Madde Detay

Asıl adı, Bala Işiyev Mevlüd Süleymanoğlu’dur. Ermenilerin "Kalinino" dedikleri "Celaloğlu" kasabasına bağlı eski adı "Cücü" olan "Kızıl Şafak" köyünde doğdu. Babası 2. Dünya savaşında şehit olan Mevlüd annesi tarafından yetiştirilmiştir. Aynı bölgeye bağlı İlmezli köyünde ilk ve orta öğrenimini tamamladıktan sonra 1962 yılında Azerbaycan Devlet Üniversitesi’nin Filoloji Fakültesi’ne girmiş ve 1967 yılında okulunu bitirmiştir (1962-1967). Azerbaycan Devlet Televizyon ve Radyo Kurumu’nda edebi-dram redaksiyon kurulunda editörlük ve yazarlık yaptı. 1974-1976 yılları arasında Cafer Cabbarlı Azerbaycan Film Stüdyosu’nın senaryo bölümünde senarist olarak çalıştı. 1976-1980 yılları arasında “Ulduz” dergisinin Nesir Şubesinde çalıştı. 1980'de “Azerbaycan” Dergisinin Nesir Şubesinin müdürü oldu. 20 yıla yakın burada müdürlük yaptıktan sonra “Oğuz Eli” gazetesinde editör olarak çalıştı (Süleymanlı 1997:5-9).

Mevlüd Süleymanlı'nın şairliği, yazarlığı ailesinden gelmektedir. Annesi de babası da koşmalar, maniler yazıp söyleyen şair ruhlu insanlardır. Mevlüd Süleymanlı, annesinin ve çevresinin hayatı ve anlatımları çerçevesinde Oğuzların binlerce yıllık kültürünü ve engin dünyasını temelden öğrenmiş ve yaşamış, bunları sanatının temel taşı olarak kullanmıştır. Kökü yerin derinliklerinden gelip göğün enginliklerine ulaşan Türk kültürü ile toplumun kültürel belleği ile milî kimlik bilinci kazanmış ve bu bilinçle eserlerini vermiş vatan ve millet aşığı bir edebiyatçı olmuştur. Mevlüt Süleymanlı edebi hayatına 1964'de “Azerbaycan Gençleri” gazetesinde yayımlanan “ Ellerim” adlı ilk şiiriyle başladı. Bundan sonra edebiyatla daha sık meşgul oldu. İlk eseri " Bir Ünvan" adlı şiir kitabıdır. Onu "Ayın Aydınlığında", "Köç" (Göç), "Şeher Toylarının Sesi" ve "Değirmen" takip etmiştir. “Değirmen” adlı piyesi Sumgayıt Dram Tiyatrosu’nda sahneye kondu (Süleymanlı 1997:5-9).

1960 Nesri yazarları her yönüyle (üslup, kahraman, konu vs.) eserlerinde Sosyalizm realizminin dışına çıkmayı başarmışlardır. Göç romanı da 1960 Nesri kuşağının edebi ürünlerindendir. Romanda 1960 Nesri kuşağının genel özellikleri arasında sayılan: eserlerde müspet kahraman çizgisinden uzaklaşma, eserin merkezine rejim yerine insanı koyma, eserde kolhozlar-sovhozlar dışında yeni mekânları işleme, toplumun parçalanmış değerlerini onarma, sistem eleştirisi ve en önemlisi de bunları özgün üslupla anlatabilme özelliklerinin tamamını bulmak mümkündür. Göç, 1960 Nesri dönemine ait olması ve Azerbaycan halkının bütün tarihini kapsayan bir konusu olması sebebiyle de oldukça önemli bir eserdir. Göç’ün edebiyat sosyolojisi çerçevesinde incelenmesi Mevlüt Süleymanlı’nın, Azerbaycan edebiyatında 1960 Nesri denilen kuşağın ve bütün Azerbaycan halkının bir çözümlemesi niteliğindedir (Güntay 2016:37).

Yazmış olduğu Göç adlı romanında bugünkü Ermenistan, tarihi Revan Hanlığı Türklerinin yok edilişini ele alır ve bu süreci Karakelle soyunun yaşadığı tükeniş üzerinden aktarır. Göç romanı, yazarın yüzyıllık geçmişine dönüp, ailesinin, atalarının göçebe kavim olarak yaşadıkları süreçteki serüveni, hayatlarını şekillendiren, mekân değiştirme olarak tanımlanan göçle birlikte kaybolan duygularını destansı bir dille kaleme almıştır. Süleymanlı’nın ailesinin yaşadığı köye, 1828 yılında Türkmen Çay antlaşmasıyla Suriye’de, İran’da bulunan Ermeniler getirilip yerleştirilir. Bu antlaşma sonucu Türk yurdu olan Azerbaycan ikiye bölünür ve göç başlar (Koca 2018: 743).

Süleymanlı; romanında atalarının göçünü anlatırken halk edebiyatı unsurlarını yoğun bir şekilde işlemiştir. Kahramanlarına masallar söyletmiş, hikâye ve destan motiflerini, atasözü, deyim ve bilmeceleri metninde kullanmış, onlara türküler söyletmiştir. Romanında âşıklık geleneğine de yer vermiş ve kahramanlarına âşık atışması yaptırmıştır. Türk halk kültürü ve edebiyatı içerisinde yer alan; rüya, ad verme, yemin etme, büyü, muska, cin hikayeleri, dua, beddua, fal, kehanet, oyun, renk, sayı gibi motiflerin yanı sıra; doğum, evlilik, ölüm gibi geçiş dönemi adet ve inanışlarına da yer vermiştir (Koca 2018: 743-765).

Azerbaycan Edebiyatı 1960’lı yıllar nesir yazarları içerisinde yer alan yazarlardan biri olan Mevlût Süleymanlı’nın "Değirmen" eseri ile Azerbaycan halkının yaşantısı yeni bir bakış açısı ile değerlendirilmiştir. Eserde, karakterler gözlemci bir yaklaşımla incelenirken toplumda meydana gelen değişiklikler ve bu değişikliklerin bireyler üzerindeki etkisi irdelenmiştir. Yazarın, insanların iç dünyasını yansıtması bakımından cesurca yarattığı karakterler, kompozisyonlar ve duygular edebiyat dünyası tarafından çok yüksek iltifatlara mazhar olmuştur. Milli değerleri, kendi halkının soyunu, tarihini, fikir dünyasını çok iyi bilen yazar kalemini de bu konulara yöneltmiştir. Yazar, bu eserinde Sovyetler Birliğindeki ahlaki çöküşü, Sovyetlerin girdiği tüm toprakların temiz ve saf uluslarını nasıl kirlettiğini, millet ve milliyet kavramlarıyla örtüşmeyen sosyalist yapıyı, yarattığı karakterler ve yaptığı betimlemelerle ustaca eleştirmiştir. Respublika Gazeteciler Birliği’nin “Altın Kalem” ödülü sahibidir. Azerbaycan Yazarlar Birliği üyesidir (Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi 2002: 665, Güntay 2016:35, Süleymanlı 1997:5-9).