Madde Detay

Asıl adı Abdülkadir Uslu olan âşık, 1868 yılında Osmancık’ın Yazı Mahallesi'nde doğmuştur. Babası Ahmed Efendi, okumaya meraklı ve pek az miktarda şiire kabiliyeti olan Koca Mehmet Paşa cami kayyumudur. Uslu, 7-8 yaşlarında mahallesinin medresesinde ilk tahsiline başlamış. Daha sonra Kızıl Hasanoğlu dairesi büyük medresesine devam etmiş Mantık’a kadar okumuş. 1305 (1882) yılında babasının vefatı üzerine zoraki olarak okuldan ayrılmış fakat okuma ve araştırmayı bırakmamıştır. 1308 (1892-93) yılında asker olarak İstanbul’a gitmiştir. İki yıl aradan sonra Osmancık İlçe Jandarma Komutanlığı'na getirilmiştir. Bu görevinden 1909 yılında ayrılarak Osmancık'ta dava vekilliği yapmıştır. 1310 (1894-95) yılında evlenmiş, başından üç nikah geçmiştir. İlk karısı çocuk üzerine ölmüş, ikinci karısından bir kız, iki erkek çocuğu dünyaya gelmiştir. İkinci karısının ölümü üzerine, üçüncü evliliğini yapmıştır. Üçüncü evliliğinden dört kız, iki erkek çocuğu dünyaya gelmiştir (Aktan 1942: 1034-1035; Nazlı 2014: 5). 10 Şubat 1948 tarihinde Osmancık’ta vefat etmiştir. Cenazesi Osmancık Yeni Mahalle Mezarlığı’na defnedilmişse de Osmancık Belediyesinin 1972 yılında şehir imar planında yaptığı değişiklik kararı nedeniyle bu mezarlıktan kaldırılarak şimdiki Asri Mezarlığa nakledilmiştir (Özkat 2014: 140-141).

Gençlik döneminde şiir yazmaya ve saz çalmaya başlamıştır. Bu dönemde yazdığı koşma, destanlar ve divanlarla dolu olan eserleri vardır. Daha sonraki yıllarda meydan şairleri arasında ve oturma odalarında yer bulmaya başlamıştır. Aruz ve hece ölçüsüyle şiirler yazmıştır. Aruzla yazdığı eserler şunlardır; Hilye-i Nebeviye, İranlı ünlü şair Hakani’nin aynı adlı yapıtına nazire olarak yazılmıştır. Koyunbaba Menakıbı, Horasandan Anadolu’ya gelen ermişlerden Koyun Baba’nın yaşam öyküsünü, menkıbelerini dile getiren manzum bir yapıttır. Yazma nüshası Çorum Halk Kütüphanesindedir. Mevlud, 1907 ‘de Amasya matbaasında basılmıştır. Manzum bir yapıttır (Aktan 1942:1034-1035; Nazlı 2014: 5). Hece ile yazdığı şiirlerini içeren defterlerden dördü Nazlı Rânâ Gürel ve Zeki Gürel’in özel kitaplığında yer almakta ve neşredilmeyi beklemektedir (Özkat 2014: 143).

Eserlerinde genellikle “Osmancıklı Paşalı-zâde ‘Abdülkâdir Hilmî” olarak kendini tanıtmış olan şairin nüfus kaydında adı “Abdülkadir” olarak geçmektedir. Soyadı Kanunu ile “Uslu” soyadını almış olan âşık, şiirlerinde “Kadrî, Kadriyâ” mahlasını kullanmış ve çevresinde “Âşık Kadriyâ” olarak ün salmıştır (Özkat 2014: 139).

Kadrî, aruz ölçüsüyle kaleme aldığı mesnevileri ve gazelleriyle Klasik Türk edebiyatının son dönemlerindeki hatırı sayılır şairlerinden biri olma özelliği gösterirken, aynı zamanda irticalen söylediği şiir ve atışmalarıyla da Âşık edebiyatının son derece başarılı bir temsilcisidir. Onu bu yönüyle hem bir kalem şairi hem de bir meydan şairi olarak görmek mümkündür. Şiire ve saza çok küçük yaşlarda heves eden Âşık Kadrî, herhangi bir usta âşıktan yardım almadan bir ölçüde kendi kendini yetiştirmiştir denebilir. Yetişmesinde babasının da rolü olduğu şüphesizdir. Kadriyâ’nın hem redif için seçtiği kelimelerde hem de aliterasyon ve iç kafiye gibi şiir tekniklerini kullanmada oldukça başarılı olduğunu ve kendine has bir üslubunun bulunduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz (Özkat 2014: 142). Erzurumlu Âşık İz‘ânî, Hulûsî, Kalecikli Mir’atî, Zileli Âşık Ceyhûnî ve Yozgatlı Âşık Seyhûnî ile atışmalar yapmıştır (Özkat 2014: 143).