FİRÂKÎ

(d. ?/? - ö. ?/?)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 16. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Asıl adı Abdurrahman’dır. Acem diyarından gelip Kütahya’ya yerleşen bir ailenin çocuğu olarak Kütahya’da doğdu. Kanunî devri şairlerinden olup Zeyniye tarikatinden bir şeyhin oğludur. İyi bir eğitim gören Firâkî, medrese öğrenimini tamamlayacağı sırada babasının isteği üzerine feragat ederek memleketine döndü ve vaizliğe başladı. Bir aralık içki müptelası olduysa da sonradan tasavvufa yönelerek Abdülmümin Zaviyesi’nde çile çıkardı. Sultan Bayezid Kütahya’da şehzadeyken vaazını çok beğenmesi üzerine ona caize verdi. Ölüm tarihi hususunda kaynaklar ihtilaflıdır: 980/1572/73); 983/1575/76, 988/1580/81, 990/1582/83 ve 993/1585 olarak beş farklı tarih gösterilmektedir.

Eserleri: Hüseyin b. Ali Vaiz Kâşifî’nin Ahlâk-ı Muhsinî’sini Türkçe’ye çevirmiştir. Bir nüshası Topkapı Sarayı Kütüphanesi, Revan 393 numaradadır. Âşık Çelebi, bol sayıda gazeli bulunan Firâkî’nin nazmın her türünde eser verdiğini belirterek özellikle hezl vadisinde başarılı olduğunu özellikle vurgular ve bir Letâif’i bulunduğunu kaydeder. Âlî, “Lâmiî şâgirdi geçinirdi” derken Latîfî isim vermeksizin mesnevi türünde yazılmış bazı eserlerinin bulunduğunu kaydeder ve şairin sanatına dair düşüncesini övgüye değer bazı beyitleri bulunduğu şeklinde ifade eder. Ancak kaynaklarda sözü edilen diğer eserlerin neler olduğu ve nüshaları bilinmemektedir. Ayrıca Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi’nde Firâkî namına kayıtlı matbu Kırk Sual adlı eserin kuvvetli bir ihtimalle bu Firâkî’ye ait olduğu belirtilmiştir. Edirneli Nazmî’nin Mecma’u’n-nezâ’ir’inde iki, Pervâne Bey Mecmuası’nda 17, Câmi’u’n-Nezâ’ir’de bir gazeli bulunmaktadır.

Kaynakça

Canım, Rıdvan (hzl.) (2000). Latîfî, Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratü’n-Nuzemâ. Ankara: AKM Yay.

Eğridirli Hacı Kemâl. Câmi’u’n-Nezâ’ir. Bayezıd Kütüphanesi Nr. 5782, vr. 92b.

 İsen, Mustafa (1994). Gelibolulu Âlî, Künhü’l-Ahbâr’ın Tezkire Kısmı. Ankara: AKM Yay. 253.
 Kaf-zâde Fâizî. Zübdetü’l-Eş’âr. Milli Kütüphane, Yz. A. 679, vr. 86b.
 Kılıç, Filiz (hzl.) (2010). Âşık Çelebi, Meşâ’irü’ş-Şu’arâ (İnceleme-Metin). İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yay.
Köksal, M. Fatih (hzl.)(2012). Edirneli Nazmî, Mecma’u’n-Nezâ’ir. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-292688/h/edirneli-nazmi-mecmaun-nezair.pdf. [erişim tarihi: 20.03.2013]
Köksal, M. Fatih (2004). “Firâkî”. Türk Dünyası Edebiyatçılar Yazarlar ve Şairler Ansiklopedisi. C. 4. Ankara: AKM Yay. 81-82.

Kurnaz, Cemal (1997). Anadolu’da Orta Asyalı Şairler. Ankara: KB Yay. 116.
Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatçı (hzl.) (2001). Mehmet Nail Tuman, Tuhfe-i Nâ’ilî-Divan Şairlerinin Muhtasar Biuyografileri. Ankara: Bizim Büro Yay.

Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatçı  (hzl.) (2003). Bursalı Mehmed Tahir, Osmanlı Müellifleri. Ankara: Bizim Büro Yay.
Kutluk, İbrahim (hzl.) (1978). Kınalızâde Hasan Çelebi, Tezkiretü’ş-Şu’arâ. Ankara: TTK Yay.
Müstakîm-zâde Süleymân Sa’deddîn. Mecelletü’n-nisâb fi’n-neseb ve’l-künâ ve’l-elkâb. Süleymaniye Kütüphanesi, Hâlet Ef. Nr. 628, vr. 337a.
Pervâne Bey. Mecmû’a-i Nezâ’ir. Topkapı Sarayı Kütüphanesi Bağdat Nr. 406, vr. 25b, 45b, 81b…
Riyâzî. Riyâzü’ş-Şu’arâ. Süleymaniye Kütüphanesi, Es’ad Ef. Nr. 3871, vr. 84a.
Solmaz, Süleyman (hzl.) (2005). Ahdî ve Gülşen-i Şu’arâsı. Ankara: AKM Yay.
Sungurhan Eyduran, Aysun (hzl.) (2008). Beyânî, Tezkiretü’ş-Şu’arâ. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/belge/1-83502/beyani----tezkiretus-suara.html [erişim tarihi: 20.03.2013]
Şemseddîn Sâmî (1314). Kâmûsu’l-A’lâm. İstanbul: Mihrân Matbaası.

Türk Ansiklopedisi. (1968). "Firâkî". C. 16. Ankara: MEB Yay. 346.

Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi. (1979). "Firâkî".C. 3. İstanbul: Dergâh Yay. 237.


Madde Yazım Bilgileri

Yazar: PROF. DR. MEHMET FATİH KÖKSAL
Yayın Tarihi: 06.09.2013
Güncelleme Tarihi: 05.12.2020

Eserlerinden Örnekler

 Gazel

 Kûy-ı dil-berden ırag ol andelîbem kim hemân

 Gülsitânından cüdâ düşmiş figân eyler figân

 Dîne kasd eyler ruhuñ devrinde şol kâfir hatuñ

 El-emân ol fitne-i devr-i kamerden el-emân

 Hâce-i âlemdür agzuñ kim sirişkümden benüm

 Gönderür her dem adem şehrine yüz biñ kârbân

 Kâfir itmez itdügüñ hey nâ-müselmânum benüm

 Hâlüme rahm itmedüñ rahm itdi kâfir müslümân

 Merd iseñ nâ-merd dünyâya zebûn olma zebûn

 Ey Firâkî sen er oglısın ne avretdür cihân

 (Köksal, M. Fatih (2012). Edirneli NazmîMecma’u’n-Nezâ’ir. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-292688/h/edirneli-nazmi-mecmaun-nezair.pdf. [erişim tarihi: 20.03.2013]. 1871)


İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1KABÛLÎ, Gedizlid. 1523? - ö. 1591/92Doğum YeriGörüntüle
2VASFÎ, Ahmed Vasfîd. 1832 - ö. 1876Doğum YeriGörüntüle
3İLAHÎ, Abdullah-i İlahi, Molla İlahid. ? - ö. 1491Doğum YeriGörüntüle
4KABÛLÎ, Gedizlid. 1523? - ö. 1591/92Doğum YılıGörüntüle
5VASFÎ, Ahmed Vasfîd. 1832 - ö. 1876Doğum YılıGörüntüle
6İLAHÎ, Abdullah-i İlahi, Molla İlahid. ? - ö. 1491Doğum YılıGörüntüle
7KABÛLÎ, Gedizlid. 1523? - ö. 1591/92Ölüm YılıGörüntüle
8VASFÎ, Ahmed Vasfîd. 1832 - ö. 1876Ölüm YılıGörüntüle
9İLAHÎ, Abdullah-i İlahi, Molla İlahid. ? - ö. 1491Ölüm YılıGörüntüle
10KABÛLÎ, Gedizlid. 1523? - ö. 1591/92MeslekGörüntüle
11VASFÎ, Ahmed Vasfîd. 1832 - ö. 1876MeslekGörüntüle
12İLAHÎ, Abdullah-i İlahi, Molla İlahid. ? - ö. 1491MeslekGörüntüle
13KABÛLÎ, Gedizlid. 1523? - ö. 1591/92Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14VASFÎ, Ahmed Vasfîd. 1832 - ö. 1876Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15İLAHÎ, Abdullah-i İlahi, Molla İlahid. ? - ö. 1491Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16KABÛLÎ, Gedizlid. 1523? - ö. 1591/92Madde AdıGörüntüle
17VASFÎ, Ahmed Vasfîd. 1832 - ö. 1876Madde AdıGörüntüle
18İLAHÎ, Abdullah-i İlahi, Molla İlahid. ? - ö. 1491Madde AdıGörüntüle