Irmak Zileli

(d. 1978 / ö. -)
Antropolog, Yazar
(Yeni Edebiyat / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

İstanbul’da doğdu. Sosyal Antropoloji öğrenimi gördü. Televizyon ve dergilerde muhabirlik yaptı. Roman Kahramanları dergisinin kuruluşunda görev aldı ve ilk 6 sayı yayın yönetmenliğini yürüttü. 2006 yılından bu yana çeşitli dergilerde, gazete kitap eklerinde değerlendirme ve eleştiri yazıları yayımlanmaktadır. 2007-2017 tarihlerinde editörlüğünü yaptığı Remzi Kitap Gazetesi’ndeki “Devrik Cümle” adlı köşesi 2017 itibarıyla K24 web sitesinde okurla buluşmaya devam etmektedir. Zileli’nin “Tuhaf Karşılaşmalar” başlığı altında toplanan hikâyeleri aylık yayımlanan Tuhaf dergisinde okurla buluşmaktadır. Ayrıca on8kitap.com internet sitesinde meydandaki bir bozuk saatin gözünden hikâyeler anlatmaya devam etmektedir. Irmak Zileli, Eşik (2011) adlı ilk romanıyla 2012 Yunus Nadi Roman Ödülü'ne layık görülmüştür.

Çağdaş Türk Edebiyatı'nın başarılı romancılarından biri olan Irmak Zileli, ilk romanı Eşik (2011)'te bir kadının var oluş hikâyesini anlatmıştır. Siyasal ve ideolojik çatışmaların içindeki Eylül adlı bir kız çocuğunun açmazlarını, çelişkilerini ilmek ilmek örerken, bir ailenin bireyleri olan öteki roman karakterlerinin ruhunda, düşünce dünyasında yaşanan dönüşümü de özgün bir üslupla yansıtmıştır. İnci Aral, romanı şu cümlelerle değerlendirmiştir: "Irmak Zileli, Eşik adlı romanında adsız bir askeri darbe ve zulüm dönemini küçük bir kız çocuğunun belleğinden aktarıyor. (...) Roman otobiyografik öğelere yaslanmış olsa da Zileli, kendi hikâyesine dikkatle, düşünerek ve dışarıdan bakabilmiş, malzemesini roman süzgecinden geçirirken çoğullaştırmış. Eşik, nitelikli bir ilk roman. Yazar, darbe mağduru bir çocuğun devrimci bir genç kadın olma mücadelesini anlatırken Eylül’le yeni bir insan, yeni bir dünya yaratmayı başarmış." (Aral 2011) Zileli ikinci romanı Gözlerini Kaçırma (2014)'da bir aileden üç kuşak kadının hikâyesini aktarırken, kutsal halesiyle annelik mitini sorgulamıştır. Önyargıları altüst eden roman, binlerce yıldır ataerkil kültür tarafından parlatılan bu haledeki çatlaklara işaret etmektedir. Kadın kahramanların, roman evreninde alabildiğine açılan dünyası, okuru; aidiyet, yalnızlık, suçluluk duygusu ve vicdan üzerine evrensel sorularla buluşturmaktadır. Şahin, bu romanı şöyle değerlendirmiştir: “Gözlerini Kaçırma, Irmak Zileli’nin ikinci romanı. Kadın yaşamının derinliklerine bir yolculuk niteliği taşıyan bu roman, bir kadının zihninden akıp gelenlerle kurulu olmasıyla ayrıca ilginç bir yapı da arz etmekte. Roman kahramanı Didem’in 'sen' yani ikinci tekil şahıs ağzından kaleme alınmış bu anlatıda kurguyu, onun zihninden geçenler oluşturur. Bu zihinden geçenler zaman zaman Didem’in içsesi zaman zaman rüyaları zaman zaman da bilinçakışıyla verilir. Didem’in erkek dünyası, kadın dünyası ve dahası dünya hakkındaki düşünceleri, onlarla birlikte yaşama değil ancak mücadele etme biçimi de onun zihninden kurguya giden bir yol halini alır. Aslında anlatının bu şekilde kurulmuş olması, yazara iki açıdan kolaylık sağlıyor: İlki 'sen' hitabıyla bir mesafe yaratırken okuru zihninin içine sokması ikincisi ise zihnin sarmallarına davet ederek aynı zamanda bu mesafeyi daraltabilmesi." (Şahin 2015) Yazar, sağlam kurguladığı romanlarında kadın-erkek ilşkilerini irdelemiştir.

