HÂSİM, Köprülü-zâde Es'ad

(d. ?/? - ö. 1139/1726-1727)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 18. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Hâsim’in asıl adı Es‘ad’dır (Erdem 1994: 64). Köprülü Mehmed Paşa’nın torunu, 17. yüzyıl sadrazamlarından Köprülü-zâde Fâzıl Mustafa Paşa’nın oğludur (Çapan 2005: 167). Nu‘mân Paşa’nın da kardeşi olan Hâsim’in doğum yeri hakkında kaynaklarda bir bilgi mevcut değildir. Büyük bir olasılıkla İstanbul’da doğmuş olan Hâsim, gençlik yıllarında aklî ve naklî bilimleri okumuş, şiir ve inşaya heves etmiş ve Arapça ve Farsça'yı şiir söyleyecek kadar iyi öğrenmiştir (Çapan 2005: 167). Akabinde silah kullanmayı da öğrenen Hâsim, şiir ve inşâsının güzelliği ile dikkatleri üzerine çekmiş, devrinde şair ve alim olarak tanınıp saygı görmüştür. 1130 / 1717-18 yılları arasında vezirlik makamına atanmış ve devrinin meşhur bir veziri olmuştur. Vezirliğinin ilk yıllarında Eğriboz ve Hanya savunmalarıyla görevlendirilmiş, akabinde Resmo sancağında görev yapmış ve bu görevinde iken resmî görevini tamamlayıp emekliye ayrılmıştır. Emekli olduktan sonra münzevî bir yaşam süren Hâsim, 1139/1726-27 yılında vefat etmiştir (Erdem 1994: 64). 

Hâsim'in tek eseri Dîvân'ıdır.

1. Dîvân: Kaside ve gazellerden oluşan Dîvân, hacmine ve şiir sayısına istinâden bir divançe olarak nitelenebilir. Baş taraftaki "Kasâ'id" kısmında başlıksız üç kaside bulunmaktadır. Orta uzunlukta olan bu kasidelerden sonra "Gazeliyyât" kısmına geçilir. 150 gazelden oluşan Gazeliyyât kısmı ile Dîvân tamamlanır. Dîvân'da diğer nazım şekilleri ile yazılmış şiir örneğine rastlanmaz. Tek yazma nüshası olan Hâsim Dîvânı yüksek lisans tezi olarak hazırlanmıştır (Ustaömeroğlu 2010).

Osmanlı Devleti’nin gerileme yıllarında 9 yıl vezirlik yapan Hâsim, başarılı bir devlet adamı olmanın yanında edebî yönü de güçlü olan bir şairdir. Safâyî ve Râmiz tezkirelerinde kendisine yer bulan Hâsim, şiirlerinden hareketle devrinde geçerli şiir bilgilerine vâkıf ve aruzda başarılı bir şair olarak nitelenebilir. Onun hakkında “ Selâset-i suhan-ı rûh-efzâsı reşk-fermâ-yı âb-ı bekâ ve letâfet-i sutûr-ı eş‘âr-ı belâġat-şi‘ârı bir şâhid-i hoş-likâdır” (Çapan 2005: 167) diyen Safâyî, şiirini gönle hoş gelen güzel yüzlü bir güzele benzetir. Râmiz de (Erdem1994: 167) zamanında şiiri, inşası ve bilgisinin derinliği ile adından söz ettirip şöhrete ulaştığını söyler. Şiirlerinden onun duygusal bir kişiliğe sahip olduğu, bu duygusallığı sebebiyle de ömrünün son yıllarını inzivada şiirle uğraşarak geçirdiği söylenebilir. Şiirlerinin önemli bir kısmını da bu dönemde yazmıştır. Aşk acısı, ayrılık, hasret, sevgili, felekten şikâyet şiirlerinde ağırlıklı olarak işlenen konulardır. Bazı şiirlerinde Sebk-i Hindî'nin izlerine de rastlanır. 

Kaynakça

Çapan, Pervin (hzl.)(2005). Mustafa Safâyî Efendi, Tezkire-i Safâyî (Nuhbetü’l-Âsâr min Fevâ’idi’l-Eş‘âr). İnceleme-Metin-İndeks. Ankara: AKM Yay.

Erdem, Sadık (hzl.)(1994). Râmiz ve Âdâb-ı Zürefâsı, İnceleme-Tenkidli Metin-İndeks-Sözlük. Ankara: AKM Yay.

