Ayhan Kırdar

(d. ? Mayıs 1936 / ö. 30 Ocak 1999)
Şair, öğretmen, ressam
(Yeni Edebiyat / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Ayhan Kırdar, Mayıs 1936’da Mehmet Celalettin Bey ve Münevver Hanım’ın en küçük çocuğu olarak Aydın’da doğmuştur. Çocukluğu Kerkük ve Bağdat’ta geçen şair, ilkokulu da burada bitirmiş, 1948 yılında ortaöğrenimini ailesinin yerleştiği İzmir’de Karataş Ortaokulu'nda, lise öğrenimini 1967 yılında İstanbul’da Devlet Güzel Sanatlar Akademisi Yüksek Resim Bölümü'nde tamamlamıştır. Mezun olduktan sonra askerliğini Erzincan Merkez Komutanlığı'nda yapmıştır. İki evlilik yapan Ayhan Kırdar’ın ilk eşi Semra Cerit’le evliliğinden Özgür adında bir oğlu; ikinci eşi Birgül Menteş ile evliliğinden Bahar adında bir kızı olmuştur. Ayhan Kırdaröğretmenlik mesleğinden emekli olmuş ve 30 Ocak 1999’da kanserden hayatını kaybetmiştir.

Şiire ilgisi küçük yaşlarda başlamış olan Kırdar, ilk şiirini on üç yaşında kaleme aldığını belirtmiştir. Sanat hayatına 1956 yılında başlamış, çeşitli sanat dergilerinde şiirleri yayımlanmıştır. 1958’de Sanat Dünyası adlı dergide yayınlanan ilk yazısından sonra birçok dergide yazmış (Akt. Baş 2012: 25-26); şiirleriGençlik, Büyük Gazete, Şiir, Yelken, Meltem, Hisar, Çağrı, Dost, Zeren, Otağ, Varlık, Türk Edebiyatı gibi süreli yayınlarda yer almıştır.

1961’de yayımlanan ilk kitabı Lo’da aşk, sevgiliye sesleniş, sevgisiz yaşama ızdırabı, hayata isyan, yaşama gücünü kaybetme, zaman ve korku gibi konular işlenmiştir. Yirmi altı şiirin yer aldığı bu kitaba ilişkin değerlendirmeler arasında özellikle kısa şiirlerinin “garip şiir denemeleri”ne (Peremeci, 1962) benzediği yönünde değerlendirmeler yapılmıştır. Köklügiller’in “coşkulu bir gençlik şiiri” olarak gördüğü ve “Kırdar’ı bir Yunus Emre mistisizmi içinde görürüz. Her şeye sevgi ile bakar. Her yerde Tanrı’nın varlığını duyar ve yaşar” (Baş 2012: 56) sözleryle yorumladığı kitaptaki şiirlerde aşk, ölüm, yalnızlık, tedirginlik ve düşsel istekler ağırlıktadır.

Kırdar'ın Bağırıyorum (1963) adlı ikinci kitabı yirmi sekiz şiirden oluşur. Eseriyle ilgili olarak, “Bağırıyorum’la topluma bir ayna vermiş olacağım. Bu dört köşeli aynaya bakıp kendilerini görsünler. Büyük yalnızlıklarını, yıkıntılarını, acılarını…” (Karahan1963:16) diyen Kırdar'ın bu kitaptaki şiirlerinde yüzü topluma dönüktür ancak bu, toplumcu gerçekçilerinkinden uzak bir tavırdır.

Ole (1966) başlığını taşıyan üçüncü eserinde on üçşiir, üçmensur şiir yer alır. Bu şiirlerde hayatın bir serüven olduğu, öteki dünyanın gereksiz bir düş olabileceği, yaşarken hayatın tadını çıkarmak gerektiği düşünceleri yer alır. Ole’deki şiirlerin çoğunda “epik bir hava” vardır. Şair “zaman zaman duyduğu yalnızlığa başkaldırımanın şiirini yaz”mıştır (Uyguner 1966: 993). Kırdar, Gece Bir Kelepçe Bileklerimde (1966) adlı eserinde yer alan şiirlerde ise dili zorlayarakyeni bir söyleyişe ulaşmaya,kişisel düzeyden ülke ve insanlık düzeyine erişmeye çalışmıştır. Bu durum onun şiirlerinde karşılaşılan konuların genişlediğini göstermektedir.

Şair, dokuz yıl aradan sonra yayımladığı Soyarken Bıçak Karanlığı’nda (1975) on üç şiire yer vermiştir. Kitabın başında Necip Fazıl’ın “Uyan Yârim” şiirinin ikinci dörtlüğü yer alır. Bu alıntı Kırdar’ın karamsar günlerinin sona erip yeniden uyanışının ve umuda yönelişininifadesi gibidir. Bu kitapla şair, diğer şiirlerde öne çıkaniçe kapanıklıktan ve yalnızlıktan kurtulmuştur. El emeği, göz nuru, alın teri gibi değerler bu dönem şiirlerine hakim olmuştur.

Şairin 1977’de yayımlanan son eseri Geceye Çizilen Güneş’te toplumcu anlayışı öne çıkarması dikkat çekmiştir. Ahmet Köklügiller’e göre bu şiirlerinde Kırdar, “bireysel hüzünlerden, yönsüz, sonuçsuz bunalım ve başkaldırıların karanlıklarından sıyrılmış, özlemli bir ışığa yönelmiştir. Artık çağdaş toplumun içindedir. Onun sorunlarıyla yakından ilgilidir” (Akt. Baş 2012: 68).

