Madde Detay

Mukay Elebayev, Isık-Göl bölgesi, Tüp ilçesine bağlı Çoñ-Taş köyünde 1906 yılında dünyaya gelir. Halk içinde şair, yazar, piyes yazarı ve oyuncu olarak bilinen Mukay Elebayev’in doğum tarihi hakkında farklı görüşler mevcuttur. Edebiyatçı O. Sooronov, kendi “Mukay” adlı kitabında doğum tarihini 1906 olarak belirliyorken, K. Artıkbayev bir takım arşiv araştırmalar sonucunda 1902’de doğduğunu belirtir (Ükübayeva 1994: 4).

Daha küçükken anne ve babasını kaybeden Mukay, kardeşleri ile birlikte amcası Elebes'in yanında kalırlar. Amcasının yanındayken Vasiliy adlı bir Rus zengine hizmetçilik yapar (Sooronov 2015: 5). 1916’daki Ürkün’de akrabaları ile birlikte Çin’e kaçan Mukay, Ekim Devrimi'nden sonra 1919’da yurduna döner. Yurduna döndükten sonra da bir süre karın tokluğu için hizmetçiliğine devam eder. Ürkün öncesi ve Ürkün sırasında yaşanan zorlukları “Uzak Yol”, “Zarlık” adlı otobiyografik eserlerinde anlatır.

Okuma yazmayı kendi çağdaşlarına göre daha erken öğrendiğini kendi hatıralarından öğreniriz. Daha okuma yazmayı öğrenmeden halkın toplandığı düğünlerde doğaçlama yapıp, şiirler söyleyen Elebayev, ilk eğitimini 1921 yılında Karakol’daki yatılı okulda alır. Aynı zamanda yeni usul okullarına da kaydolur. Mukay, bu yatılı okulda okurken fazlasıyla okumalar yapar. Daha sonra yaşı büyük olduğu için Karakol’daki okuldan çıkartılır ve tekrardan geçimini sağlamak için hizmetçilik yapmaya devam eder (Sooronov 1998: 10). 1924’te Tüp bölgesindeki Monastr’daki Ziraat Okulunda okumaya başlar ve orada herkes tarafınan sevilen “Zarığam” (Hasret Kaldım) adlı ilk şiirini yazar. Bu şiiri “Erkin-Too” adlı gazetede yayınlar. Elebayev oyunculuk yeteneğini de bu okulda okurken gösterir. Bununla ilgili kendi günlüğünde“Kuyruçuk” adlı piyeste kız oyuncu olmadığı için Aysuluu adlı kızın rolünü oynadığını yazar. (Sooronov 1998: 43). Daha sonra Bişkek’teki Pedagoji Yüksek Okulu’na kayıt olarak eğitimine devam eder. 1930’da Pedagoji Yüksek Okulu’nu tamamlar ve eşi Burulça Elebayeva ile evlenir (Sooronov 1998: 48 ). Sanatının en yüksek zirvesine ulaşmaya başlayan dönemlerde II. Dünya Savaşı başlar. 1943 yılında İkinci Dünya Savaşı’na katılan Elebayev, 1944 yılında 38 yaşında savaşta vefat eder ve Leningrad’ın İskov bölgesine defnedilir (Dıykanbayeva 2017: 25). Mukay Elebayev, 38 yıllık kısa hayatında verimli ve değerli eserler verir.

