Galiesgar Kamal

Evliya, İşan, Kızıl, Hadi, Yaşénçé, G. Kazani, Altı Barmak
(d. 6 Ocak 1879 / ö. 19 Haziran 1933)
yazar, yayıncı
(Yeni Edebiyat / 20. Yüzyıl / Türkiye Dışı)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Kazan'da doğdu. Babası Galiekber Kemaletdin, Arça'daki köyünden on iki yaşında Kazan’a gelip bir zenginin yanında çalışarak kürk işini öğrendi. Kamçatçı (şapkacı) Galiekber olarak tanınırdı. Annesi Megıyze abıstay Arça bölgesindeki Masra köyündendir. Galiekber Kemaletdin okuma yazma bilmediğinden oğlu Galiesgar’ı iyi eğitim görmesi için Masra’ya gönderdi. G.Kamal, Masra'da ilk mektebe bir kış gitse de okumayı öğrenemedi. İkinci sene ailesi Galiesgar’ı Kazan’a getirdi ve Osmaniye Medresesi’ne yazdırdı. G.Kamal, 1894 yılında Muhammediye Medresesi’ne girdi. Muhammediye Medresesi’nde Şehabettin Mercani ile Kayyum Nasıri’nin eserlerini okuyup etkilendi. Medresede Arapça, Farsça öğrendi. Ayrıca bir Rus okulunda Mirgayaz İmanayev’ten Rusça dersleri aldı. On dört yaşında arkadaşlarıyla gittiği tiyatrodan çok etkilendi. Tatarlarda tiyatro eserlerinin bulunmayışı Galiesgar Kamal’ı düşündürdü ve on sekiz yaşında Tatarca tiyatro eserleri yazmaya başladı. Şiir, hikaye ve tiyatro gibi farklı türlerde ilk yazma denemeleri bu yıllara rastlar. Hatıralarında, G. İlyasov’un Biçara Kız ile F. Halid’in Redd-i Biçara Kız adlı eserlerini defalarca okuduğunu anlatır. 1900 yılında Muhammediye Medresesi’nden mezun oldu.

Galiesgar Kamal 1901 yılında Megarif Kötébhanesé (Maarif Kütüphanesi) adlı yayınevini kurdu. Öğrenciler için Terakki adlı bir gazete yayınladı. 1905 yılında Kazan Möhbiré (Kazan Muhbiri)'nde çalışmaya başladı. Gazete yönetimi ile anlaşamayıp ayrıldı. Dönya (Dünya) adlı bir gazete kurdu. 1906 yılında çıkmaya başlayan Azat gazetesine destek oldu. Azat kapatılınca Azat Halık adıyla bir gazete yayınlamaya başladı. Balkan Savaşları sırasında Yoldız (Yıldız) gazetesinin muhabiri olarak İstanbul’a geldi. Tukay’la birlikte yayınladıkları Yaşén dergisinde, Yalt-Yolt dergisinde hiciv yazıları, Azat, Azat Halık, Ehbar, Kazan Möhbiré, El-Islah, Yoldız gazetelerinde tenkit ve makaleleri yayınlandı. Ara verdiği gazeteciliğe 1921’den sonra yeniden döndü. Tatarstan Heberleré, Kızıl Tatarstan, Kréstyan Gazétası adlı yayınlarda çalıştı. 1932 yılında gazetede yazmayı bıraktı. 1933 yılında son eseri Öç Turmış’ı yayınladı. 19 Haziran 1933’te vefat etti.

G. Kamal, Tatar tiyatrosunun kurucusudur. 1900 yılında Bahétséz Égét (Bahtsız Yiğit) ve Öç Bedbehét (Üç Bahtsız) adlı oyunları ile Namık Kemal’in Zavallı Çocuk adlı eserinden Kızganıç Bala adıyla yaptığı tercüme Kazan’da yayınlandı. Bahétséz Égét (Bahtsız Yiğit) adlı eserini 1898'da Muhammediye’de okuduğu dönemde yazdı. 1907’de Bahétséz Égét (Bahtsız Yiğit) eserini genişleterek yeniden yayınladı. 1908’de Bérénçé Téatr (Birinci Tiyatro), 1909’da Bülek Öçén (Hediye İçin) komedisi, Kügergen Altınnar (Göğermiş Altınlar) hikâyesi, 1911’de Öç Bedbehét (Üç Bahtsız), 1912’de Bankrot (Müflis) ve Deccal (Deccal), 1913’te Béznén Şehernéñ Sérleré (Bizim Şehrin Sırları) ile Kayniş (Kayın) komedileri, 1918’de Köndeş (Kuma) ile Öylenem, Nik Öylendém (Evleneyim, Neden Evlendim), 1929’da Hafizalam İrkem, 1933’te Öç Turmış (Üç Hayat) adlı tiyatroları yayınlandı.Orijinali Moliére’e ait olan Saran komedisini Teodor Kasap’ın Pinti Hamit adlı uyarlamasından çevirerek Kasap adıyla yayınladı. Fransızca’dan tercüme ettiği Hökémde Hatalık, Gaşıyk adlı komedileri, Rusça’dan tercüme ettiği Kibétçi komedisi 1914’te yayınlandı. Ostrovski’den tercüme ettiği Groza adlı eseri 1915'de Kazan’da basıldı. Namık Kemal, Abdülhak Hamit, Gorki, Moliére Alexander Duma’dan yaptığı bazı çeviriler sahnelendi fakat basılmadı. Tiyatro oyunlarında kullandığı dil hakkındaki eleştirilere cevap olarak “uram” (sokak) dilini eserlerinde kullanmayı özellikle seçtiğini ve bu şekilde halkın eserleri anlamakta zorluk çekmediğini savundu. Gerçekten de kullandığı dil ve seçtiği konular, tiyatronun Tatar halkı tarafından sevilip benimsenmesinde önemli rol oynadı.

