HAYDAR, Haydar Bektaş

(d. 1894 / ö. 1966)
âşık
(Âşık / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Asıl adı Haydar Bektaş olan âşık, 1894 yılında Çorum’un Alaca ilçesine bağlı İsahacı köyünde doğmuştur. Birinci Dünya Savaşı’nda askere alınan âşık üç yıl Doğu cephesinde savaşır. Savaş sonunda köyüne döndüyse de çok geçmeden Kurtuluş Savaşı başlar ve âşık yine cepheye gider. Zafer kazanılıp İzmir alındıktan sonra köyüne dönen âşık bir yandan çiftçilik yaparken diğer yandan da genç yaşında başladığı âşıklığı büyük bir tutku ve başarıyla sürdürür. Yaşlılığında uzun süre mide rahatsızlığından dolayı acılı günler geçiren âşık 1966 yılında İsahacı köyünde vefat eder (Ercan 1998: 352).

Edna mahlasıyla şiirler yazan Camilili Mustafa, İsahacı’da hocalık yaparken Haydar ondan hem okuma yazma hem de şiir tekniğini öğrenir. Haydar, çevresinde çok sevilen bir âşık olur ve ünü tüm yurda yayılır (Ercan 1998: 352). Haydar, sesinin güzelliğiyle herkesin beğenisini kazanır ve Karacaoğlan, Emrah, Sefil Ali, Hasan, Budala (İsmail) ve Edna gibi usta âşıkların türkülerini söyler. Âşık, şiirlerini 8’li ve 11’li hece vezni ile meydana getirir. Nazım birimi olarak genellikle dörtlükle yazar. 11'li heceyle yazdığı şiirlerinde 4+4+3, 8'li heceyle yazdığı şiirlerin de ise 4+4 durak biçimini kullanır. Şiirlerinde genel olarak memleket, cumhuriyet, tanık olunan olaylar, kader ve yaşam gibi konuların işlendiği görülür. Çok yönlü şiirler yazabilen âşığın şiirleri arasında destan türü başı çeker. Tasavvuf konusunu şiirlerinde çok az işleyen (Çırakman 1992: 71) âşığın son dönem şiirlerinde yöneldiği önemli bir konu da mücadele ettiği mide rahatsızlığıdır. Hastane hastane gezen Bektaş, rahatsızlığına çare bulunamaması üzerine "Dertli dertli gezer oldum/ Ben derdimi yazar oldum/ Bu derdi ben çeke çeke/ Hem canımdan bezer oldum dizelerinin yer aldığı "Aman Dünya Ne Dar İmiş" adlı şiiri yazar (Duman 2016: 111).

Âşık Veysel bir röportajında, Haydar’ı iyi tanıdığını, âşığın Çorum dost meclislerindeki sohbetlere katılarak renk ve neşe verdiğini söyler. Veysel, Haydar'ın şiirlerini halk zevkine uygun bulduğunu, sazının ve şiir anlayışının hiç kimseye benzemediğini, kendine özgü buluşları olduğunu, hassas bir şair ruhuna sahip olduğunu, söz düşmedikçe konuşmadığını ifade eder ve Haydar'ı asrımızın Âşık Kerem’i diye niteler (http://www.turkuler.com/ozan/asik_haydar_bektas.asp).

Âşığın belli başlı şiirleri arasında Okul, Çorum, Mektup, Bu Dünya Üzerine, Geçti Zaman, Ulusumuz, Garip Ağa, Reşit Paşa Vapuru, Ölümlü Dünya, Kara Haydar Uşağı, İlbayımız Hoş Geldin, Sakal, İhtiyarlık, Derdini Çekemem, Hakka Doğru, Hoş Geldin, Bilmem, Oğluma, Akan Sular Benim Kele Kızlar, Alaca Pazarı, Ağlasın, Alinin Türküsü ve Adana bulunur.

Haydar'ın söylediği ve yazdığı şiirlerden Halimi Arzettim Dağlara Taşa, Aman Dünya Ne Dar İmiş, Kement Attın Koydun Beni Tuzağa ve Gelin Ağlayalım (Ata’ya Ağıt) bestelenir ve TRT Türk Halk Müziği Repertuvarı'na kazandırılır (Duman 2016: 84-111-145-170). Âşığın ölümünden sonra şiirleri eğitimci Ali Necmi Arısoy tarafından derlenip Âşık Haydar, Hayatı, Şiirleri, Yalan Dünya Ne Darmış isimli kitapta toplanır.

Kaynakça

Çırakman, Hüseyin (1992). Çorumlu Halk Ozanları. İstanbul: Alev Yay.

Duman, Oğuz (2016). Çorum Türküleri Üzerine Bir İnceleme. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Kırşehir: Ahi Evran Üniversitesi.

Ercan, Abdullah (1998). 14. Yüzyıldan Günümüze Çorumlu Şairler. İstanbul: Çorum Eğitim Kültür Vakfı.

http://www.turkuler.com/ozan/asik_haydar_bektas.asp [erişim tarihi: 08.08.2018].

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: OĞUZ DUMAN
Yayın Tarihi: 17.12.2018
Güncelleme Tarihi: 07.12.2020

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
Âşık Haydar Hayatı Şiirleri Yalan Dünya Ne DarımışAjans Türk Matbaası / Ankara1970Biyografi

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1MİRZE BAYRAMOVd. 1888 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
2DORUKOĞLU, Hüseyin Gündoğard. 1954 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3NİYAZİ DEMİRd. 1932 - ö. 06.02.2003Doğum YeriGörüntüle
4HAKKI YORGANSIZ/YORGANSIZ HAKKI/YORGANSIZ/BAYRAKTAR HAKKI ÇAVUŞ/HAKKI ÇAVUŞ/BAYRAKTAROĞLU/YORGANSIZOĞLU/YORGANSIZ HAKKI ÇAVUŞ/ÇAVUŞ, Hakkı Bayraktard. 1894 - ö. 17.02.1964Doğum YılıGörüntüle
5Murat Urazd. 14 Eylül 1892 (1894) - ö. 10 Aralık 1981Doğum YılıGörüntüle
6MEYİTTÎ/SIRRİ, Süleyman Özdolapd. 1894 - ö. 1963Doğum YılıGörüntüle
7MEMMED ELİ KEREFİSLİd. ? - ö. 1966Ölüm YılıGörüntüle
8ARAPOĞLU, Mustafa Öztürkd. 1901 - ö. 1966Ölüm YılıGörüntüle
9İzzet Melih Devrimd. 6 Haziran 1887 - ö. 15 Haziran 1966Ölüm YılıGörüntüle
10KUL HÜSEYİN, Hüseyin Gümüşlüoğlud. 1952 - ö. ?MeslekGörüntüle
11NESİMÎ, Nesimi Keçelioğlud. 20.08.1971 - ö. ?MeslekGörüntüle
12SENEM (ŞAMAHILI), Memmedova Senem Hacıkızıd. 1887 - ö. 1978MeslekGörüntüle
13İLHAMÎ, Yusuf Ziya Başerd. 1907 - ö. 1984Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14BERDARÎ, Ali Doğand. 1928 - ö. 04.08.2007Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15YORGUNÎ, Şükrü Çelikd. 1965 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16SEMED H. ABBASOĞLU (ÇİLOVDARLI)d. 1897 - ö. 1986Madde AdıGörüntüle
17TEYMUR HÜSEYNOVd. 1895 - ö. 1980Madde AdıGörüntüle
18DOST İPEK/İPEK/MEMOCAN, İsmail İpekd. 1942 - ö. ?Madde AdıGörüntüle