HALEF/HALEFÎ, Şeyh Halef Mehmed Efendi

(d. ?/? - ö. 1179/1776)
divan-tekke
(Divan/Yazılı Edebiyat / 18. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Asıl adı Mehmed olan şair, İstanbul Fatih’te Zincirlikuyu yakınındaki Atik Ali Paşa Mahallesi’nde doğdu. Doğum tarihi bilinmemektedir. Şeyh Halef Mehmed Efendi olarak tanındı. Küçük yaşlarında iken kadı olan babasını kaybetti. Bunun üzerine İstanbul’dan ayrılarak Bağdat Valisi Vezir Ahmed Paşa’nın divan kâtibi olan amcasının yanına gitti. Amcasının yanında kalarak iyi bir öğrenim gördü. Bunun için Bağdadî diye ün kazandı. Amcasının maddi durumu bozulunca İstanbul’a döndü. Bir süre inzivaya çekildi. Daha sonra Kadı Çeşmesi yakınında bulunan Kubbe Tekke şeyhi Süleyman Efendizâde Şeyh Hacı Mehmed Efendi’den tasavvufa dair dersler aldı. Şeyh Mehmed Efendi'nin 9 Zilhicce 1176/21 Haziran 1763’te vefat etmesi üzerine Kubbe Tekke şeyhi oldu. Bu görevde iken 1179 yılı sonlarında (1776) vefat etti. “Şeyhü’l-makbûlîn 1179” terkibi vefatına düşürülen tarihtir (Ekinci 2013: 226). Kasımpaşa’da şeyhi Süleyman Efendizâde Mehmed Efendi’nin yanına defnedildi. Tuhfe-i Nâilî (Kurnaz-Tatçı 2001: 255)’ye göre vefat tarihini Sicill-i Osmanî (Akbayar 1996: 563)’nin 1176/1763 olarak göstermesi yanlıştır. İlim ve irfan sahibi, alçakgönüllü bir kimseydi. Ayağı, Bağdat Valisi Vezir Ahmed Paşa ile katıldığı Acem seferinde kurşun isabet ettiğinden sakattı.

Şiirlerinde Halef ve Halefî mahlaslarını kullanan şairin na‘tları vardır (Erdem 1994: 92; 2004: 356). Ayvansarayî (Ekinci 2013: 226-227)’de bir na‘tından iki beyti yer almaktadır.

Kaynakça

Akbayar, Nuri (hzl.) (1996). Mehmed Süreyyâ Sicill-i Osmanî. C. 2. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay. 563.

Ekinci, Ramazan (hzl.) (2013). Hâfız Hüseyin Ayvânsarâyî-Vefeyât-ı Ayvânsarâyî (İnceleme-Tenkitli Metin). ed. Âdem Ceyhan. İstanbul: Buhara Yay. 226-227.

Erdem, Sadık (hzl.) (1994). Râmiz ve Âdâb-ı Zurafâsı (İnceleme-Tenkitli Metin-İndeks-Sözlük). Ankara: AKM Yay. 91-92.

Erdem, Sadık (2004). “Halef”. Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi. C. 4. Ankara: AKM Yay. 356.

İpekten, Halûk, M. İsen, R. Toparlı, N. Okçu, T. Karabey (1988). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: KTB Yay. 173.

Kurnaz, Cemâl ve Mustafa Tatçı (hzl.) (2001). Mehmed Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî-Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. C. I-II. Ankara: Bizim Büro Yay. I/254-255, II/1242.

Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi (1981). Halef Mehmed Efendi”. C. 4. İstanbul: Dergâh Yay. 40.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: PROF. DR. BEYHAN KESİK
Yayın Tarihi: 02.09.2014
Güncelleme Tarihi: 18.11.2020

Eserlerinden Örnekler

Na‘t

Gönülde âteş-i aşkın nihândır yâ Resûla’llâh

Velî nâr-ı mahabbet bî-emândır yâ Resûla’llâh

Halef kurbânın olsun bendegânından şümâr eyle

Senin kurbânın olmak ana şândır yâ Resûla’llâh

(Ekinci, Ramazan (hzl.) (2013). Hâfız Hüseyin Ayvânsarâyî-Vefeyât-ı Ayvânsarâyî (İnceleme-Tenkitli Metin). ed. Âdem Ceyhan. İstanbul: Buhara Yay. 226-227.)


İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1Orhan Alkayad. 5 Şubat 1958 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
2Emine Memduha Özyürekd. 1 Nisan 1912 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3ZİHNÎ, Berber-zâde Mehmed Zihnîd. ? - ö. 1715Doğum YeriGörüntüle
4Orhan Alkayad. 5 Şubat 1958 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
5Emine Memduha Özyürekd. 1 Nisan 1912 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
6ZİHNÎ, Berber-zâde Mehmed Zihnîd. ? - ö. 1715Doğum YılıGörüntüle
7Orhan Alkayad. 5 Şubat 1958 - ö. ?Ölüm YılıGörüntüle
8Emine Memduha Özyürekd. 1 Nisan 1912 - ö. ?Ölüm YılıGörüntüle
9ZİHNÎ, Berber-zâde Mehmed Zihnîd. ? - ö. 1715Ölüm YılıGörüntüle
10Orhan Alkayad. 5 Şubat 1958 - ö. ?MeslekGörüntüle
11Emine Memduha Özyürekd. 1 Nisan 1912 - ö. ?MeslekGörüntüle
12ZİHNÎ, Berber-zâde Mehmed Zihnîd. ? - ö. 1715MeslekGörüntüle
13Orhan Alkayad. 5 Şubat 1958 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14Emine Memduha Özyürekd. 1 Nisan 1912 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15ZİHNÎ, Berber-zâde Mehmed Zihnîd. ? - ö. 1715Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16Orhan Alkayad. 5 Şubat 1958 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
17Emine Memduha Özyürekd. 1 Nisan 1912 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
18ZİHNÎ, Berber-zâde Mehmed Zihnîd. ? - ö. 1715Madde AdıGörüntüle