Gölgesinde (2017); “Arayış”, “Yürüyüş” ve “Giriş” adlarıyla kurgulanan üç bölümden oluşmaktadır. Romanda bir sabah, korunaklı dünyasından vazgeçen Leylâ, şehrin sokaklarında plansızca yürümeye başlar ve merkezden uzaklaştıkça dışlanmışların hayatına karışır; bildiğini sandığı, emin olduğu doğrular giderek puslanır. Berberoğlu, romanda işlenen yalnızlık temasına vurgu yapmıştır: "Romanda sıkça bireyin yalnızlığı üzerinde duruluyor. Leyla’nın bir anda ortadan kaybolması Fikret’in zihninde bir dizi reaksiyonu tetikliyor. Fikret bir yandan eşini ararken diğer yandan da onunla geçen yıllarını sorgulamaya başlıyor. Leyla’nın iç sorgusu ise romanın öteki yüzünü oluşturuyor. Her iki sorgulamada düşüncelerin ulaştığı ortak noktaysa hayata dair o iç acıtıcı gerçeğe işaret ediyor: İnsanlar birlikteyken de yalnızdırlar. Yazar okuru daha ilk anlarda kahramanına bileğinden kelepçeliyor ve öyle aralıyor örgünün kapısını. Kahraman nereye giderse onunla sürüklenmek ve olayları birebir göğüslemek zorundasınız. Hayal dünyasının uçurumlarından atlayan bir kahraman düşünün ve ona kelepçeli olduğunuzu. Gerilimi, arzuyu ve korkuyu onun kadar gerçek yaşadığınızı; çünkü başka seçeneğiniz yok." (Berberoğlu 2017) Irmak Zileli, kadınlığı da erkekliği de birer insanlık hâli olarak ele alır; parçalarına ayırıp okurun onları yeniden ve yeniden keşfetmesini sağlar. Bozuk Saat (2019) ile yazar geçmişten bugüne hayatın içinden geçenlerin hikâyesine, bozuk bir meydan saatinin gözünden eşsiz bir saygı duruşunda bulunur. İnsan ruhunun derinliklerinin, nesnelerin tabiatının, doğadaki tüm seslerin izini süren roman, okuru soluksuz bir yürüyüşe davet eder. Adımlayarak değil, zamanın akışıyla süzülerek yapılan bu yürüyüşe dayanışmanın, umudun, unutuşun, özlemin ve yalnızlığın sesi eşlik etmektedir.

Irmak Zileli, Son Bakış (2019) romanında genç bir kadının ölüme giderkenki son birkaç dakikasından hareketle, geriye doğru hayatlar ve kuşaklar boyunca aktarılan bakışların izini sürmektedir. Son Bakış, yabancılığın ve dilsizliğin nasıl bir şey olduğunu anlamanın ve anlatabilmenin yolunu arayan bir romandır. Bu nedenle de evvela dille uğraşan, dilin kendisini romanın meselesi yapan bir metin olarak değerlendirilmiştir. Zileli'nin romanlarının yanı sıra Bayram Çocukları (2004) isimli bir araştırma kitabı ve Halit Refiğ ile söyleşilerinden oluşan Doğruyu Aradım Güzeli Sevdim (2009) adlı kitapları da bulunmaktadır.

Kaynakça

Aral, İnci (2011). "Eşik". Cumhuriyet. 20 Eylül 2011.

Berberoğlu, Ozan Ezgi (2017). "Kaçıp Giden ve Geçmişi Unutan Leyla". Akşam Kitap. 10 Mart 2017.

Şahin, Seval (2015). "Neslin Devamına Ağır Bir Darbe: Gözlerini Kaçırma". İstanbul Art News. S. 14.

Zileli, Irmak (2019). Bozuk Saat. İstanbul: ON8 Kitap.

http://www.irmakzileli.com.tr/hakkimda/ [Erişim Tarihi: 27. 07. 2019]

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: İSA KOYUNCU
Yayın Tarihi: 07.08.2019
Güncelleme Tarihi: 06.11.2020

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
Bayram ÇocuklarıKaynak Yayınları / İstanbul2004Araştırma
Doğruyu Aradım Güzeli SevdimBizin Kitaplar Yayınevi / İstanbul2009Hatıra
EşikRemzi Kitabevi / İstanbul2011Roman
Gözlerini KaçırmaRemzi Kitabevi / İstanbul2014Roman
GölgesindeEverest Yayınları / İstanbul2017Roman
İstanbul’un SakinleriTimaş Yayınları / İstanbul2018Derleme
Bozuk SaatON8 Kitap / İstanbul2019Roman
Son BakışEverest / İstanbul2019Roman

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1HÜSNÎ, Hüseyin Hüsnîd. ? - ö. 1890Doğum YeriGörüntüle
2Güzide Sabri Aygünd. 1886 - ö. 1946Doğum YeriGörüntüle
3Serdar Rifatd. 8 Ocak 1956 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
4Seyyidhan Kömürcüd. 1978 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
5Nur Yazgan (Yurdanur Avcı Yazgan)d. 22 Mayıs 1978 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
6Nimet Şebnem Yılmazerd. 1978 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
7Misli Baydoğand. 1 Ocak 1979 - ö. ?MeslekGörüntüle
8Ertuğrul Şevket Avaroğlud. 1909 - ö. 18 Kasım 1987MeslekGörüntüle
9Ercan Mehmet Erdemd. 02 Mayıs 1981 - ö. ?MeslekGörüntüle
10Sabri Kuşkonmazd. 15 Mart 1962 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
11Çağla Meknuzed. 10 Ocak 1985 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
12Yusuf Atılgand. 27 Haziran 1921 - ö. 9 Ekim 1989Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
13HURREMÎ, Ahmed, Zilelid. ? - ö. 1848Madde AdıGörüntüle
14Mustafa Necati Sepetçioğlud. 1932 - ö. 8 Temmuz 2006Madde AdıGörüntüle
15Irmak Bahçecid. 15 Mart 1983 - ö. ?Madde AdıGörüntüle