HALÎL, HALÎL-İ ZERD

(d. ?/? - ö. ?/I. Ahmed devri (1603-1617) sonları)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 16. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Bursa’da doğdu. Asıl adı Halil’dir. Zayıf ve sarışın bir yapıya sahip olduğu için Halîl-i Zerd (Sarı Halil) sanıyla meşhur oldu. Öğrenimi hakkında kaynaklarda bilgi bulunmamaktadır. Geçimini İstanbul ve Bursa’da devrin ileri gelenlerine nedimlik yaparak sağladı. Daha sonraları ise vaktinin çoğunu sonradan Mısır’da sancak beyliği de yapan muhasebeci Bursalı Ahmed Çelebi ile geçirmeye başladı. Ahmed Çelebi’nin kendine has bir dilberi vardı. Hasetçilerin “Halîlî bu dilbere gönül verdi” diye söylenti çıkarmasından sıkılan Halîlî, bu iftiralar üzerine utancından memleketi terk ederek Hicaz’a gitti. Bir daha yurda dönmeyerek ömrünü burada tamamladı. Sicill-i Osmâ’de I. Ahmed devri (1603-1617) sonlarında öldüğü kayıtlıdır.

Halîlî’nin divan sahibi olup olmadığı hakkında kaynaklarda herhangi bir bilgi bulunmamaktadır. Âşık Çelebi, Halîlî’nin Bursa hakkında bir Şehrengîz yazdığını belirtmektedir. Bursalı Mehmed Tâhir de şairin, Leylî vü Mecnûn adında bir mesnevisinin olduğunu söylemektedir. Ancak her iki eser de şimdilik elde değildir.

Latîfî, Halîlî’nin şiirlerinin manalı ve renkli (Canım 2000: 252); Hasan Çelebi de güzel olduğunu belirtir (Eyduran 2009: 284). Âşık Çelebi ise şairin tarih düşürmede usta olduğunu söyler (Kılıç 2010: 1536).

 

Kaynakça

Akbayar, Nuri (hzl.) (1998). Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmânî (Yâhud Tezkîre-i Meşâhir-i Osmânî). C. 2. İstanbul: Kültür Bakanlığı-Tarih Vakfı Ortak Yay.

Atâ, Tayyâr-zâde Ahmed (1293). Târîh-i Atâ. İstanbul.

Canım, Rıdvan (hzl.) (2000). Latîfî, Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratü’n-Nuzamâ. Ankara: AKM Yay.

Eyduran, Aysun S. (hzl.) (2008). Beyânî, Tezkîretü’ş-Şu’arâ. Ankara: KTB. Yay. E-kitap: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/belge/1-83502/beyani----tezkiretus-suara.html [Erişim Tarihi 05.02.2014].

Eyduran, Aysun S. (hzl.) (2009). Kınalı-zâde Hasan Çelebi, Tezkîretü’ş-Şu’arâ, Tenkitli Metin A. Ankara: KTB. Yay. E-kitap: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/belge/1-83504/kinalizade-hasan-celebi---tezkiretus-suara.html [Erişim Tarihi: 05.02.2014].

İpekten, Halûk (vd.) (1998). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: KTB. Yay.

Kaf-zâde Fâ’izî, Zübdetü’l-Eş’âr. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı. Belediye. nr. 11. vr. 59b.

Kılıç, Filiz (hzl.) (2010). Âşık Çelebi, Meşâ’irü’ş-Şu’arâ-İnceleme-Metin. C. 1. İstanbul: İstanbul Araştırmaları Ens., Yay.

Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatçı (hzl.) (2001). Mehmet Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî- Dîvân Şâirlerinin Muhtasar Biyografileri. C. 1. Ankara: Bizim Büro Yay.

Riyâzî, Riyâzu’ş-Şu’arâ. Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu, 06 Hk 1275. vr. 46a.

Şemseddin Sâmî (1314). Kâmûsu’l-Âlâm. C. 3. İstanbul: Mihran Matbaası.

Yavuz, Fikri ve İsmail Özen (hzl) (1972). Bursalı Mehmed Tahir, Osmanlı Müellifleri. C. 2. İstanbul: Meral Yay.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DOÇ. DR. YUNUS KAPLAN
Yayın Tarihi: 23.03.2014
Güncelleme Tarihi: 02.11.2020

Eserlerinden Örnekler

Gazel

‘Âşıka dil-rübâ mı eksük olur

Ehl-i derde belâ mı eksük olur

Ben ölürsem belâ ile ey dil

Yâre bir mübtelâ mı eksük olur

Gülşen-i hüsnine o gonce lebün

Bülbül-i hoş-nevâ mı eksük olur

N’ola yâr olmaz ise ol yüzi gül

Bana bir meh-likâ mı eksük olur

Ne sorarsın Halîl agladugum

Yâr ile mâ-cerâ mı eksük olur

(Eyduran, Aysun S. (hzl.) (2009). Kınalı-zâde Hasan Çelebi, Tezkîretü’ş-Şu’arâ, Tenkitli Metin A. Ankara: KTB. Yay. E-kitap: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/belge/1-83504/kinalizade-hasan-celebi---tezkiretus-suara.html [Erişim Tarihi: 05.02.2014]. 284).

Bursa Şehrengîz’inden

Kılca assı idemez kim ki sever mû-tâbı

Çulı torbayı yir onmaduk olur ana uyan

Ben katır-zâdeden ey dil nice el çekmeyeyüm

Eşek ayagı geçer ‘âşıkına ol fettân

Sevme baş agrısı oglan ki reh-i ‘ışkında

Derd-i ser çekmeyenün başına itmez dermân

(Kılıç, Filiz (hzl.) (2010). Âşık Çelebi, Meşâ’irü’ş-Şu’arâ-İnceleme-Metin. C. 1. İstanbul: İstanbul Araştırmaları Ens. Yay. 1535).


İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1HIBRÎ, Hayreddin Efendid. ? - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
2Nurefşan Çağlaroğlud. 15 Mart 1968 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3Eyüp Ekincid. 10 Ağustos 1973 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
4HIBRÎ, Hayreddin Efendid. ? - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
5Nurefşan Çağlaroğlud. 15 Mart 1968 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
6Eyüp Ekincid. 10 Ağustos 1973 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
7HIBRÎ, Hayreddin Efendid. ? - ö. ?Ölüm YılıGörüntüle
8Nurefşan Çağlaroğlud. 15 Mart 1968 - ö. ?Ölüm YılıGörüntüle
9Eyüp Ekincid. 10 Ağustos 1973 - ö. ?Ölüm YılıGörüntüle
10HIBRÎ, Hayreddin Efendid. ? - ö. ?MeslekGörüntüle
11Nurefşan Çağlaroğlud. 15 Mart 1968 - ö. ?MeslekGörüntüle
12Eyüp Ekincid. 10 Ağustos 1973 - ö. ?MeslekGörüntüle
13HIBRÎ, Hayreddin Efendid. ? - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14Nurefşan Çağlaroğlud. 15 Mart 1968 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15Eyüp Ekincid. 10 Ağustos 1973 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16HIBRÎ, Hayreddin Efendid. ? - ö. ?Madde AdıGörüntüle
17Nurefşan Çağlaroğlud. 15 Mart 1968 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
18Eyüp Ekincid. 10 Ağustos 1973 - ö. ?Madde AdıGörüntüle