Madde Detay

Âşığın asıl adı Elesger Almemmed Oğlu’dur.  1821 yılında Azerbaycan’ın Göyce bölgesinin Ağkilse şehrinde dünyaya gelmiştir. Almemmed adlı fakir bir çiftçinin oğludur. Babası, çiftçilik yanında değirmencilik ve marangozluk da yapmıştır. Almemmed’in Elesger, Salah, Helil, Mehemmed adlı dört oğlu, Fatma ve Gızhanım adlı iki kızı vardır. Elesger ailenin en büyük çocuğudur. Âşık Elesger; öğrenim görmemiş, okuma yazma bilmeyen bir âşıktır. Devrinin âlimlerine tarihî ve dinî kitaplar okutturup onları dinleyerek kendisini yetiştirmiştir.

Geçimini sağlayamayan babası, Âşık Elesger'i 14-15 yaşlarında iken Kerbelayı Kurban’a hizmetkâr olarak vermiştir. Âşık Elesger, dört yıl Kerbelayı Kurban’ın hizmetinde çalışmış; çiftçilik, marangozluk yapmış ve değirmen işleriyle uğraşmıştır. Kerbelayı Kurban’ın kızı Sehnebanı ile Âşık Elesger birbirlerine âşık olmuştur. Kerbelayı Kurban da kızı Sehnebanı’yı Âşık Elesger’le evlendirmeyi düşünmüş; ancak Kerbelayı Kurban’ın kardeşi Pullu Meherrem bu işe izin vermemiş ve Sehnebanı’yı oğlu Mustafa ile evlendirmiştir. Kırk yaşına kadar bekâr hayatı yaşayan Âşık Elesger, Kelbecer’in Yanşag şehrinden Anahanım’la evlenmiştir. Âşık Elesger’in Beşir, Abdülazim, Talıb adlarında üç oğlu; Nigar, Heyransa, Gülnise, Besti, Esli ve Zümrüd adlarında altı kızı olmuştur. Âşık, 7 Mart 1926 yılında vefat etmiştir. Mezarı, Ağkilse’nın batısında kalan eski mezarlıkta yer almaktadır.

Âşık Elesger’in küçük yaşlardan itibaren saza ve söze ilgisi vardır. Şiirlerinde "Elesger", "Âşık Elesger" mahlaslarını kullanmıştır. Âşık Elesger, Kerbelayı Kurban’ın yanındaki görevinden ayrıldıktan sonra ondaki bu yeteneği gören babası ona bir saz almıştır. Âşık, Göyce’nin Gızılveng şehrinden Âşık Alı’ya çırak olarak verilmiştir. Âşık Elesger, beş yıl Âşık Alı’nın yanında kalmış ve âşıklık sanatının inceliklerini öğrenmiştir. Âşık Elesger, bu süreçte Kerem’in, Âşık Gerib’in, Gurbani’nin, Tufarganlı Abbas’ın, Sarı Âşık’ın, Karacaoğlan’ın halk hikâyelerini ve şiirlerini de öğrenmiştir. Aynı zamanda da Şark ve Azerbaycan şairlerinden Firdevsi, Nizami, Sedi, Hafız, Nesimi, Fuzuli ve Nebati’nin şiir sanatına yakından şahit olmuştur (Namazov 2004: 127).

Âşığın Kerbelayı Kurban’ın kızı Sehnebanı’yı sevip ona kavuşamaması, çok sevdiği ve yirmi sekiz yıl sürgünde kalan halasının oğlu Molla Rehim’in oğlu Beşir tarafından 1908 yılında sürgün dönüşü öldürülmesi, 1915 yılında Âşık Gurban’ın vefatı, 1916 yılında âşığın oğlu Beşir’in şehrin ileri gelenlerinden birini öldürüp kaçak düşmesi, kardeşi Helil ve oğlu Ebdüleziz’in bu olaydan dolayı hapsedilmesi, 1917 yılında kardeşi Helil'in vefat etmesi, 1905-1918 yıllarında ülkede yaşananlar Âşık Elesger’in sanatı üzerinde derin izler bırakmıştır. Âşık Elesger özellikle Âşık Gurban’ın vefatından çok büyük bir üzüntü duymuş ve bu olaydan sonra eline bir daha sazını almamıştır.

