EMNÎ, Seyyid Emnî Mehmed Bey

(d. ?/? - ö. 1163?/1749-50?)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 18. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

İstanbul’da doğdu. Doğum tarihi bilinmemektedir. Asıl adı Mehmed’dir. Seyyid Emnî Mehmed Bey olarak tanındı. Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopesi (1979: 337)’nde Vidinli Mehmed Paşa olarak geçmektedir. Tuhfe-i Nâilî (Kurnaz,Tatçı 2001: 61)’de Ümnî şeklinde harekelenmiştir. Râmiz (Erdem 1994: 17)’e göre ise Yancıklı Bey olarak tanınmaktadır. Emnî, Mevlânâ soyundan gelmektedir. Babası Vidin kalesi kumandanı Yusuf Paşa (ö. 1695-96)’dır. Babasının vefatı üzerine Sadrazam Elmas Mehmed Paşa tarafından genç yaşta İstanbul’a getirildi. Enderun’a girerek Kilar-ı Hassa’da yetişti. Yedikuleli Abdullah Efendi’den hat meşk etti. Çalışkanlığı ve zekâsıyla devlet büyüklerinin dikkatini çeken Emnî, önce hazine kethüdası İbrahim Paşa'ya divan kâtibi oldu. Sonra Hekimoğlu Ali Paşa’nın ilk sadrazamlığında (1732-35) sadaret mektupçuluğu yaptı. Ruznamçe-i evvellikte bulundu. 1151/1738-39 yılında defter emi­ni oldu. 1154/1741 yılında Mîr-i mîrân-ı Rumeli rütbesiyle Rusya'ya sefir olarak gönderildi. Bir yıl sonra İstanbul’a döndü. Yeniden defter emini oldu. Maliye tezkerecisi, sonra da Anadolu muhasebecisi ol­du. Şevval 1161/Ekim 1748’de yeniçeri kâtibi oldu. Esad (Oğraş 2001: 46) ve Râmiz (Erdem 1994: 18) tezkirelerine göre 1160 yılı sonunda (1747-48), Sicill-i Osmanî (Akbayar 1996: 481), Babinger (2000: 356) ve Osmanlı Müellifleri (2000: 22)’ne göre 1163/1749-50 yılında İstanbul’da vefat etti. Tedbirli ve güçlü bir kimse, yazısı güzel bir hattat idi.

Emnî’nin bilinen tek eseri Rusya Sefâretnâmesi’dir. Emnî’nin sefâret görevi esnasında gerçekleşen olayları içermesi bakımından önemlidir. Eser, İstanbul Murad Molla Kütüphanesi 1458’de kayıtlıdır. Sefâretnâmenin başında otuz yedi beyitlik Rusya ve Avusturya savaşından ve Belgrad kuşatmasından bahseden bir mesnevi bulunmaktadır (Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi 1979: 38). Eser Münir Aktepe (1974) tarafından yayımlandı.

Emnî'nin divanı mevcut değildir. Fakat Millet Kütüphanesi AE 782’de kayıtlı bir mec­muada kendi eliyle yazdığı bir hayli şiiri vardır Bu şiirler, İbra­him Paşa'ya yazılmış bir tarih manzumesi ile bir kaç kaside ve bazı gazel, kıt'a ve ru­bailerden ibarettir (Ergun 1936-1945: 1263; Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi 1979: 38; Ünver 2003: 337).

Ergun (1936-1945: 1263)’a göre kudretli bir şair olup pürüzsüz ve olgun bir lisanla manzumeler vücudeagetirmiştir.

Kaynakça

Akbayar, Nuri (hzl.) (1996). Mehmed Süreyyâ Sicill-i Osmanî. C. 2. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay. 481.

Aktepe, Münir (1974). Mehmed Emnî Beyefendi (Paşa)’nin Rusya Sefâreti ve Sefâret-nâmesi. Ankara: TTK Yay.

Babinger, Franz (2000). Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri. çev. Coşkun Üçok. Ankara: KB Yay. 356.

Bursalı Mehmed Tâhir (2000). Osmânlı Müellifleri. C. III. Ankara: Bizim Büro Yay. 22.

Erdem, Sadık (hzl.) (1994). Râmiz ve Âdâb-ı Zurafâsı (İnceleme-Tenkitli Metin-İndeks-Sözlük). Ankara: AKM Yay. 17-18.

