NESÎB, Gazzî-zâde Mustafa Nesîb Efendi

(d. 1135/1722-1723 - ö. 1202/24.10.1787)
divan-tekke şairi
(Divan-Tekke / 18. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Bursa’da Tahtakale semtinde 1722-1723'te dünyaya geldi. Babası Abdüllatif Efendi, Gazzî Dergâhı’nın kurucusu Ahmed-i Gazzî’nin oğludur. Asıl adı Mustafa olan Nesîb, Mütercim Gazzî-zâde Mustafa Nesîb b. Ahmed Bursevî olarak da zikredilir. Mustafa Nesîb Efendi, henüz sekiz yaşında iken, babası vefat ettiğinden (1143/1730), dedesi Ahmed-i Gazzî’nin terbiyesinde yetişti. Küçük yaşta dergâhın yanındaki muallimhânede Hasta-zâde Abdullah Efendi’den Kur’ân ve tecvid derslerini alan Mustafa Nesîb Efendi, dedesinden de hem dinî ilimleri hem de diğer ilimleri tahsil etti. Farsçayı ise Cürcânî Efendi adlı bir zattan öğrenmiştir. Dedesinden Halvetî-Mısrî tarikatının icazetini alarak 1151/1739 senesinde henüz on yedi yaşında iken, dedesinin vefat etmesi üzerine, dergâhın postuna oturdu. Bu tarihten itibaren aynı zamanda Bursa Ulu Camii’de tefsir dersleri de vermeye başlamıştır. Şeyh Mustafa Nesîb Efendi söz konusu dergâhta yaklaşık 50 yıl şeyhlik yaptı. 24 Ekim 1787'de vefat etmiş ve dergâhın yanındaki hazireye defnedildi. Ancak gerek dergâh, gerekse hazire zamanla ortadan kaldırılmış ve geriye bir şey kalmamıştır. Vefatına Bakırcılar Kethüdâsı diye meşhur olan Râşid Efendi şu beyitle tarih düşmüştür: "Çok cevher etdim îsâr buldum tamâm-târîh/ Şeyh Mustafa Efendi firdevsi buldu mesken" [1202]

Şeyh Mustafa Nesîb’in bir Arap kadar Arapçayı, bir İranlı kadar da Farsçayı bildiği rivayet edilmektedir. Tarikat erkânına çokça riayet eder, surete pek önem vermez, tac ve hırka giymezmiş.

Âlim ve ârif bir zât olarak tanıtılan şairin (Tatcı 2000: 138) mürettep bir Dîvân sahibi olduğu belirtilmekle birlikte kütüphanelerde nüshasına rastlanmamıştır. Tasavvufta seyr ü sülûk, fütüvvet hakkında bazı eserler telif ettiği rivayet edilen Şeyh Mustafa Efendi’nin bazı Farsça ve Arapça eserleri de tercüme ettiği bilinmektedir. Abdüllatif Kudsî’nin Tuhfetü Vahibi’l-Mevâhib fî Beyâni’l-Makâmât ve’l-Merâtib adlı eserini Tezyînü’l-Makâmat ve Tebyînü’l-Merâtibât adıyla tercüme etmiştir. Türkçe, Arapça ve Farsça şiir yazdığı ve bazı hutbeleri olduğundan bahsedilmektedir. Özellikle Hz. Peygamber için yazdığı naatları kayda değer bulunmuştur. Bunun yanında, Aşk-nâme adlı bir manzumesi ve Tefsîr-i Kadı-yı Beyzâvî Ta’likatı namında bir eseri vardır. Eserlerinden Tezyînü’l-Makâmat ve Tebyînü’l-Merâtibât adlı tercüme hariç (Bursa İnebey Yazma Eserler Ktp. Orhan böl: 694/1) hiçbirinin nüshalarına şimdilik rastlanılmamıştır.

Kaynakça

Akkuş, Mehmet, Ali Yılmaz (hzl). (2006). Osmanzâde Hüseyin Vassâf. Sefîne-i Evliyâ. C. 5. İstanbul: Kitabevi.

Atlansoy, Kadir (1998). Bursa Şairleri. Bursa: Asa Kitabevi.

Gazzîzâde Abdüllatif (yty). Hülâsâtü’l-Vefeyât. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi. Esad Efendi Böl. 2257. 34a.

Gazzîzâde Abdüllatif (yty). Ravzatü’l-Muflihûn. Bursa İnebey Yazma Eserler Kütüphanesi, Orhan Bölümü. No: 1041.

Kara, Mustafa, Kadir Atlansoy (hzl.) (1997). Mehmed Şemseddin Bursa Dergâhları Yâdigâr-ı Şemsî . C. I-II. Bursa: Uludağ Yay.

Mehmed Fahreddin (yty). Gülzâr-ı İrfân. İstanbul: Millet Ktp. Ali Emirî. nu.1089. vr. 166b.

Mustafa Nesib. Tezyînü’l-Makâmat ve Tebyînü’l-Merâtibât. Bursa: İnebey Yazma Eserler Kütüphanesi., Orhan Bölümü. No: 694/1

Öcalan, Hasan Basri (2000). Bursa’da Tasavvuf Kültürü (XVII. Yüzyıl). Bursa: Gaye Kitabevi.

Tatcı, Mustafa (2000). Bursalı Mehmed Tahir Osmanlı Müellifleri I-II-III.  Ankara: Bizim Büro Yayınevi.