Âşık Elesger, geraylı, bayatı, koşma, tecnis, divani, mühemmes, müseddes, müstezad, gazel ve destan nazım şekillerinde şiirler yazmıştır. Özellikle de tecnis yaratıcılığı ile ünlenmiş bir âşıktır. Tecnis’in müstezad tecnis, cigalı tecnis, ayaklı tecnis, dudakdeymez tecnis, dildönmez ve bayatı tecnis türlerinde eserler vermiştir.

Âşık Elesger; şiirlerinde aşk, özlem, kendi devrinde yaşanan toplumsal olaylar, halka yapılan haksızlıklar, dostluk, aile hayatı, evlilik, hakiki olan ve hakiki olmayan din adamları, toplumun aksayan yönleri, vatan sevgisi, 1905 İnkılabı, Birinci Dünya Savaşı, haksız yere toprak işgal etme çabaları, tabiat unsurları, dürüstlük, iyi insan olma, adaletsizliğe ve zulme karşı olma, insanın çalışarak alın teri ile kazanmasının gerekliliği konularını ele almıştır. Âşığın dili sade ve süsten uzaktır. Şiirlerinde atasözleri, deyişler ve yerel söyleyişler hâkimdir.

Âşık Elesger birçok çırak yetiştirmiştir. O, çıraklarını özenle seçmiş, herkesi kendisine çırak yapmamış bir üstattır. Âşık, yetiştireceği çırakların akıllı, marifetli, hafızası kuvvetli, görünüşü düzgün, sesi güzel olmasına önem vermiştir. Âşık Elesger, çıraklarının sadece saz çalıp söz söylemeleri ile değil; marifet ilmine sahip, oturup kalkmasını bilen, halka doğru yolu gösteren, söylediği sözün kıymetini bilen, nefsine hâkim, temizliğine özen gösteren vb. vasıflara da sahip olmaları için uğraşmıştır. Çıraklarını tam olarak yetişmeden yanından ayırmamıştır.

Daşkendli Âşık Necef, Gızılvengli Âşık Mustafa ve Âşık Yusif, Gızılbulaglı Âşık Hüseynalı, Hüseyngulağalı Âşık İsa ve Âşık Mikayıl, Zodlu Âşık Gasım ve Âşık Ağayar, Kesemenli Âşık Nağı, Böyük Mezreli Âşık Giyas, Sarıyagublu Âşık Mehemmedli ve Âşık Paşa, Böyük Garagoyunlulu Âşık Sadıg ve Âşık Esed, Zerzibilli Âşık Nağı, Ağkilseli Âşık Gurban, Âşık Talıb, Âşık Necef, Âşık İman ve Dereçiçekli Âşık Alı; Âşık Elesger’in yetiştirdiği âşıklardır.

Âşık Elesger; Şemkirli Âşık Hüseyn, Âşık Şenlik, Zodlu Âşık Mehemmed, Şair Veli ve Bozalganlı Âşık Hüseyn ile karşılaşmalar yapmıştır.

Elesger Gözellemesi, Elesger Tecnisi, Elesger Mühemmesi; Âşık Elesger’in adı ile yaratılmış ve âşıklar arasında yaygınlaşmış âşık havalarıdır.

Âşık Elesger Karabağ, Gence, Nahçıvan, Revan, Tiflis ve Türkiye’yi dolaşıp âşık fasıllarında bulunmuştur. Âşık Elesger’in bu yolculukları, hayatı ve yakınları ile ilgili olarak Aşıq Elesgerin Nahçıvan Seferi, Aşıq Elesgerin Gence Seferi, Aşıq Elesgerin Türkiye Seferi, Aşıq Elesgerin Karabağ Seferi, Elesgernen Sehnebanı, Aşıq Elesger Yanşaqda, Aşıq Elesger Garabağlıların Yaylağında, Anahanımın Küsmeyi, Aşıq Elesgerin Şınıq Seferi, Aşıq Elesgerle Şair Nağı, Aşıq Elesgerle Hecer Hanım, Beşirin Molla Rehimi Vurması, Aşıq Elesgerle Deli Alı, Qoca Bahtım ve Deyirmançı Aşıq adlı anlatmalar yaratılmıştır.