1930’lu yıllar Elebayev’in sanatsal yaratıcılığında en verimli yıllar olmuştur. 1931 yılında “Toplu Şiirler” adlı ilk manzum eseri basılır (Artıkbayev 2013: 209). Bundan bir yıl sonra, 1932’de “Maydan” adlı ikinci şiir külliyatı yayımlanır. Elebayev’in Meydan adlı şiir külliyatı ile ilgili Artıkbayev şu fikirlerini belirtir: “... 1933 yılında yayımlanan “Maydan” (Meydan) adındaki ikinci kitabında folklorik unsurlar barındıran şiirler yoktur (Artıkbayev 2013: 209). "İşte buradan şairin, gerçek edebiyatın taleplerini erkenden anladığını, bu alanda erkenden araştırmaya başladığını, kendi yazarlık yolunu oluşturmaya çalıştığını ve arayışta olduğunu 1931'de yayımlanan şiir kitabına göz attığımızda açıkça görebiliyoruz” der ve daha önceki şiirleri folklorik unsurlar içerdiğini belirtir. Daha sonra “Irlardın toluk cıynagı” (Tüm Şiirlerin Antolojisi) şiir kitabı 1938'de, “Salam kat” (Mektup) şiir kitabı da 1941’de basılır. Elebayev’in bu şiirleri toplum içinde sevgi ve şöhret kazanır. Bu şiirlerden sonra da “Uzak Yol” adlı romanını yazar. Uzak Yol romanı, o dönemde yazılan ilk Kırgız romanı olarak bilinir. Eserde, 1916 yılında Çarlık Rusya hükümetinin kolonileştirme siyasetine karşı ayaklanan Kırgız halkının ağır ve trajik hayatı anlatılmaktadır. 1931-1932 yılları arasında “Kızıl Kırgızıstan” adlı gazetesinde muhabir olarak çalışır. Yaratıcılığının ilk adımlarında başarılı olan Elebayev, sadece şiir ve nesirde değil piyes yazmada da başarılı olur. Onun “Tartış” adlı piyesi de önemli eserler arasında yer alır. Elebayev, bütün eserlerinde dönemin acı gerçeklerini işlediği için ilk okunuşta okurların yüreklerine dokunabilir. Eserlerinde abartı süslü dilden kaçınır ve sade bir anlatım dili kullanır. Şairin eğitim almayı arzulayan Kırgız gençlerinin isteklerini dile getiren “Zarığam” şiiri o dönemin gençleri tarafından ezberlenerek söylenen eserlerinden biri olur. Şiirlerinin çoğunda eski hayatı değil yeni hayatı överek yazar. Yeni hayatı öven “Bay baldarı” (Zengin Çocukları), “Cattar” (Yabancılar), “Kedeylerge” (Yoksullara) şiirleri yaratır.

Yazar, Rus ve Batı edebiyatının klasik eserleri ile daha Pedagoji Yüksek Okulu’nda okurken tanışır ve onlardan çok etkilenir. Onların Mukay’ın kendini geliştirmesinde büyük katkısı olur (Artıkbayev 2013: 209 ). Elebayev, Rus şairi Mayakovski’in yöntemini ilk olarak kullananlardan biridir. Elebayev, aynı zamanda Kırgızların “Kococaş”, “Kurmanbek”, “Er Töştük” ve “Sarinci Bököy” adlı destanlarının derlenmesinde büyük emekler verir. Kazak şairleri Sapargali Begalin, Muhtar Avezov ve Kaçkinov Sakin’ler ile yazıştığı mektuplarından dolayı ünlü âşık Toktogul Satılganov’un eserlerini Kazakçaya, Cambıl Cabayev’in eserlerini ise Kırgızcaya tercüme etmeye çalışıtığı görülür (Akmataliyev vd.,2012: 194). Elebayev roman, hikâye, şiir, piyes türünde eserler vermiş, aynı zamanda dönemin önde gelen edebiyat eleştirmeni olarak da çok sayıda eleştiri yazısı kaleme almıştır (Dıykanbayeva 2017: 26). Onun yazdığı edebî eleştiri makaleler bugünlerde de güncelliğini korumaktadır. Elebayev’e göre yazar gerçek hayattan alınan eser yaratmalıdır. Fakat her şeyden önemlisi, yaratıcılık yetenek değil, gelişen derin düşünceyi büyük emekle verebilmektir (Akmataliyev vd.,2012: 197).