Madde Detay
İHRÂKÎ, Ali
(d. ?/? - ö. 1332-36/1913-1917)
Tekke Şairi
(Tekke / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4
Âşığın hayatı hakkındaki tek bilgiye Sadeddin Nüzhet Ergun ve Mehmet Ferit Uğur'a ait Konya Vilayeti Halkiyat ve Harsiyatı kitabından ulaşılmaktadır. Ermenek’te yüzyılı aşkın bir süredir bütün fertleri değirmencilikle, sazende ve hanendelikle meşhur ve Kürt Aliler denilen eğlence ve neşeyi seven bir aileye mensuptur. Asıl adı Ali’dir. Annesinin adı Ayşe Abla’dır. Mahlası ise İhrâkî’dir. Hayatının çoğu çalgı ve raks ile geçmiştir.
Değirmencilik sanatında son derece önde ve sebatlı bulunmakla beraber türkülü ve rakslı eğlencelerden hiç geri kalmazdı. Ermenek düğünlerinin, zevk ve neşe alemlerinin müdürlüğünü daima o yapardı. Türklerin en meşhur kıyafetlerini üç etekli bir entari giymekle temsil ederdi. Def çalmada ve Türk hanendeliğinde benzeri bulunmadığı gibi eski millî oyunların her çeşidinde de ustalığı vardı. Okuması yazması olmadığı hâlde yaradılışça çok zeki ve ruhu uyanık olduğu için okur yazarlar kadar sözü sohbeti dinlenirdi. Kulaktan kulağa gelmiş, gelenek hâlini almış hikâyeleri çok güzel söylediği belirtilmektedir.
Bütün ömrü yokluk ve ihtiyaç içinde değirmencilik zanaatını ağır yükleri altında geçmiş olduğu hâlde daimi bir zevk sürerek tahminen H. 1332/M. 1913 ile H. 1336/M. 1917 yılları arasında vefat etti. Kuvvetli bir belleğe sahip olan İhrâkî'nin hafızasında sakladığı halk şiirleri büyük ciltler teşkil edebilirdi. Kendi ürünü olan eserlerinin büyük bir kısmı unutuldu. Ancak hayatının son zamanlarına doğru söylediği destanları korunabildi (Ergun 2002: 9). İlgili eserde kayıtlı üç destanından biri örnek olarak verilmiştir. Âşık, bu destanında müzevvirliği (arabozuculuk) eleştirmekte, iyi ve doğru olanı didaktik bir üslupla ortaya koymaktadır.
Kaynakça
Ergun, S. N., M. F. Uğur (2002). Konya Vilayeti Halkiyat ve Harsiyatı. (sadeleştiren Hüseyin Ayan). Konya: Konya Valiliği İl Kültür Müdürlüğü.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: ARAŞ. GÖR. HİLAL ERDOĞANYayın Tarihi: 17.02.2015Güncelleme Tarihi: 08.12.2020Eserlerinden Örnekler
Destan
Halet öyle müzevvirin âdeti
Asla yoktur din-i mübin gayreti
Kişinin şekerden latif sohbeti
Münafık daima bed-lisan olur
İltifat gösterir gördüğü yerde
Hep fesat düşünür durduğu yerde
Müzevvirlik yapar vardığı yerde
Onların hocası kör şeytan olur
Ehl-i meclis dinler bunun sözünü
Kör duman bürüsün iki gözünü
Yarın mahşer karalar yüzünü
Efendimiz ona baş düşman olur
Müzevvir ters olur kimseye uymaz
Müzevvirlik yapar vardığı yerde
Kaptığını tutar zerrece doymaz
Carcarlıkta gözü Kıptıyan olur
Zâtı zât olmayan durmaz ikrara
Bin ni’met verirse duru inkâra
Kör kediler gibi tutsa bir fare
Kuyruğun kabartır bir arslan olur
Kendi işine bak karışma ele
İster isen olmak a’lâdan a’lâ
Sâdık hizmet eyle ehl-i kâmile
Katreler giderek bir ummân olur
Müzevvirin olmaz sözünün vechi
Dipsiz kuyu ile boş anbar içi
Biraz boncuk, kibrit bulursa çerçi
Rütbe-i bâlâda bezirgan olur
Bir fazlı, ameli olmayan hımar
Müzevvirlik yapar cenneti umar
Bir bağ ki görmezse terbiye, tımar
Çalı çırpı biter hâristan olur
