govşudov’un hikayesinde okurun dikkatini çeken şey eserin merkezinde duran vatansever Gandım’ın görünüşüdür. Bu feraset sahibi Türkmen yaşlısının bütün hal ve hareketi, huy ve karakter özellikleri yazarın “Vatan Oğlı” adlı uzun hikâyesindeki Hal Mergen ile Mehri-Vepa’daki Gılıç Mergen karakterlerine çok yakındır. Bu üç kişi sahip oldukları özellikler ile tarihin her döneminde halkına ve vatanına yürekten bağlı Türkmen aksakallarını temsil eder (TET-5, I. Kitap: 32-34).

Govşudov’un Bahar Hoşgeldi romanı Sovyet Edebiyatı dergisinin 1948-1949 yıllarındaki sayılarında yayınlanır. Roman Rusçaya tercüme edildiğinde yazar adını değiştirir ve eser 1952’de Köpetdagıñ Eteginde (Köpetdağı'nın Yamacında) adıyla kitap olarak yayınlanır. A. Govşudov Köpetdagyň Eteginde adlı romanında, savaştan sonraki yıllarda köy yaşantısını işler, köyde yaşayan insanların çalışma hayatını ve gündelik işleri geniş bir şekilde ele alır.

Ata Govşudov’un Mehri-Vepa ve Köpetdağın Eteğinde adlı romanları vakaların anlatılışı ve kompozisyon edilişi ile Türkmen destan geleneğinden izler taşır. Mehri-Vepa romanı kurgu olarak birçok bölümden meydana gelir. Eserde bir bölümden başka bir bölüme geçilirken bilhassa kahramanların başlarından geçen vakaların anlatılışında, Türkmen destanlarında görülen geçiş formellerinden sıkça yararlanılır. Gılıç Mergen ve Çüyşegöz gibi şahsiyetlerin dış görünüşlerinin ve karakterlerinin anlatımında, savaş meydanı ile savaş sahnelerinin betimlenmesinde yazarın halk yaratıcılığından ustalıkla yararlandığı görülür (TET-5, I. Kitap: 122-126)