NESÎB, Gazzî-zâde Mustafa Nesîb Efendi

(d. 1135/1722-1723 - ö. 1202/24.10.1787)
divan-tekke şairi
(Divan-Tekke / 18. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Bursa’da Tahtakale semtinde 1722-1723'te dünyaya geldi. Babası Abdüllatif Efendi, Gazzî Dergâhı’nın kurucusu Ahmed-i Gazzî’nin oğludur. Asıl adı Mustafa olan Nesîb, Mütercim Gazzî-zâde Mustafa Nesîb b. Ahmed Bursevî olarak da zikredilir. Mustafa Nesîb Efendi, henüz sekiz yaşında iken, babası vefat ettiğinden (1143/1730), dedesi Ahmed-i Gazzî’nin terbiyesinde yetişti. Küçük yaşta dergâhın yanındaki muallimhânede Hasta-zâde Abdullah Efendi’den Kur’ân ve tecvid derslerini alan Mustafa Nesîb Efendi, dedesinden de hem dinî ilimleri hem de diğer ilimleri tahsil etti. Farsçayı ise Cürcânî Efendi adlı bir zattan öğrenmiştir. Dedesinden Halvetî-Mısrî tarikatının icazetini alarak 1151/1739 senesinde henüz on yedi yaşında iken, dedesinin vefat etmesi üzerine, dergâhın postuna oturdu. Bu tarihten itibaren aynı zamanda Bursa Ulu Camii’de tefsir dersleri de vermeye başlamıştır. Şeyh Mustafa Nesîb Efendi söz konusu dergâhta yaklaşık 50 yıl şeyhlik yaptı. 24 Ekim 1787'de vefat etmiş ve dergâhın yanındaki hazireye defnedildi. Ancak gerek dergâh, gerekse hazire zamanla ortadan kaldırılmış ve geriye bir şey kalmamıştır. Vefatına Bakırcılar Kethüdâsı diye meşhur olan Râşid Efendi şu beyitle tarih düşmüştür: "Çok cevher etdim îsâr buldum tamâm-târîh/ Şeyh Mustafa Efendi firdevsi buldu mesken" [1202]

Şeyh Mustafa Nesîb’in bir Arap kadar Arapçayı, bir İranlı kadar da Farsçayı bildiği rivayet edilmektedir. Tarikat erkânına çokça riayet eder, surete pek önem vermez, tac ve hırka giymezmiş.

Âlim ve ârif bir zât olarak tanıtılan şairin (Tatcı 2000: 138) mürettep bir Dîvân sahibi olduğu belirtilmekle birlikte kütüphanelerde nüshasına rastlanmamıştır. Tasavvufta seyr ü sülûk, fütüvvet hakkında bazı eserler telif ettiği rivayet edilen Şeyh Mustafa Efendi’nin bazı Farsça ve Arapça eserleri de tercüme ettiği bilinmektedir. Abdüllatif Kudsî’nin Tuhfetü Vahibi’l-Mevâhib fî Beyâni’l-Makâmât ve’l-Merâtib adlı eserini Tezyînü’l-Makâmat ve Tebyînü’l-Merâtibât adıyla tercüme etmiştir. Türkçe, Arapça ve Farsça şiir yazdığı ve bazı hutbeleri olduğundan bahsedilmektedir. Özellikle Hz. Peygamber için yazdığı naatları kayda değer bulunmuştur. Bunun yanında, Aşk-nâme adlı bir manzumesi ve Tefsîr-i Kadı-yı Beyzâvî Ta’likatı namında bir eseri vardır. Eserlerinden Tezyînü’l-Makâmat ve Tebyînü’l-Merâtibât adlı tercüme hariç (Bursa İnebey Yazma Eserler Ktp. Orhan böl: 694/1) hiçbirinin nüshalarına şimdilik rastlanılmamıştır.

Kaynakça

Akkuş, Mehmet, Ali Yılmaz (hzl). (2006). Osmanzâde Hüseyin Vassâf. Sefîne-i Evliyâ. C. 5. İstanbul: Kitabevi.

Atlansoy, Kadir (1998). Bursa Şairleri. Bursa: Asa Kitabevi.

Gazzîzâde Abdüllatif (yty). Hülâsâtü’l-Vefeyât. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi. Esad Efendi Böl. 2257. 34a.

Gazzîzâde Abdüllatif (yty). Ravzatü’l-Muflihûn. Bursa İnebey Yazma Eserler Kütüphanesi, Orhan Bölümü. No: 1041.

Kara, Mustafa, Kadir Atlansoy (hzl.) (1997). Mehmed Şemseddin Bursa Dergâhları Yâdigâr-ı Şemsî . C. I-II. Bursa: Uludağ Yay.

Mehmed Fahreddin (yty). Gülzâr-ı İrfân. İstanbul: Millet Ktp. Ali Emirî. nu.1089. vr. 166b.