Müzevvir görmemiş hoca hem mektep
Küheylân yerini tutar mı merkep
Karılar kargası diline sebep
Teke terbiyesi papağan olur
İstikamet üzre durmak a’lâdır
Bilene bu sözüm dürr-i yektâdır
Müzevvir, münafık hasmi mevlâdır
Biter nam, nişânı perişan olur
Müzevvirde olmaz asla din, iman
Sözü geçmez olur kesilir derman
Müzevvir, müfsidin son hali yaman olur
Fındık satar gezer kaltaban olur
Büyük küçük meclisine gidersen
Müzevvirliğe sen tevbe edersen
Acab bu destanı kim yazdı dersen
Hâne-berdûş hem de lâmekân olur
Bu sözü söylerken tedahhul eyle
Boşla arasını tebessüm eyle
Şeytan iğvasına tahammül eyle
Öfke baldan tatlıdır ziyan olur
Aşırıya gidip çıyma Hudâyı
Kendine dâvet edersin nizâyı (nizaı)
Yiğit isen ara da bul rızâyı
Herkesin gönlünden bir arslan olur
İhrâkî’nin omuzunda abası
Beğenmez müzevvir kabası
Ayaklarına yüz bin meşe sopası
Onların meskeni mersuvan olur
Ergun, S. N. ve M. F. Uğur (2002). Konya Vilayeti Halkiyat ve Harsiyatı. (sadeleştiren Hüseyin Ayan). Konya: Konya Valiliği İl Kültür Müdürlüğü. 13-14.
İlişkili Maddeler
Yayın Tarihi: 17.02.2015Güncelleme Tarihi: 08.12.2020Eserlerinden Örnekler
Destan
Halet öyle müzevvirin âdeti
Asla yoktur din-i mübin gayreti
Kişinin şekerden latif sohbeti
Münafık daima bed-lisan olur
İltifat gösterir gördüğü yerde
Hep fesat düşünür durduğu yerde
Müzevvirlik yapar vardığı yerde
Onların hocası kör şeytan olur
Ehl-i meclis dinler bunun sözünü
Kör duman bürüsün iki gözünü
Yarın mahşer karalar yüzünü
Efendimiz ona baş düşman olur
Müzevvir ters olur kimseye uymaz
Müzevvirlik yapar vardığı yerde
Kaptığını tutar zerrece doymaz
Carcarlıkta gözü Kıptıyan olur
Zâtı zât olmayan durmaz ikrara
Bin ni’met verirse duru inkâra
Kör kediler gibi tutsa bir fare
Kuyruğun kabartır bir arslan olur
Kendi işine bak karışma ele
İster isen olmak a’lâdan a’lâ
Sâdık hizmet eyle ehl-i kâmile
Katreler giderek bir ummân olur
Müzevvirin olmaz sözünün vechi
Dipsiz kuyu ile boş anbar içi
Biraz boncuk, kibrit bulursa çerçi
Rütbe-i bâlâda bezirgan olur
Bir fazlı, ameli olmayan hımar
Müzevvirlik yapar cenneti umar
Bir bağ ki görmezse terbiye, tımar
Çalı çırpı biter hâristan olur
Müzevvir görmemiş hoca hem mektep
Küheylân yerini tutar mı merkep
Karılar kargası diline sebep
Teke terbiyesi papağan olur
İstikamet üzre durmak a’lâdır
Bilene bu sözüm dürr-i yektâdır
Müzevvir, münafık hasmi mevlâdır
Biter nam, nişânı perişan olur
Müzevvirde olmaz asla din, iman
Sözü geçmez olur kesilir derman
Müzevvir, müfsidin son hali yaman olur
Fındık satar gezer kaltaban olur
Büyük küçük meclisine gidersen
Müzevvirliğe sen tevbe edersen
Acab bu destanı kim yazdı dersen
Hâne-berdûş hem de lâmekân olur
Bu sözü söylerken tedahhul eyle
Boşla arasını tebessüm eyle
Şeytan iğvasına tahammül eyle
Öfke baldan tatlıdır ziyan olur
Aşırıya gidip çıyma Hudâyı
Kendine dâvet edersin nizâyı (nizaı)
Yiğit isen ara da bul rızâyı
Herkesin gönlünden bir arslan olur
İhrâkî’nin omuzunda abası
Beğenmez müzevvir kabası
Ayaklarına yüz bin meşe sopası
Onların meskeni mersuvan olur
Ergun, S. N. ve M. F. Uğur (2002). Konya Vilayeti Halkiyat ve Harsiyatı. (sadeleştiren Hüseyin Ayan). Konya: Konya Valiliği İl Kültür Müdürlüğü. 13-14.
