HALÎL, HALÎL-İ ZERD

(d. ?/? - ö. ?/I. Ahmed devri (1603-1617) sonları)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 16. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Bursa’da doğdu. Asıl adı Halil’dir. Zayıf ve sarışın bir yapıya sahip olduğu için Halîl-i Zerd (Sarı Halil) sanıyla meşhur oldu. Öğrenimi hakkında kaynaklarda bilgi bulunmamaktadır. Geçimini İstanbul ve Bursa’da devrin ileri gelenlerine nedimlik yaparak sağladı. Daha sonraları ise vaktinin çoğunu sonradan Mısır’da sancak beyliği de yapan muhasebeci Bursalı Ahmed Çelebi ile geçirmeye başladı. Ahmed Çelebi’nin kendine has bir dilberi vardı. Hasetçilerin “Halîlî bu dilbere gönül verdi” diye söylenti çıkarmasından sıkılan Halîlî, bu iftiralar üzerine utancından memleketi terk ederek Hicaz’a gitti. Bir daha yurda dönmeyerek ömrünü burada tamamladı. Sicill-i Osmâ’de I. Ahmed devri (1603-1617) sonlarında öldüğü kayıtlıdır.

Halîlî’nin divan sahibi olup olmadığı hakkında kaynaklarda herhangi bir bilgi bulunmamaktadır. Âşık Çelebi, Halîlî’nin Bursa hakkında bir Şehrengîz yazdığını belirtmektedir. Bursalı Mehmed Tâhir de şairin, Leylî vü Mecnûn adında bir mesnevisinin olduğunu söylemektedir. Ancak her iki eser de şimdilik elde değildir.

Latîfî, Halîlî’nin şiirlerinin manalı ve renkli (Canım 2000: 252); Hasan Çelebi de güzel olduğunu belirtir (Eyduran 2009: 284). Âşık Çelebi ise şairin tarih düşürmede usta olduğunu söyler (Kılıç 2010: 1536).

 

Kaynakça

Akbayar, Nuri (hzl.) (1998). Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmânî (Yâhud Tezkîre-i Meşâhir-i Osmânî). C. 2. İstanbul: Kültür Bakanlığı-Tarih Vakfı Ortak Yay.

Atâ, Tayyâr-zâde Ahmed (1293). Târîh-i Atâ. İstanbul.

Canım, Rıdvan (hzl.) (2000). Latîfî, Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratü’n-Nuzamâ. Ankara: AKM Yay.

Eyduran, Aysun S. (hzl.) (2008). Beyânî, Tezkîretü’ş-Şu’arâ. Ankara: KTB. Yay. E-kitap: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/belge/1-83502/beyani----tezkiretus-suara.html [Erişim Tarihi 05.02.2014].

Eyduran, Aysun S. (hzl.) (2009). Kınalı-zâde Hasan Çelebi, Tezkîretü’ş-Şu’arâ, Tenkitli Metin A. Ankara: KTB. Yay. E-kitap: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/belge/1-83504/kinalizade-hasan-celebi---tezkiretus-suara.html [Erişim Tarihi: 05.02.2014].

İpekten, Halûk (vd.) (1998). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: KTB. Yay.

Kaf-zâde Fâ’izî, Zübdetü’l-Eş’âr. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı. Belediye. nr. 11. vr. 59b.

Kılıç, Filiz (hzl.) (2010). Âşık Çelebi, Meşâ’irü’ş-Şu’arâ-İnceleme-Metin. C. 1. İstanbul: İstanbul Araştırmaları Ens., Yay.

Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatçı (hzl.) (2001). Mehmet Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî- Dîvân Şâirlerinin Muhtasar Biyografileri. C. 1. Ankara: Bizim Büro Yay.

Riyâzî, Riyâzu’ş-Şu’arâ. Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu, 06 Hk 1275. vr. 46a.

Şemseddin Sâmî (1314). Kâmûsu’l-Âlâm. C. 3. İstanbul: Mihran Matbaası.

Yavuz, Fikri ve İsmail Özen (hzl) (1972). Bursalı Mehmed Tahir, Osmanlı Müellifleri. C. 2. İstanbul: Meral Yay.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DOÇ. DR. YUNUS KAPLAN
Yayın Tarihi: 23.03.2014
Güncelleme Tarihi: 02.11.2020

Eserlerinden Örnekler

Gazel

‘Âşıka dil-rübâ mı eksük olur

Ehl-i derde belâ mı eksük olur

Ben ölürsem belâ ile ey dil

Yâre bir mübtelâ mı eksük olur

Gülşen-i hüsnine o gonce lebün

Bülbül-i hoş-nevâ mı eksük olur

N’ola yâr olmaz ise ol yüzi gül

Bana bir meh-likâ mı eksük olur

Ne sorarsın Halîl agladugum

Yâr ile mâ-cerâ mı eksük olur

(Eyduran, Aysun S. (hzl.) (2009). Kınalı-zâde Hasan Çelebi, Tezkîretü’ş-Şu’arâ, Tenkitli Metin A. Ankara: KTB. Yay. E-kitap: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/belge/1-83504/kinalizade-hasan-celebi---tezkiretus-suara.html [Erişim Tarihi: 05.02.2014]. 284).

Bursa Şehrengîz’inden

Kılca assı idemez kim ki sever mû-tâbı

Çulı torbayı yir onmaduk olur ana uyan

Ben katır-zâdeden ey dil nice el çekmeyeyüm

Eşek ayagı geçer ‘âşıkına ol fettân

Sevme baş agrısı oglan ki reh-i ‘ışkında

Derd-i ser çekmeyenün başına itmez dermân

(Kılıç, Filiz (hzl.) (2010). Âşık Çelebi, Meşâ’irü’ş-Şu’arâ-İnceleme-Metin. C. 1. İstanbul: İstanbul Araştırmaları Ens. Yay. 1535).


İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1RIZÂ, Ali Rızâ Efendi, Bursalıd. 1816 - ö. 1905Doğum YeriGörüntüle
2ŞEYHÎ, Nakibzade Seyyid Çelebid. ? - ö. 1669Doğum YeriGörüntüle
3MEDHÎd. ? - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
4RIZÂ, Ali Rızâ Efendi, Bursalıd. 1816 - ö. 1905Doğum YılıGörüntüle
5ŞEYHÎ, Nakibzade Seyyid Çelebid. ? - ö. 1669Doğum YılıGörüntüle
6MEDHÎd. ? - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
7RIZÂ, Ali Rızâ Efendi, Bursalıd. 1816 - ö. 1905Ölüm YılıGörüntüle
8ŞEYHÎ, Nakibzade Seyyid Çelebid. ? - ö. 1669Ölüm YılıGörüntüle
9MEDHÎd. ? - ö. ?Ölüm YılıGörüntüle
10RIZÂ, Ali Rızâ Efendi, Bursalıd. 1816 - ö. 1905MeslekGörüntüle
11ŞEYHÎ, Nakibzade Seyyid Çelebid. ? - ö. 1669MeslekGörüntüle
12MEDHÎd. ? - ö. ?MeslekGörüntüle
13RIZÂ, Ali Rızâ Efendi, Bursalıd. 1816 - ö. 1905Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14ŞEYHÎ, Nakibzade Seyyid Çelebid. ? - ö. 1669Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15MEDHÎd. ? - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16RIZÂ, Ali Rızâ Efendi, Bursalıd. 1816 - ö. 1905Madde AdıGörüntüle
17ŞEYHÎ, Nakibzade Seyyid Çelebid. ? - ö. 1669Madde AdıGörüntüle
18MEDHÎd. ? - ö. ?Madde AdıGörüntüle