FÂNÎ, Meylî, İsa Hoca

(d. ?/? - ö. 957/1550)
divan şairi, hattat, derviş, kadı
(Divan/Yazılı Edebiyat / 16. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Latifî, Kınalızâde, Riyâzî ve Beyânî’nin Filibeli olduğu konusunda ittifak ettiği Fânî, Ahdî’ye göre Alacahisarlı’dır. Asıl adı İsa’dır ve İsa Hoca lakabıyla tanınır. Arapça ve Farsça’yı çok iyi bilirdi. Başarılı bir hattattı. Halvetî şeyhlerinden Zarifî Hasan Efendi’ye intisap etti. Uzun süre yanında kalarak tasavvufi sülûkunu tamamladı. Bu sebeple Derviş Fânî olarak da bilinir. 957/1550’de Irak ve İran’a seyahatler yaptı ve Bağdat’ta Ahdî ile tanışıp dost oldu (Solmaz 2005: 477-478). Tezkire yazarı Latifî’nin hocalarındandır.

Latifî’ye göre gençliğinde Meylî’yi, yaşlanınca Fânî’yi mahlas olarak kullandı. Kaynaklarda doğum ve ölüm tarihleri verilmemesine rağmen Latifî’nin pîr-i fâni olıcak zamân-ı sinne i’tibâr idüp ifadesinden yaşlı denebilecek kadar yaşadığı ve 1550’de Irak ve İran’a gittiği bilindiğine göre bu tarihten sonra vefat ettiği söylenebilir.

Latifî, şiire heveslenenler için Fânî’nin verdiği sekiz öğüdü yazar. Bu nasihatlerde başarılı şair nasıl olunur, iyi şiir nasıl yazılır, örnek beyitlerle uzun uzun anlatılır (Canım 2000: 417-421; İsen 1999: 166-167).

Fânî, Latifî ve Ahdî’ye göre iyi bir şairdir. Kınalızâde Hasan Çelebi ve Beyânî şiirlerini başarılı bulmazken Latifî’nin hocası olmasından dolayı şiirini övdüğünü söylerler. Kaside, gazel ve mesnevileri vardır. Hayat hikâyesini Belâ-zâde isimli kitabında kaleme almıştır.

Kaynakça

Canım, Rıdvan (hzl.) (2000). Latîfî, Tezkiretü’ş-şu’arâ ve Tabsıratu’n-nuzemâ. Ankara: AKM Yay.

İpekten, Haluk, Mustafa İsen, Recep Toparlı, Naci Okçu ve Turgut Karabey (1988). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: KB Yay.

İsen, Mustafa (hzl.) (1998). Sehî Bey Tezkiresi Heşt Behişt. Ankara: Akçağ Yay.

Kurnaz, Cemâl ve Mustafa Tatçı (hzl.) (2001). Mehmed Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî -  Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. Ankara: Bizim Büro Yay.

Kutluk, İbrahim (hzl.) (1978). Kınalızâde Hasan Çelebi, Tezkiretü’ş-Şu’arâ. Ankara: TTK Yay.

Öztürk, Ali (2003). XVI. Yüzyıl Halvetî Şiirinde Din ve Tasavvuf. Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.

Öztürk, Ali (2005). "Halvetiyye Tarikatına Mensup XVI. Yüzyıl Divan Şairleri Üzerine Bir İnceleme". Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi (15): 225-252.

Solmaz, Süleyman (hzl.) (2005). Ahdî ve Gülşen-i Şu’arâsı. Ankara: AKM Yay.

Sungurhan Eyduran, Aysun (hzl.) (2009). Kınalızâde Hasan Çelebi Tezkiretü’ş-Şuarâ. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/belge/1-83504/kinalizade- hasan-celebi---tezkiretussuara.html [erişim tarihi 02.09.2013]

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: PROF. DR. FİLİZ KILIÇ
Yayın Tarihi: 22.10.2013
Güncelleme Tarihi: 05.12.2020

Eserlerinden Örnekler

Gazel

Devr-i la’lünde senün mey-hâra bir ben bir habâb

Baş açuk yalın ayak âvâre bir ben bir habâb 

 

Sâf-dil sâfî derûnuz eylerüz âyînevâr 

Pâk çeşmiyle nazar dîdâra bir ben bir habâb 

 

Kâ’inâtı hîçe satmış dehri almaz ‘aynına

Var mıdur dirlerse Fânîzâde bir ben bir habâb 

  

Beyit

Mutribâ vakt-i tarabdur ele al dahi defi

Sâkiyâ câmı getür meclisün oldur şerefi

(Sungurhan Eyduran, Aysun (hzl.) (2009). Kınalızâde Hasan Çelebi Tezkiretü’ş-Şuarâ. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/belge/1-83504/kinalizade- hasan-celebi---tezkiretussuara.html[erişim tarihi 02.09.2013]152.)


İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1VECDÎ, Derviş-zâde Abdurrahmand. ? - ö. 1599Doğum YeriGörüntüle
2Şehbenderzâde Ahmet Hilmid. 1862-63 - ö. 16 Ekim 1914Doğum YeriGörüntüle
3SABÛRÎ, Dede Çelebid. 1638 - ö. 19.12.1717Doğum YeriGörüntüle
4VECDÎ, Derviş-zâde Abdurrahmand. ? - ö. 1599Doğum YılıGörüntüle
5Şehbenderzâde Ahmet Hilmid. 1862-63 - ö. 16 Ekim 1914Doğum YılıGörüntüle
6SABÛRÎ, Dede Çelebid. 1638 - ö. 19.12.1717Doğum YılıGörüntüle
7VECDÎ, Derviş-zâde Abdurrahmand. ? - ö. 1599Ölüm YılıGörüntüle
8Şehbenderzâde Ahmet Hilmid. 1862-63 - ö. 16 Ekim 1914Ölüm YılıGörüntüle
9SABÛRÎ, Dede Çelebid. 1638 - ö. 19.12.1717Ölüm YılıGörüntüle
10VECDÎ, Derviş-zâde Abdurrahmand. ? - ö. 1599MeslekGörüntüle
11Şehbenderzâde Ahmet Hilmid. 1862-63 - ö. 16 Ekim 1914MeslekGörüntüle
12SABÛRÎ, Dede Çelebid. 1638 - ö. 19.12.1717MeslekGörüntüle
13VECDÎ, Derviş-zâde Abdurrahmand. ? - ö. 1599Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14Şehbenderzâde Ahmet Hilmid. 1862-63 - ö. 16 Ekim 1914Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15SABÛRÎ, Dede Çelebid. 1638 - ö. 19.12.1717Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16VECDÎ, Derviş-zâde Abdurrahmand. ? - ö. 1599Madde AdıGörüntüle
17Şehbenderzâde Ahmet Hilmid. 1862-63 - ö. 16 Ekim 1914Madde AdıGörüntüle
18SABÛRÎ, Dede Çelebid. 1638 - ö. 19.12.1717Madde AdıGörüntüle