İlişkili Maddeler
Güncelleme Tarihi: 08.12.2020Eserlerinden Örnekler
Destan
Halet öyle müzevvirin âdeti
Asla yoktur din-i mübin gayreti
Kişinin şekerden latif sohbeti
Münafık daima bed-lisan olur
İltifat gösterir gördüğü yerde
Hep fesat düşünür durduğu yerde
Müzevvirlik yapar vardığı yerde
Onların hocası kör şeytan olur
Ehl-i meclis dinler bunun sözünü
Kör duman bürüsün iki gözünü
Yarın mahşer karalar yüzünü
Efendimiz ona baş düşman olur
Müzevvir ters olur kimseye uymaz
Müzevvirlik yapar vardığı yerde
Kaptığını tutar zerrece doymaz
Carcarlıkta gözü Kıptıyan olur
Zâtı zât olmayan durmaz ikrara
Bin ni’met verirse duru inkâra
Kör kediler gibi tutsa bir fare
Kuyruğun kabartır bir arslan olur
Kendi işine bak karışma ele
İster isen olmak a’lâdan a’lâ
Sâdık hizmet eyle ehl-i kâmile
Katreler giderek bir ummân olur
Müzevvirin olmaz sözünün vechi
Dipsiz kuyu ile boş anbar içi
Biraz boncuk, kibrit bulursa çerçi
Rütbe-i bâlâda bezirgan olur
Bir fazlı, ameli olmayan hımar
Müzevvirlik yapar cenneti umar
Bir bağ ki görmezse terbiye, tımar
Çalı çırpı biter hâristan olur
Müzevvir görmemiş hoca hem mektep
Küheylân yerini tutar mı merkep
Karılar kargası diline sebep
Teke terbiyesi papağan olur
İstikamet üzre durmak a’lâdır
Bilene bu sözüm dürr-i yektâdır
Müzevvir, münafık hasmi mevlâdır
Biter nam, nişânı perişan olur
Müzevvirde olmaz asla din, iman
Sözü geçmez olur kesilir derman
Müzevvir, müfsidin son hali yaman olur
Fındık satar gezer kaltaban olur
Büyük küçük meclisine gidersen
Müzevvirliğe sen tevbe edersen
Acab bu destanı kim yazdı dersen
Hâne-berdûş hem de lâmekân olur
Bu sözü söylerken tedahhul eyle
Boşla arasını tebessüm eyle
Şeytan iğvasına tahammül eyle
Öfke baldan tatlıdır ziyan olur
Aşırıya gidip çıyma Hudâyı
Kendine dâvet edersin nizâyı (nizaı)
Yiğit isen ara da bul rızâyı
Herkesin gönlünden bir arslan olur
İhrâkî’nin omuzunda abası
Beğenmez müzevvir kabası
Ayaklarına yüz bin meşe sopası
Onların meskeni mersuvan olur
Ergun, S. N. ve M. F. Uğur (2002). Konya Vilayeti Halkiyat ve Harsiyatı. (sadeleştiren Hüseyin Ayan). Konya: Konya Valiliği İl Kültür Müdürlüğü. 13-14.