Kaynakça

Kaynakça

Gali, M. (1941). G. Kamal: Tormışı, İcatı, Tatar Edebiyatında Hem Gomumen Tatar Kulturasında Totkan Urını. Kazan.

Gamaullina, M.Z. (1954). Galiesgar Kamal: İstelékler. Kazan.

Gaynullin, M. H. (1978). Galiesgar Kamal: Tormışı Hem İcat Yolı. Kazan:Tatarstan Kitap Neşriyatı.

Gaynullin, M. H.; Hanzafarov N.G.; Gaynétdinov M.B., Ehmetov R.E. (1985). Tatar Edebiyatı Tarihı. Kazan: Tatarstan Kitap Neşriyatı.

Hismetullin, H. (1969). Galiesgar Kamal: Kritik-Biyografik Oçérk. Kazan.

Kerimullin, E.G. (1964). Tatar Matur Edebiyatı Bibliyografiyasé (1917-1960). Kazan: Kazan Univérsitétı Neşriyatı.

Nurullin, İ.Z. (1982). XX.Yöz Başı Tatar Edebiyatı. Kazan: Tatarstan Kitap Neşriyatı, s. 57-83.

Remiyev, İ. (1926). Vakıtlı Tatar Matbuatı (1905-1925). Kazan.

Sadi, A. (1926). Tatar Edebiyeti Tarihı. Kazan: Tatarstan Devlet Neşriyatı.

Türkoğlu, İ. (2002). “Kemal, Aliasker”, TDV İslâm Ansiklopedisi. C.25, İstanbul: TDV Yay., s. 224-225.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DR. ÖĞR. ÜYESİ AYŞEN USLU
Yayın Tarihi: 29.03.2019
Güncelleme Tarihi: 01.11.2020

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
Bahétséz ÉgétBéredaren Kerimov Tipografiyasé / Kazan1900Tiyatro
Öç BedbehétÇérkob Varisları Tipografyasé / Kazan1900Tiyatro
Sabir Hezret- / Kazan1903Hikâye
Bahétséz ÉgétMegarif Neşriyatı / Kazan1907Tiyatro
Bérénçé TéatrGasır Neşriyatı / Kazan1908Tiyatro
Bülek ÖçénMegarif Neşriyatı / Kazan1909Tiyatro
Kügergen AltınnarMegarif Neşriyatı / Kazan1909Hikâye
UynaşEhmet Gerey Heseni ve Şörekyasé / Kazan1911Tiyatro
BankrotEhmet Gerey Heseni ve Şörekyasé / Kazan1912Tiyatro
DeccalSabah / Kazan1912Tiyatro
Béznén Şehernéñ SérleréGasır Neşriyatı / Kazan1913Tiyatro
KaynişGasır Neşriyatı / Kazan1913Tiyatro
Öylenem, Nik ÖylendémMillet Neşriyatı / Kazan1918Tiyatro
KöndeşMillet / Kazan1918Tiyatro
DéklamatsiyalerŞerık / Kazan1921Diğer
Bérénçé TéatrYanalif / Kazan1928Tiyatro
Bülek Öçén- / Kazan1928Tiyatro
Hafizalam İrkemTatarstan Devlet Neşriyatı / Kazan1929Tiyatro
Öç TurmışKamil Yakup Tipografiyasé / Kazan1933Tiyatro
Bülek ÖçénTatgosizdat / Kazan1934Tiyatro
BankrotTatgosizdat / Kazan1953Tiyatro
Bérénçé TéatrTatgosizdat / Kazan1953Tiyatro
DéklamatsiyalerTatknigazdat / Kazan1954Diğer
İsteléklerMektep / Kazan1954Hatıra

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1Şakir Muhammediyevd. 20 Mayıs 1865 - ö. 10 Kasım 1923Doğum YeriGörüntüle
2OZAN FEHMİ, Fehmi Doğrugözd. 1962 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3Ahmet Hadi Maksudid. 1868 - ö. 1941Doğum YeriGörüntüle
4Raşit Duranoğlud. 1879 - ö. 12 Aralık 1963Doğum YılıGörüntüle
5Ahmet Semih Mümtazd. 1879 - ö. 28 Nisan 1956Doğum YılıGörüntüle
6ESMER HATUN/ŞERİFE HALA, Şerife Soykand. 1879 - ö. 12.12.1944Doğum YılıGörüntüle
7Toktogul Satılganovd. 1864 - ö. 1933Ölüm YılıGörüntüle
8MAHŞAH HANIMd. 1864 - ö. 25.03.1933Ölüm YılıGörüntüle
9Süleyman Sudid. 1890 - ö. 1933Ölüm YılıGörüntüle
10Şermin Yaşard. 1982 - ö. ?MeslekGörüntüle
11Ahmed Mehmedovd. 1942 - ö. ?MeslekGörüntüle
12Genç Osman Yavaşd. 23 Mayıs 1971 - ö. ?MeslekGörüntüle
13Recep Küpçüevd. 1934 - ö. 26 Nisan 1976Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14Vitaliy Boşkovd. 1968 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15Salahaddin Galipd. 1929 - ö. 2008Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16Ahmet Hadi Maksudid. 1868 - ö. 1941Madde AdıGörüntüle
17HÂDÎ, Baltacı-zâde Hâdî Efendid. ? - ö. ?Madde AdıGörüntüle
18Ali Hadi Okand. 1901 - ö. 25 Ağustos 1980Madde AdıGörüntüle