Ergun, Sadettin Nüzhet (1936-1945). “Emnî (İstanbullu)”. Türk Şairleri. C. 3. İstanbul: Bozkurt Matbaası. 1262-1264.

Kurnaz, Cemâl ve Mustafa Tatçı (hzl.) (2001). Mehmed Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî, Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. C. I-II. Ankara: Bizim Büro Yay. 61.

Oğraş, Rıza (hzl.) (2001). Esad Mehmed Efendi ve Bağçe-i Safâ-Endûz’u İnceleme-Metin. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10734,bahcepdf.pdf?0 [erişim tarihi: 12.05.2014]. 45-46.

Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi (1979). C. 3. “Emnî Mehmed Paşa”. İstanbul: Dergâh Yay. 37-38.

Ünver, Niyazi (2003). “Emnî”. Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi. C. 3. Ankara: AKM Yay. 337. 

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: PROF. DR. BEYHAN KESİK
Yayın Tarihi: 14.05.2014
Güncelleme Tarihi: 22.11.2020

Eserlerinden Örnekler

Kasîde

Görünce rûy-i âteşnâkini zülf içre tâbende

Kıyâs ettim ki zîrâ ebre girmiş mihr-i rahşende

Sabâ nükhet-feşân oldukça sünbülzâr-ı zülfünden

Dimâğın şemm içün eyler küşâde gonca gülşende

Figân bî-yâd-ı nâm-ı yâr olmaz kârger zîrâ

Letâfet-bahş olur mu olmasa hânende sâzende

Gubâr-ı rehgüzârın tûtiyâ-yi dîdedir el-hak

Karîr eyler getürdükçe nesîm-i dil-küşâ bende

Riyâz-ı hüsn-i evsâfında Emnî andelîb-i dil

Sezâdır ger senâ-yi âsaf ile olsa gûyende

Ne âsaf neyyir-i burc-i kerem kim pertev-i lutfu

İder her zerre-i nâ-çîz-i aczi meh nümâyende

……

Kerîmü’t-tab' İbrâhîm Pâşâ-yi hünerver kim

Nazîrin görmedi emsâli içre çeşm-i bînende

Cenâb-ı Kibriyâ hemvâra ikbâlin füzûn etsün

Ola bünyân-ı izz ü câhı çarha ser küşâyende

 (Ergun, Sadettin Nüzhet (1936-1945). “Emnî (İstanbullu)”. Türk Şairleri. C. 3. İstanbul: Bozkurt Matbaası. 1263.)


İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1Hulusi Üstünd. 1974 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
2HOVSEP VARTANYAN (VARTAN PAŞA)d. 28 Mart 1813 - ö. 28 Mart 1879Doğum YeriGörüntüle
3Osman Necmi Gürmend. 1927 - ö. 30 Haziran 2015Doğum YeriGörüntüle
4Hulusi Üstünd. 1974 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
5HOVSEP VARTANYAN (VARTAN PAŞA)d. 28 Mart 1813 - ö. 28 Mart 1879Doğum YılıGörüntüle
6Osman Necmi Gürmend. 1927 - ö. 30 Haziran 2015Doğum YılıGörüntüle
7Hulusi Üstünd. 1974 - ö. ?Ölüm YılıGörüntüle
8HOVSEP VARTANYAN (VARTAN PAŞA)d. 28 Mart 1813 - ö. 28 Mart 1879Ölüm YılıGörüntüle
9Osman Necmi Gürmend. 1927 - ö. 30 Haziran 2015Ölüm YılıGörüntüle
10Hulusi Üstünd. 1974 - ö. ?MeslekGörüntüle
11HOVSEP VARTANYAN (VARTAN PAŞA)d. 28 Mart 1813 - ö. 28 Mart 1879MeslekGörüntüle
12Osman Necmi Gürmend. 1927 - ö. 30 Haziran 2015MeslekGörüntüle
13Hulusi Üstünd. 1974 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14HOVSEP VARTANYAN (VARTAN PAŞA)d. 28 Mart 1813 - ö. 28 Mart 1879Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15Osman Necmi Gürmend. 1927 - ö. 30 Haziran 2015Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16Hulusi Üstünd. 1974 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
17HOVSEP VARTANYAN (VARTAN PAŞA)d. 28 Mart 1813 - ö. 28 Mart 1879Madde AdıGörüntüle
18Osman Necmi Gürmend. 1927 - ö. 30 Haziran 2015Madde AdıGörüntüle