İlişkili Maddeler
Eserlerinden Örnekler
Destan
Halet öyle müzevvirin âdeti
Asla yoktur din-i mübin gayreti
Kişinin şekerden latif sohbeti
Münafık daima bed-lisan olur
İltifat gösterir gördüğü yerde
Hep fesat düşünür durduğu yerde
Müzevvirlik yapar vardığı yerde
Onların hocası kör şeytan olur
Ehl-i meclis dinler bunun sözünü
Kör duman bürüsün iki gözünü
Yarın mahşer karalar yüzünü
Efendimiz ona baş düşman olur
Müzevvir ters olur kimseye uymaz
Müzevvirlik yapar vardığı yerde
Kaptığını tutar zerrece doymaz
Carcarlıkta gözü Kıptıyan olur
Zâtı zât olmayan durmaz ikrara
Bin ni’met verirse duru inkâra
Kör kediler gibi tutsa bir fare
Kuyruğun kabartır bir arslan olur
Kendi işine bak karışma ele
İster isen olmak a’lâdan a’lâ
Sâdık hizmet eyle ehl-i kâmile
Katreler giderek bir ummân olur
Müzevvirin olmaz sözünün vechi
Dipsiz kuyu ile boş anbar içi
Biraz boncuk, kibrit bulursa çerçi
Rütbe-i bâlâda bezirgan olur
Bir fazlı, ameli olmayan hımar
Müzevvirlik yapar cenneti umar
Bir bağ ki görmezse terbiye, tımar
Çalı çırpı biter hâristan olur
Müzevvir görmemiş hoca hem mektep
Küheylân yerini tutar mı merkep
Karılar kargası diline sebep
Teke terbiyesi papağan olur
İstikamet üzre durmak a’lâdır
Bilene bu sözüm dürr-i yektâdır
Müzevvir, münafık hasmi mevlâdır
Biter nam, nişânı perişan olur
Müzevvirde olmaz asla din, iman
Sözü geçmez olur kesilir derman
Müzevvir, müfsidin son hali yaman olur
Fındık satar gezer kaltaban olur
Büyük küçük meclisine gidersen
Müzevvirliğe sen tevbe edersen
Acab bu destanı kim yazdı dersen
Hâne-berdûş hem de lâmekân olur
Bu sözü söylerken tedahhul eyle
Boşla arasını tebessüm eyle
Şeytan iğvasına tahammül eyle
Öfke baldan tatlıdır ziyan olur
Aşırıya gidip çıyma Hudâyı
Kendine dâvet edersin nizâyı (nizaı)
Yiğit isen ara da bul rızâyı
Herkesin gönlünden bir arslan olur
İhrâkî’nin omuzunda abası
Beğenmez müzevvir kabası
Ayaklarına yüz bin meşe sopası
Onların meskeni mersuvan olur
Ergun, S. N. ve M. F. Uğur (2002). Konya Vilayeti Halkiyat ve Harsiyatı. (sadeleştiren Hüseyin Ayan). Konya: Konya Valiliği İl Kültür Müdürlüğü. 13-14.
İlişkili Maddeler
Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
---|---|---|---|---|
1 | GUFRANÎ, Durmuş Ali | d. 1864 - ö. 1926 | Doğum Yeri | Görüntüle |
2 | HÜSEYİN | d. ? - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
3 | İSA OĞUZ | d. 1955 - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
4 | GUFRANÎ, Durmuş Ali | d. 1864 - ö. 1926 | Doğum Yılı | Görüntüle |
5 | HÜSEYİN | d. ? - ö. ? | Doğum Yılı | Görüntüle |
6 | İSA OĞUZ | d. 1955 - ö. ? | Doğum Yılı | Görüntüle |
7 | GUFRANÎ, Durmuş Ali | d. 1864 - ö. 1926 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
8 | HÜSEYİN | d. ? - ö. ? | Ölüm Yılı | Görüntüle |
9 | İSA OĞUZ | d. 1955 - ö. ? | Ölüm Yılı | Görüntüle |
10 | GUFRANÎ, Durmuş Ali | d. 1864 - ö. 1926 | Meslek | Görüntüle |
11 | HÜSEYİN | d. ? - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
12 | İSA OĞUZ | d. 1955 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
13 | GUFRANÎ, Durmuş Ali | d. 1864 - ö. 1926 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
14 | HÜSEYİN | d. ? - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
15 | İSA OĞUZ | d. 1955 - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
16 | GUFRANÎ, Durmuş Ali | d. 1864 - ö. 1926 | Madde Adı | Görüntüle |
17 | HÜSEYİN | d. ? - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |
18 | İSA OĞUZ | d. 1955 - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |