Madde Detay

Asıl adı Mahmûd, mahlası Mahmûr’dur. Doğum tarihi kesin olarak belli olmayıp 18. yüzyılın son çeyreğinde Hokand’ın Hepelek köyünde doğduğu tahmin edilmektedir. Babası Şir Muhammed (mahlası Ekmel), Türkçe ve Farsça yazmış olduğu şiirlerinden iki Dîvân tertip etti. Mahmûr, Hokand’da Medrese-yi Mîr’de eğitimini tamamladı. Farsçayı mükemmel derecede öğrendi. Çeşitli devlet kademelerinde görev yaptı ve 1301/1884’te vefat etti.
Şairin şiirlerini kapsayan bir el yazma eser 1950’de Hokand’da bulundu. Eser, Özbekistan Fenler Akademisi Şarkşinaslık Enstitüsünde 597 envanter numarası ile kayıtlı olup muhammes, müstezad, gazel, mesnevi, rubai ve kıta nazım şekillerinde 69 (3417 mısra) şiiri içermektedir (Özbek Edebiyatı Tarihi 1978: 94). 1951’de söz konusu nüsha esas alınarak Mahmûr’un şiirlerinden seçmeler yayımlandı (Mahmur 1951). Ayrıca Özbek edebiyatı tarihi ile ilgili eserlerde şiirlerine yer verildi. 1956’da A. Kayumov, şairin eserleri ile ilgili bir çalışma yayımladı (Kayumov 1956). Bu eserde, şairin Türkçe ve Farsça şiirleri ile Tacikçe şiirlerinin nesir hâlinde tercümesi de verildi.

Gençlik çağlarından itibaren babasının teşvikiyle düzenlenen şair ve sanatçıların sohbetlerine katılmıştır. Şiirlerinde, sosyal hayatla ilgili birçok konu işlemiştir. Yazmış olduğu hicviyeleri ile Çağatay edebiyatında bu türün gelişmesine önemli katkılar sağlamıştır. Söz konusu şiirlerinde, rüşvetçi kadılar, düzenbaz zenginler; aç gözlü devlet memurlarının gerçek yüzlerini acımasızca eleştirmiş ve onların rezilliklerini ifşa etmiştir. Onun halk arasında Âlim Zâlim diye bilinen Hokand hanı Âlim Han’ın 1811’de ölümü ile ilgili yazmış olduğu şiir oldukça dikkat çekicidir. Bu şiirde şair, Âlim Han’ın ölümüne “zâlim-i merdûd (reddedilen zalim)” diye tarih düşmüştür.

Başlangıçtan Günümüze Kadar Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi -Nesir-Nazım Özbek Edebiyatı II (2000). “Mahmur”. 14-15-16. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/12080,mahmurpdf.pdf? [erişim tarihi: 05.12.2014].

Kayumov, A. (1956). Mahmur. Taşkent: Özbekistan SSR Fenler Akademiyası Neşriyatı.

Kerimov, E. (hzl). (1999). Ma’neviyat Yulduzları. Taşkent: Abdulla Kadirî Nâmidegi Halk Neşriyatı.

Mahmur (1951). Tenlengen Eserler. Taşkent: Özbekistan SSR Fenler Akademiyası Neşriyatı.

Özbek Edebiyatı (1959). III. Tom. Taşkent: Özbekistan SSR Devlet Bedii Edebiyat Neşriyatı.

Özbek Edebiyatı Tarihi (1978). IV. Tom. Taşkent: Özbekistan SSR “Fen” Neşriyatı.

Özbek Edebiyatı Tarihi Hrestomatıyası (1945). II. Tom.Taşkent: Özbekistan Devlet Neşriyatı.

Tekin, Feridun (2010). XIX. Yüzyıl Çağatay Edebiyatının İki Kadın Şairi-Üveysî ve Nâdire. Ankara: Vizyon Yayınevi.

Tekin, Feridun (2011). “Hanlıklar Dönemi Çağatay Edebiyatı”. Turkish Studies 6/1: 1843-1850.

Tursunov, U., B.Orınbayev, A. Aliyev (1995). Özbek Edebiy Tili Tarihi. Taşkent: Okıtuvçi.

Gazel
İy şehenşâh-ı cihân kevkebe-yi evc-i felek
İşitin kıssa-yi kışlag-ı harâbı Hepelek

Turfe kışlak cin urgan unin perrendelerin
Tavug u igneçe vü ördeg ü gaz u kepelek

Yaşagan külbelerin sizge beyân ger kılsam
Bir kepe ikki kepe üç alaçuk tört ketelek

Âdemi barçası hem ölesidür kâk u harâb
Açlıgıdın igilib kâmeti misl-i kemelek

Eciriknin tâmirin ogurda meyde yançıb
Kaynatıp künde içer atını dirler sümelek

Yörgegide anası ul öregen letteleri
Tâ henüz üstidedür üç min ü yüz yetti bölek

İli ger kılsa tehâret tapalmay suv nâçâr
Kolını kumga yuvıb yüzige sürter güvelek

Mescidi yir töle bir eski karangı zülmât
Kör kılur közge urıb kirse kişi körşepelek

Kiçe nâgâh işitib şöhret-i tillâ pulını
Hepelek korkusıdın uçtı misâl-i kepelek

Himmetin bâbıda birazçe kerâmet kılgıl
Keremin bahresidin câyige kelsün Hepelek

Zâr Mahmûr taleb kıldı kiçişni şâhdın
Hepelek yurtıga tüşgen pul egerçi lek-lek

(Özbek Edebiyatı Tarihi Hrestomatıyası (1945). II. Tom.Taşkent: Özbekistan Devlet Neşriyatı. 224.)