Mustafa Nesib. Tezyînü’l-Makâmat ve Tebyînü’l-Merâtibât. Bursa: İnebey Yazma Eserler Kütüphanesi., Orhan Bölümü. No: 694/1

Öcalan, Hasan Basri (2000). Bursa’da Tasavvuf Kültürü (XVII. Yüzyıl). Bursa: Gaye Kitabevi.

Tatcı, Mustafa (2000). Bursalı Mehmed Tahir Osmanlı Müellifleri I-II-III.  Ankara: Bizim Büro Yayınevi.

Tekeli, Hamdi (2000). Gazzizâde Abdullatif'in Hayatı, Eserleri ve Vâkıât'ı (İnceleme-Metin). Doktora Tezi. Bursa: Uludağ Üniversitesi. 
 

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: HASAN BASRİ ÖCALAN - İRFAN POLAT
Yayın Tarihi: 03.03.2015
Güncelleme Tarihi: 09.12.2020

Eserlerinden Örnekler

Naat
Bir esîrem cürmle âzâde geldim yâ Resûl
Hüznümü tebdîl idüp dil-şâde geldim yâ Resûl

 

Âsiyâb-ı dil yıkıldı cümle vîrân pây-mâl
Âb-ı nutkundan dili âbâde geldim yâ Resûl

 

Sûzişi nâr-ı muhabbet cânıma itdi eser
Mevt-i kalb-i cânla âmâde geldim yâ Resûl

 

Bâb-ı lütfundan şefâat-cû olupdur bu Nesîb
Bî-tekellüf zât-ı pâke sâde geldim yâ Resûl

Gazzîzâde Abdüllatif. Ravzatü’l-Muflihûn. Bursa İnebey Yazma Eserler Kütüphanesi, Orhan Bölümü. no:1041. 7b.


İlâhi

Şâh-ı şâhân-ı velâyetdir gürûh-ı Halvetî
Kevn-i aşkda zü’l-kerâmetdir gürûh-ı Halvetî

 

Cümle uşşâk-ı turuk bir bülbül-i şeydâdır
Onlar bustân-ı nezâfetdir gürûh-ı Halvetî

 

Zât-ı mutlak maksadıdır anlarun rûzân ü şeb
Ma’den-i zât-ı hüviyetdir gürûh-ı Halvetî

 

Cânib-i Hak tâlibânına cilâdır cümleten
Mûsıl-i zevki hidâyetdir gürûh-ı Halvetî

 

Âsitân-ı dil-güşâyı Halvetî’ye sür yüzün
Ey Nesîb sâhib-selâmetdir gürûh-ı Halvetî

Gazzîzâde Abdüllatif. Ravzatü’l-Muflihûn. Bursa İnebey Yazma Eserler Kütüphanesi, Orhan Bölümü. no:1041. 8a.


İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1KAYGULU HALİL EFENDİd. 1759 - ö. 1818Doğum YeriGörüntüle
2İbrahim Balaband. 1921 - ö. 9 Haziran 2019Doğum YeriGörüntüle
3ŞEVKÎ, Çömez-zâde Mehmed Şevkî Efendid. ? - ö. 1688-89Doğum YeriGörüntüle
4KAYGULU HALİL EFENDİd. 1759 - ö. 1818Doğum YılıGörüntüle
5İbrahim Balaband. 1921 - ö. 9 Haziran 2019Doğum YılıGörüntüle
6ŞEVKÎ, Çömez-zâde Mehmed Şevkî Efendid. ? - ö. 1688-89Doğum YılıGörüntüle
7KAYGULU HALİL EFENDİd. 1759 - ö. 1818Ölüm YılıGörüntüle
8İbrahim Balaband. 1921 - ö. 9 Haziran 2019Ölüm YılıGörüntüle
9ŞEVKÎ, Çömez-zâde Mehmed Şevkî Efendid. ? - ö. 1688-89Ölüm YılıGörüntüle
10KAYGULU HALİL EFENDİd. 1759 - ö. 1818MeslekGörüntüle
11İbrahim Balaband. 1921 - ö. 9 Haziran 2019MeslekGörüntüle
12ŞEVKÎ, Çömez-zâde Mehmed Şevkî Efendid. ? - ö. 1688-89MeslekGörüntüle
13KAYGULU HALİL EFENDİd. 1759 - ö. 1818Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14İbrahim Balaband. 1921 - ö. 9 Haziran 2019Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15ŞEVKÎ, Çömez-zâde Mehmed Şevkî Efendid. ? - ö. 1688-89Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16KAYGULU HALİL EFENDİd. 1759 - ö. 1818Madde AdıGörüntüle
17İbrahim Balaband. 1921 - ö. 9 Haziran 2019Madde AdıGörüntüle
18ŞEVKÎ, Çömez-zâde Mehmed Şevkî Efendid. ? - ö. 1688-89Madde AdıGörüntüle