Madde Detay

Cumali Efe, 1950'de Konya'nın Ereğli ilçesinin Çakmak Bucağına bağlı Çayhan kasabasında doğmuştur. Evli olan âşık, ikisi kız, ikisi erkek dört evlada sahiptir. Şiirlerinde Çayhanlı Âşık Cumali Efe adını mahlası olarak kullanır. İlkokulu Çayhan'da tamamlayan âşık, daha sonraları bir çerçi yanında çıraklığa başlayarak 1960-1972 yılları arasında Anadolu'yu adım adım gezer (Yanar 2006: 138). Bu gezileri sayesinde yeni tanıdığı insanların, gördüğü çevrenin ve dönemde toplumu derinden etkileyen siyasi ve sosyal olaylardan etkilenerek destanlar yazmaya başlar. Bu durumu Cumali Efe şu şekilde belirtir: "Mesela yeni gelinin dağa kaldırılıp öldürülmesi, sevilen bir kişinin siyasi nedenlerden ötürü öldürülmesi, trafik kazaları, depremler, seller beni derinden etkilemiştir." O dönemde toplumun bir nevi haber alma aracı olan destanları yazıp bu destanları çerçi olarak gezdiği yörelerde satar. Destan satıcılığı geleneğinin bir nevi temsilcisi olan Cumali Efe, son destanını 29 Aralık 2014'te 3 Ocak Mersin'in düşman işgalinden kurtuluşu hakkında yazdığını belirterek bu destanın TRT tarafından yayınlandığını belirtir. Askerliğini tamamladıktan sonra Mersin'in Erdemli ilçesine bağlı Davultepe beldesine yerleşerek bir dönem ırgatlık, hamallık, kahyalık gibi meslekler yaptıktan sonra çerçilik mesleğine devam etmektedir.

Cumali Efe'nin çocukluğundan beri gezdiği diyarlar, onu âşık yapar. Genellikle destan türünde eserler veren Cumali'nin eserlerinde işlediği konular genellikle, sel, deprem, trafik kazası gibi trajik temalardır. Şiirlerinde gurbet, ölüm, ayrılık, sıla, yurt sevgisi gibi konularda yazar. İrticâlen şiir söyleme konusunda yetenekli olan Cumali Efe, yaklaşık 5000 şiirini yedi defterde toplar. Şiir dili olarak halk dilini kullanan "Dilimiz Tükçe'dir gözümüz pektir/ Kitabımız Kur'an dinimiz haktır/ Göğsümüz kabarık, başımız diktir/ Yüreğimiz çatal, korkumuz yoktur" dizeleriyle Türkçe konusundaki hassasiyetini ortaya koyar. Cumali Efe'nin Çayhanlı Âşık Cumali Efe adlı 2011'de yayımlanmış bir şiir kitabı bulunmaktadır.

Cumali Efe bu esnada özellikle yerel yönetimlerin düzenlediği birçok festivale, okul etkinliğine, seminere katılarak burada birçok ödül ve plaket almıştır. Hâlen dört mevsim dergisinin yazı işleri kurulunda yer alan Efe, yeni yazdığı şiirlerini burada yayımlamaktadır. Âşık, irticâlen gayet başarılı şiir ve destan örnekleri vermektedir. Âşık, eserleriyle üniversitelerde de çalışma konusu olmuştur. Bunlardan birisi, Sevilcan Akdere tarafından 2008'de Ahi Evran Üniversitesi Fen -Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü'nde yapılan, Âşık Cumali'nin Hayatı, Sanatı ve Şiirleri adlı bitirme tezi ile Güler Sarı tarafından 2011'de Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü'nde yapılan, Âşık Abdil ve Âşık Cumali Üzerine İncelemeler adlı lisans bitirme tezleridir.