Madde Detay

Asıl adı Abdurrahman’dır. Acem diyarından gelip Kütahya’ya yerleşen bir ailenin çocuğu olarak Kütahya’da doğdu. Kanunî devri şairlerinden olup Zeyniye tarikatinden bir şeyhin oğludur. İyi bir eğitim gören Firâkî, medrese öğrenimini tamamlayacağı sırada babasının isteği üzerine feragat ederek memleketine döndü ve vaizliğe başladı. Bir aralık içki müptelası olduysa da sonradan tasavvufa yönelerek Abdülmümin Zaviyesi’nde çile çıkardı. Sultan Bayezid Kütahya’da şehzadeyken vaazını çok beğenmesi üzerine ona caize verdi. Ölüm tarihi hususunda kaynaklar ihtilaflıdır: 980/1572/73); 983/1575/76, 988/1580/81, 990/1582/83 ve 993/1585 olarak beş farklı tarih gösterilmektedir.

Eserleri: Hüseyin b. Ali Vaiz Kâşifî’nin Ahlâk-ı Muhsinî’sini Türkçe’ye çevirmiştir. Bir nüshası Topkapı Sarayı Kütüphanesi, Revan 393 numaradadır. Âşık Çelebi, bol sayıda gazeli bulunan Firâkî’nin nazmın her türünde eser verdiğini belirterek özellikle hezl vadisinde başarılı olduğunu özellikle vurgular ve bir Letâif’i bulunduğunu kaydeder. Âlî, “Lâmiî şâgirdi geçinirdi” derken Latîfî isim vermeksizin mesnevi türünde yazılmış bazı eserlerinin bulunduğunu kaydeder ve şairin sanatına dair düşüncesini övgüye değer bazı beyitleri bulunduğu şeklinde ifade eder. Ancak kaynaklarda sözü edilen diğer eserlerin neler olduğu ve nüshaları bilinmemektedir. Ayrıca Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi’nde Firâkî namına kayıtlı matbu Kırk Sual adlı eserin kuvvetli bir ihtimalle bu Firâkî’ye ait olduğu belirtilmiştir. Edirneli Nazmî’nin Mecma’u’n-nezâ’ir’inde iki, Pervâne Bey Mecmuası’nda 17, Câmi’u’n-Nezâ’ir’de bir gazeli bulunmaktadır.

Canım, Rıdvan (hzl.) (2000). Latîfî, Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratü’n-Nuzemâ. Ankara: AKM Yay.

Eğridirli Hacı Kemâl. Câmi’u’n-Nezâ’ir. Bayezıd Kütüphanesi Nr. 5782, vr. 92b.

 İsen, Mustafa (1994). Gelibolulu Âlî, Künhü’l-Ahbâr’ın Tezkire Kısmı. Ankara: AKM Yay. 253.
 Kaf-zâde Fâizî. Zübdetü’l-Eş’âr. Milli Kütüphane, Yz. A. 679, vr. 86b.
 Kılıç, Filiz (hzl.) (2010). Âşık Çelebi, Meşâ’irü’ş-Şu’arâ (İnceleme-Metin). İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yay.
Köksal, M. Fatih (hzl.)(2012). Edirneli Nazmî, Mecma’u’n-Nezâ’ir. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-292688/h/edirneli-nazmi-mecmaun-nezair.pdf. [erişim tarihi: 20.03.2013]
Köksal, M. Fatih (2004). “Firâkî”. Türk Dünyası Edebiyatçılar Yazarlar ve Şairler Ansiklopedisi. C. 4. Ankara: AKM Yay. 81-82.

Kurnaz, Cemal (1997). Anadolu’da Orta Asyalı Şairler. Ankara: KB Yay. 116.
Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatçı (hzl.) (2001). Mehmet Nail Tuman, Tuhfe-i Nâ’ilî-Divan Şairlerinin Muhtasar Biuyografileri. Ankara: Bizim Büro Yay.

Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatçı  (hzl.) (2003). Bursalı Mehmed Tahir, Osmanlı Müellifleri. Ankara: Bizim Büro Yay.
Kutluk, İbrahim (hzl.) (1978). Kınalızâde Hasan Çelebi, Tezkiretü’ş-Şu’arâ. Ankara: TTK Yay.
Müstakîm-zâde Süleymân Sa’deddîn. Mecelletü’n-nisâb fi’n-neseb ve’l-künâ ve’l-elkâb. Süleymaniye Kütüphanesi, Hâlet Ef. Nr. 628, vr. 337a.
Pervâne Bey. Mecmû’a-i Nezâ’ir. Topkapı Sarayı Kütüphanesi Bağdat Nr. 406, vr. 25b, 45b, 81b…
Riyâzî. Riyâzü’ş-Şu’arâ. Süleymaniye Kütüphanesi, Es’ad Ef. Nr. 3871, vr. 84a.
Solmaz, Süleyman (hzl.) (2005). Ahdî ve Gülşen-i Şu’arâsı. Ankara: AKM Yay.
Sungurhan Eyduran, Aysun (hzl.) (2008). Beyânî, Tezkiretü’ş-Şu’arâ. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/belge/1-83502/beyani----tezkiretus-suara.html [erişim tarihi: 20.03.2013]
Şemseddîn Sâmî (1314). Kâmûsu’l-A’lâm. İstanbul: Mihrân Matbaası.

Türk Ansiklopedisi. (1968). "Firâkî". C. 16. Ankara: MEB Yay. 346.

Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi. (1979). "Firâkî".C. 3. İstanbul: Dergâh Yay. 237.

 Gazel

 Kûy-ı dil-berden ırag ol andelîbem kim hemân

 Gülsitânından cüdâ düşmiş figân eyler figân

 Dîne kasd eyler ruhuñ devrinde şol kâfir hatuñ

 El-emân ol fitne-i devr-i kamerden el-emân

 Hâce-i âlemdür agzuñ kim sirişkümden benüm

 Gönderür her dem adem şehrine yüz biñ kârbân

 Kâfir itmez itdügüñ hey nâ-müselmânum benüm

 Hâlüme rahm itmedüñ rahm itdi kâfir müslümân

 Merd iseñ nâ-merd dünyâya zebûn olma zebûn

 Ey Firâkî sen er oglısın ne avretdür cihân

 (Köksal, M. Fatih (2012). Edirneli Nazmî, Mecma’u’n-Nezâ’ir. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-292688/h/edirneli-nazmi-mecmaun-nezair.pdf. [erişim tarihi: 20.03.2013]. 1871)