Madde Detay

Asıl adı “Ahmed”dir. Günümüzde Sırbistan’ın Sancak bölgesinde kalan Yenipazar’da (Novipazar) doğdu. “Derviş Ahmed” ve “Ahmed el-Gurbî” olarak tanındı. Dîvân’ındaki bir şiirinde 1135/1722-23 yılında 25 yaşında olduğunu söylemesi, Gurbî’nin 1110/1698-99 senesinde doğduğunu ortaya koymaktadır. Ali adlı birinin oğludur. Şair hakkında Osmanlı Müellifleri’nde, oradan naklen Tuhfe-i Nâilî’de ve Türk Ansiklopedisi’nde bilgi bulunmaktadır. Osmanlı Müellifleri’nde “Tosyalı olduğu mervîdir.” denmesi doğru değildir. Bursalı Tâhir Efendi eserinde, Gurbî’nin 16 yaşında taun hastalığından ölen Abdulvehhâb adlı bir oğlu olduğu ve oğlu hakkında aruz ve hece ölçülerinde mersiyeler yazdığını, o mersiyelerden birinde karısının oğlundan önce öldüğünü, ailesinden bir kızı ve bir oğlu kaldığını ve ailece pek çok sıkıntılara maruz kaldığını söylemesine rağmen Dîvân’ın bilinen yegâne nüshasında bu mersiyelerin hiç biri mevcut değildir. Keza örnek olarak verilen şiir de bu nüshada mevcut değildir. Bu da eserin bilinmeyen en az bir nüshası daha bulunduğunu gösterir. Yine Eimmetü’l-asliyye’de Edirne yakınlarında Kızıldeli Sultan Ocağına mensup Seyyid Ali Dergâhında “Rahmi” mahlasıyla şiirler yazan Muhammed Muslî adında bir Bektaşî’ye bağlandığını söyler. Gurbî’nin Yenipazar’daki türbesinde iki kitabe vardır. Muhtemelen müridi olan “Abdulkâdir” adlı kişi tarafından yazılan bu kitabelerden birinde 1183 tarihini veren “Zâhir ve hüvallâh” ibaresi şairin ölümüne tarih düşürülmüştür. Kitabenin sonunda ise rakamla “1185” tarihi yazılıdır. Bu durumda Gurbî’nin vefat tarihini bu iki yıldan biri 1769-70 veya 1771-72) yıllarından biri olmalıdır. Gurbî’nin Yenipazar’da bulunan türbesi bugün de halkın önemli bir ziyaretgâhıdır. İki eseri vardır:

1. Dîvân: Gurbî Dîvânı’nın bilinen tek nüshası İstanbul Büyükşehir Belediye Kütüphanesi Atatürk Kitaplığı, O. 109 numaradadır. Eser üzerine Marmara Üniversitesi'nde bir yüksek lisans tez çalışması yapılmıştır (Selçuk 2007). Gurbî Dîvânı, klasik divanlardan pek çok bakımdan farklılıklar gösterir. Asıl adı, mahlasını alış sebebi, babasının adı, şiir yazmaya 25 yaşında başlaması gibi bilgilere hep Dîvân’ından ulaşıyoruz. Eserin bir başka ilginç ve farklı yanı Yenipazar’a ait bilgilerin yoğunluğudur. Özellikle bir kasidesinde, klasik edebiyatımızda alışılmadık bir şekilde Yenipazar’ın tarih ve coğrafyasını âdeta resmetmektedir. Şehrin dağları, ırmakları, mesire yerleri isim isim sayılır. Camileri, medreseleri, köprüleri, Yenipazar’da yetişen devlet ve ilim adamları, ormanlar, bitki örtüsü ve madenlerine hatta halkın geçim kaynaklarına kadar anlatılan bu kaside kayda değer, orijinal bir manzumedir. 200’ye yakın manzume bulunan Dîvân mürettep olmayıp 80 kadarı gazel olmak üzere hemen bütün nazım şekillerinden ve aruz bahirlerinden örnekler mevcuttur. Hem aruz hem heceyle şiirleri bulunan Gurbî’nin aruz vezniyle yazdığı şiirlerin “oldukça metîn ve selîs” olduğunu bildirmektedir.

2. Eimmetü’l-Asliyye: "Fâilâtün fâilâtün fâilün" kalıbında, 195 beyitlik bir eserdir. Esasen mesnevi olarak tertip edilen eserde birkaç nazm ve bir tesdis mevcuttur. 1157/1744-45 tarihinde yazılan 12 İmam övgüsündeki bu eser Dîvân nüshasının başında yer alır. Gurbî, Dîvân’ını yazdığı tarihi de ayrıca 1160 olarak söylediği için zaten müstakil olan bu eseri Dîvân’ın bir parçası kabul etmek doğru değildir. 

Ahmed Gurbî. Divan-ı Gurbî. İstanbul Büyükşehir Belediye Kütüphanesi Atatürk Kitaplığı. O. 109.

Bursalı Mehmed Tâhir (1333). Osmanlı Müellifleri. C.2. İstanbul. 350.

Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatcı (hzl.). (2001). Mehmet Nail Tuman. Tuhfe-i Nâilî-Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. Ankara: Bizim Büro Yay. 726.

Özmen, İsmail (1995). Alevî Bektaşî Şiirleri Antolojisi. C.3. Ankara. 297.

Selçuk, Sibel Akbulut (2007). XVIII. Yüzyıl Şairi Gurbî’nin Divanı [Metin – İnceleme]. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.

Türk Ansiklopedisi (1970). “Gurbi”. C.18. Ankara: MEB Yay. 115-116.

Gazel 

Beni yâ Rab halâs eyle bu derd ile kasâvetden

Ki zîrâ cok zuhûr itdi alâmetler kıyâmetden

Bana sen tevbe vü tevfîk mukaddem bir gün ihsân it

Bilürem fâ’ide hâsıl degül sonra nedâmetden

Sana ma’lûm eyâ Hâlık ne denlü vardur isyânım

Benim nefsim degül hâli gice gündüz kabâhatden

Egerçi cürme mustağrak kulunvan rahmetin çokdur

Anun-çün olmazam nevmîd hidâyetle inâyetden

Hevâ-yı nefs-ile dilden gider vesvâs-ı şeytânı

Çü Gurbî sana yüz tutdı murâdı bu ibâretden

(Selçuk, Sibel Akbulut (2007). XVIII. Yüzyıl Şairi Gurbî’nin Divanı [Metin – İnceleme]. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi. 103.)