İnce, Adnan (hzl.)(2005). Tezkiretü’ş-şu’arâ Sâlim Efendi. Ankara: AKM Yay.

Ustaömer, Gül (hzl.)(2010). Hâsim Dîvânı-İnceleme, Metin ve Nesre Çevirisi.  Yüksek Lisans Tezi. Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DOÇ. DR. GENCAY ZAVOTÇU
Yayın Tarihi: 01.01.2014
Güncelleme Tarihi: 13.12.2020

Eserlerinden Örnekler

Gazel

Hışm iderse eylesün ol dilber-i vâlâ -nisâb

Hışmla olmaz bürîde dergehine intisâb

Hasret-i dîdâr-ı yâr-i dil-firîb ile müdâm
Dîdeden rizân olan her katre bir hûnîn habâb

Haylidür bâd-ı sabâ bûs itmeyeli hâkini
Anuñ-içün kûy-i yâre varmaġa eyler şitâb

Çekme ey bî-çâre ġam anın ‘itâbına sakın
‘Âşıka geh iltifât eyler o kim gâhî ‘itâb

Pertev-i envârına bakmak anuñ mümkin degül
Anuñ-içün rûy-ı hûrşîdine vaz’ itmiş nikâb

Çünki merbût oldı kısmet devr-i çarha Hâsimâ
Hûn-ı dildir ‘âşık-ı zâre bu dehr içre şarâb

  

Gazel

Nedür cânâ yine şimdi gürîzân olmaña bâ’is

Ne oldı ben kuluñdan sana pinhân olmaña bâ’is

Benâgûşında yârüñ dâ’imâ ey kâkül-i pür-çîn
Nesîm-i âh-ı ‘aşkdır perîşân olmaña bâ’is

Ser-i kûyuñda ol ruhsâre karşu ey dil-i şeydâ
Cefâ-yı bî-şümâra oldı giryân olmaña bâ’is

Şehâ gördüñ bu gün sînemde dâğum tâb-dâr olmuş
Bu mıdır gül gibi ‘âlemde handân olmaña bâ’is

Keşâkeşden hemân sa‘y it rehâya ‘âşık-ı miskîn
Olur dest-i sitem çâk-i girîbân olmaña bâ’is

Hırâm-ı kebgî görmek bâġ-ı ‘âlemde hele cânâ
Fezâ-yı dilde olmuşdur hırâmân olmaña bâ’is

Bu âteş-dân-ı ġamda Hâsimâ bizim gibi herkes
Anuñ nâr-ı firâkı oldı sûzân olmaña bâ’is

(Ustaömer, Gül (2010). Hâsim Dîvânı-İnceleme, Metin ve Nesre Çevirisi.  Yüksek Lisans Tezi. Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi. 58.) 


İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1CEMALİ/SELMAN, Selman Cemali Babad. ? - ö. 1940\'larDoğum YeriGörüntüle
2Mehmet Murat Küçükbaşarand. 1952 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3Doğan Hızland. 22 Aralık 1937 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
4CEMALİ/SELMAN, Selman Cemali Babad. ? - ö. 1940\'larDoğum YılıGörüntüle
5Mehmet Murat Küçükbaşarand. 1952 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
6Doğan Hızland. 22 Aralık 1937 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
7CEMALİ/SELMAN, Selman Cemali Babad. ? - ö. 1940\'larÖlüm YılıGörüntüle
8Mehmet Murat Küçükbaşarand. 1952 - ö. ?Ölüm YılıGörüntüle
9Doğan Hızland. 22 Aralık 1937 - ö. ?Ölüm YılıGörüntüle
10CEMALİ/SELMAN, Selman Cemali Babad. ? - ö. 1940\'larMeslekGörüntüle
11Mehmet Murat Küçükbaşarand. 1952 - ö. ?MeslekGörüntüle
12Doğan Hızland. 22 Aralık 1937 - ö. ?MeslekGörüntüle
13CEMALİ/SELMAN, Selman Cemali Babad. ? - ö. 1940\'larAlan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14Mehmet Murat Küçükbaşarand. 1952 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15Doğan Hızland. 22 Aralık 1937 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16CEMALİ/SELMAN, Selman Cemali Babad. ? - ö. 1940\'larMadde AdıGörüntüle
17Mehmet Murat Küçükbaşarand. 1952 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
18Doğan Hızland. 22 Aralık 1937 - ö. ?Madde AdıGörüntüle