Şiirlerinde, inanma problemi, korku, aşk, ölüm düşüncesi, yalnızlık, savaş, Anadolu’nun ihmal edilmesi gibi temalara yer vermesi, yoğun bir şekilde Attila İlhan etkisi olduğu değerlendirmelerine yol açmıştır. Mehmet Kaplan da, Ayhan Kırdar’ın bazı şiirlerinde Bedri Rahmi'nin, birçok şiirinde ve özellikle üslubunda Attila İlhan tesirinin hissedildiği tespitinde bulunmuştur (Kaplan 1998: 319). Ayhan Kırdar, şiirinde aşırılıklara kaçmayan ve ölçülü dengeli bir şiirden yanadır.Onun için şiirde duygu ne ise düşünce de odur. İlhamı da aklı da göz ardı etmeyen şair, sağduyuya olduğu kadar matematiksel ölçütlere de önem vermiştir. Şiirin bir sabır ve emek işi olduğunu vurgulayan Kırdar, daha çok gözlemlerinden ve yaşadıklarından beslenmiş, alışılagelmişin dışında yeni şeyler söylemeye çalışmıştır (Baş 2012:321). Türk edebiyatında öne çıkan hiçbir şiir akımı içinde yer almamış amafarklı çizgilerde gelişen edebi anlayışlara da sırtını dönmemiştir.

Şiirdekonu kadar biçime de önem vermiş, fakat belli ölçülerle sınırlamak yerine serbest ölçüyü kullanmıştır. Kırdar, şiirinde daha çok kısa cümle yapısını tercih etmesinin yanı sıra, karışık dizeli uzun şiirlerinde uzun cümlelere de yer vermiştir. Şiirde oluşturmak istediği söyleyiş, cümle yapısını belirlemiştir. Genellikle yalın, doğal ve içten bir söyleyişten yana olmuş, bu nedenle şiir diline dönüştürmek kaydıyla konuşma dilinden sık yararlanmıştır. Onun şiirlerinde önemli olan yönlerden biri de resim sanatından gelen etkiler ve renklerin dilinden yararlanmaktır. Garip, İkinci Yeni ve toplumcu gerçekçilerin eser verdiği bir dönemde Ayhan Kırdar, bu eğilimlerin dışında kalarak kendine özgü bir söyleyiş yakalamaya çalışmıştır.

Kaynakça

Baş, Selma (2012). Geceye Çizilen Güneş Ayhan Kırdar ve Şiiri. Ankara: Grafiker Yayınları.

Karahan, A. Neyzar (1963). “Sanatçılarla Konuşmalar-Ayhan Kırdar”. Otağ Dergisi, s. 16-23.

Köklügiller, Ahmet (1977). “Geceye Çizilen Güneş”, Varlık. S. 838.

Peremeci, Bilgin(1962). “Yeni Yayınlar ve Olaylar – Lo”, Akşam. Ocak Sayısı.

Sakallı, Fatih(2008). “Ayhan Kırdar’ın Şiir Dünyası”, TUBAR. S. XXIV.http://dergipark.gov.tr/tubar/issue/16965/177178 [erişim tarihi:02.03.2018]

Serdengeçti, G. (1964). “Genç Bir Şair: Ayhan Kırdar”, Yeni İstanbul Gazetesi. 24 Ocak.

Uyguner, Muzaffer (1966). “Ole”, Türk Dili-Tiyatro Özel Sayısı. S.178, s.993-994.

Tilgen, N. (1962). “Lo Üzerine”, Sanat Dünyası. S. 142, s. 13.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DOÇ. DR. MACİT BALIK
Yayın Tarihi: 15.03.2018
Güncelleme Tarihi: 20.12.2020

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
LoBaha Matbaası / İstanbul1961Şiir
BağırıyorumHüsnütabiat Matbaası / İstanbul1963Şiir
OleHüsnütabiat Matbaası / İstanbul1966Şiir
Gece Bir Kelepçe BileklerimdeBilgin Matbaası / İstanbul1966Şiir
Soyarken Bıçak KaranlığıKaraca Basımevi / İstanbul1975Şiir
Geceye Çizilen GüneşYeni Ofset / İstanbul1977Şiir
Lo-Bütün ŞiirleriArınç Ofset / İstanbul1996Şiir

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1MUHYİDDİN ABDALd. ? - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
2Meriç Demirayd. 25 Şubat 1975 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3Sevin İzgüd. 1961 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
4Oktay Tuncerd. 5 Temmuz 1936 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
5Tevfik Hüseyinoğlud. 1936 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
6VAKTİDOLU/ADİL ALİ, Adil Ali Atalayd. 1936 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
7GULAM RIZA DAVUDÎd. 1879 - ö. 1999Ölüm YılıGörüntüle
8Nuşin Kavukçuoğlud. 20 Ocak 1928 - ö. 26 Temmuz 1999Ölüm YılıGörüntüle
9Münevver Ayaşlıd. 1906 - ö. 20 Ağustos 1999Ölüm YılıGörüntüle
10Ali Türk Keskind. 1913 - ö. 24 Ekim 1986MeslekGörüntüle
11Hatice Dökmend. 27 Ağustos 1958 - ö. ?MeslekGörüntüle
12Berna Olgaçd. 27 Mart 1975 - ö. ?MeslekGörüntüle
13Türkan Ateşd. 1939 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14Halime Torosd. 17 Temmuz 1960 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15Çelik Gülersoyd. 23 Eylül 1930 - ö. 6 Temmuz 2003Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16Ayhan Geçgind. 1970 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
17Nevres Kırdard. 29 Nisan 1957 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
18Erdoğan Tokmakçıoğlud. 19 Nisan 1934 - ö. 04 Eylül 2017Madde AdıGörüntüle