Tekeli, Hamdi (2000). Gazzizâde Abdullatif'in Hayatı, Eserleri ve Vâkıât'ı (İnceleme-Metin). Doktora Tezi. Bursa: Uludağ Üniversitesi. 
 

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: HASAN BASRİ ÖCALAN - İRFAN POLAT
Yayın Tarihi: 03.03.2015
Güncelleme Tarihi: 09.12.2020

Eserlerinden Örnekler

Naat
Bir esîrem cürmle âzâde geldim yâ Resûl
Hüznümü tebdîl idüp dil-şâde geldim yâ Resûl

 

Âsiyâb-ı dil yıkıldı cümle vîrân pây-mâl
Âb-ı nutkundan dili âbâde geldim yâ Resûl

 

Sûzişi nâr-ı muhabbet cânıma itdi eser
Mevt-i kalb-i cânla âmâde geldim yâ Resûl

 

Bâb-ı lütfundan şefâat-cû olupdur bu Nesîb
Bî-tekellüf zât-ı pâke sâde geldim yâ Resûl

Gazzîzâde Abdüllatif. Ravzatü’l-Muflihûn. Bursa İnebey Yazma Eserler Kütüphanesi, Orhan Bölümü. no:1041. 7b.


İlâhi

Şâh-ı şâhân-ı velâyetdir gürûh-ı Halvetî
Kevn-i aşkda zü’l-kerâmetdir gürûh-ı Halvetî

 

Cümle uşşâk-ı turuk bir bülbül-i şeydâdır
Onlar bustân-ı nezâfetdir gürûh-ı Halvetî

 

Zât-ı mutlak maksadıdır anlarun rûzân ü şeb
Ma’den-i zât-ı hüviyetdir gürûh-ı Halvetî

 

Cânib-i Hak tâlibânına cilâdır cümleten
Mûsıl-i zevki hidâyetdir gürûh-ı Halvetî

 

Âsitân-ı dil-güşâyı Halvetî’ye sür yüzün
Ey Nesîb sâhib-selâmetdir gürûh-ı Halvetî

Gazzîzâde Abdüllatif. Ravzatü’l-Muflihûn. Bursa İnebey Yazma Eserler Kütüphanesi, Orhan Bölümü. no:1041. 8a.


İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1MUSTAFÂ, Hâce-zâde/Hoca-zâde Muslihüddîn Mustafâ Efendi bin Hâce Yûsuf bin Sâlihd. 1434 - ö. 1488Doğum YeriGörüntüle
2HEVÂYÎ, Mustafa Hevâyî Efendid. ? - ö. 1606Doğum YeriGörüntüle
3NECÎBÂ (NECÎB), Eşref-zâde Seyyid Hacı Abdülkadir Necîb Efendid. 1703-04 - ö. 30 Ocak 1788Doğum YeriGörüntüle
4MUSTAFÂ, Hâce-zâde/Hoca-zâde Muslihüddîn Mustafâ Efendi bin Hâce Yûsuf bin Sâlihd. 1434 - ö. 1488Doğum YılıGörüntüle
5HEVÂYÎ, Mustafa Hevâyî Efendid. ? - ö. 1606Doğum YılıGörüntüle
6NECÎBÂ (NECÎB), Eşref-zâde Seyyid Hacı Abdülkadir Necîb Efendid. 1703-04 - ö. 30 Ocak 1788Doğum YılıGörüntüle
7MUSTAFÂ, Hâce-zâde/Hoca-zâde Muslihüddîn Mustafâ Efendi bin Hâce Yûsuf bin Sâlihd. 1434 - ö. 1488Ölüm YılıGörüntüle
8HEVÂYÎ, Mustafa Hevâyî Efendid. ? - ö. 1606Ölüm YılıGörüntüle
9NECÎBÂ (NECÎB), Eşref-zâde Seyyid Hacı Abdülkadir Necîb Efendid. 1703-04 - ö. 30 Ocak 1788Ölüm YılıGörüntüle
10MUSTAFÂ, Hâce-zâde/Hoca-zâde Muslihüddîn Mustafâ Efendi bin Hâce Yûsuf bin Sâlihd. 1434 - ö. 1488MeslekGörüntüle
11HEVÂYÎ, Mustafa Hevâyî Efendid. ? - ö. 1606MeslekGörüntüle
12NECÎBÂ (NECÎB), Eşref-zâde Seyyid Hacı Abdülkadir Necîb Efendid. 1703-04 - ö. 30 Ocak 1788MeslekGörüntüle
13MUSTAFÂ, Hâce-zâde/Hoca-zâde Muslihüddîn Mustafâ Efendi bin Hâce Yûsuf bin Sâlihd. 1434 - ö. 1488Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14HEVÂYÎ, Mustafa Hevâyî Efendid. ? - ö. 1606Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15NECÎBÂ (NECÎB), Eşref-zâde Seyyid Hacı Abdülkadir Necîb Efendid. 1703-04 - ö. 30 Ocak 1788Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16MUSTAFÂ, Hâce-zâde/Hoca-zâde Muslihüddîn Mustafâ Efendi bin Hâce Yûsuf bin Sâlihd. 1434 - ö. 1488Madde AdıGörüntüle
17HEVÂYÎ, Mustafa Hevâyî Efendid. ? - ö. 1606Madde AdıGörüntüle
18NECÎBÂ (NECÎB), Eşref-zâde Seyyid Hacı Abdülkadir Necîb Efendid. 1703-04 - ö. 30 Ocak 1788Madde AdıGörüntüle