NÛRİ BABA/İLHAMİ/İLHAM, İlhami Uçar

(d. 28.02.1908 / ö. 14.07.1992)
?
(Tekke / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Asıl adı İlhami Uçar olan âşık, 28 Şubat 1908 tarihinde Gümüşhane'nin Kelkit ilçesine bağlı Salyazı (Posus) beldesinde dünyaya gelmiştir. Soyadı Kanunu’ndan sonra “Uçar” soyadını alır. Müjgân Cunbur ise, “onun aslen Gümüşhane Kelkit ilçesinden olduğunu, asıl adının Nuri, babasının adının Mecid olduğu bilgisini verir”. Onun okuma yazma bilmediği ve ailesinin yoksul olduğu belirtilir. Devrin şartları gereği ailesi Kırşehir’e göçer, buradan Ardahan, Çıldır, Ahırçelik, Ahıska gibi yerlere giderek belirli sürelerde ikamet eder, bir başka deyişle ömrü gurbette geçer. Üç kez evlenir. Rusça ve Ermeniceyi ana dili gibi konuştuğu da ifade edilen Nûri Baba’nın, okuma yazması yoktur. Nûri Baba, 14 Temmuz 1992’de İstanbul Ümraniye’de vefat etmiştir (Cunbur 1968: 359-361; Kömürcüoğlu 1998: 36; Tozlu 1991: 609-617; Tozlu 1995: 5-14; Hayal 2010: 437; Şimşek 2013:138-140).

25 yaşında şiir söylemeye başlar. şiirdeki üstadı Âşık İrşadî’dir. Bu durumu bir şiirinde şu şekilde dile getirir: “Benim aşkım hem Bayburd’un nişanı/ İrşadî’den aldım himmeti şanı/ Bana bahşiş etti ol pirler şahı/ Öyle pirden sen de hizmet gördün mü?”. Nakşî-Hâlidî sûfî ve şâirlerinden Büyük İrşâdî Baba (1795-1865)’dan mânâ aleminde, “Ağlar Baba” namıyla meşhûr Küçük İrşâdî Baba (1880-1958)’dan bizzat el almış, hatta İrşâd Baba onu, Kelkit yöresine vekil tayin etmiştir. Onun kendisine mânâ âleminde bin üç yüz ders verdiği belirtilmektedir Nûri Baba’nın üveysî meşrep bir sûfi olduğunu ve mânen İrşâdi Baba’dan feyz aldığını söylemek mümkündür. Onun hemen her konuda deyişi olup Hz. Peygamber’e övgü, aşk, sevgi, vatan, gurbet, sıla, hasret temalarını sıkça işlediği görülür. Onun yüzlerce deyişi olmasına rağmen bunların çoğunun talan edildiği söylenir. İsmail Hayal, onun Âşık Hicrânî (1908-1970) ile şehir şehir dolaşarak toplantı ve şenliklere katıldığını söyler. Elimize az miktarda şiiri ulaşmıştır. Kömürcüoğlu ise Nûri Baba’nın çağdaşlarından oldukça etkilendiğini, hemen onların dizelerini yinelediğini, dolayısıyla söyleyişlerinde bir yenilik olmadığını, hatta sözcükleri bozup anlamsızlaştırdığını, daha sade ve usta şiirler söyleyen arkadaşı Hicrânî’ye göre onun sönük kaldığını ifade etmektedir (Cunbur 1968: 359-361; Kömürcüoğlu 1998: 36; Tozlu 1991: 609-617; Tozlu 1995: 5-14; Hayal 2010: 437; Şimşek 2013:138-140).

1938 Bayburt’ta bir âşıklar bayramı yapılmış, Mahmut Kemal Yanbey, bu bayramda söylenen şiirleri derlemiş ve yayımlamıştır. Bunlardan biri de İlham mahlaslı âşığa aittir. Nûri Baba, İlham ve İlhami mahlasını kullanmıştır (Cunbur 1968: 359-361). Nûri Baba hakkında Necmettin Tozlu tarafından bir makale (Tozlu 1991: 609-617) ile kitap (Tozlu 1995: 1-95) yayımlanmıştır. Yunus Emre’nin bazı şiirlerine nazire yazmıştır (Şimşek 2013: 139-140). Hikemi tarzda söylediği şiirlerde dünyanın geçiciliğinden bahseder. Genelde sade bir dille yazmakla birlikte Arapça ve Farsça tamlamalara da yer veren İlhamî, daha çok dinî tasavvufi terminolojiyi ve konuları şiirlerinde ele alır.

Kaynakça

Cunbur, Müjgân (1968). Başakların Sesi. Ankara: Şark Matbaası.

Hayal, İsmail (2010). Gümüş Portreler. Gümüşhane: yyy.

http://gumushaneliler.net/nuri-baba-asik-ilhami [erişim tarihi: 18.04.2019].

Kömürcüoğlu, Sabahattin (1998). Gümüşhaneli Ozanlar. İstanbul: Ulusal Yay.

Şimşek, Selami (2013). “Nûri Baba (Âşık İlhâmî)”. Gümüşhane’nin Kültür ve Sanat Hayatından 40 Biyografi. Ed. M. Muhsin Kalkışım, Kemal Saylan. Gümüşhane: Gümüşhane Üniversitesi Yay. 138-140.

Tozlu, Necmettin, Necdet Tozlu (1995). Aşık İlhami (Nûri Baba). Van: Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Matbaası.

Tozlu, Necmettin (1991). “Aşıklar Tükenmez, Tükenen Bizim Gayretimiz ve Himmetimizdir. Yıllaryılı Yağmalanan Bir Hazine: Salyazı (Posus)lı Nûri Baba”. Geçmişte ve Günümüzde Gümüşhane Sempozyumu (13-17 Haziran 1990). Hzl. N. Ünal Karaaslan. Gümüşhane: Gümüşhane Valiliği Yay. 609-617.

Yılmaztürk, Mehmet Fahri (2009). Bayburt’un Mânevî Bekçileri. İstanbul: Bayburt Eğitim Kültür ve Hizmet Vakfı Yay.


Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DR. EMİNE ÇAKIR
Yayın Tarihi: 21.08.2019
Güncelleme Tarihi: 09.12.2020

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1EYÜP, Eyüp Sarıbatırd. 1965 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
2ZAL HALİL OĞLU CABBARLId. 1913 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3KUL SULTAN/OZAN SULTAN, Sultan Çakmakd. 1959 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
4EYÜP, Eyüp Sarıbatırd. 1965 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
5ZAL HALİL OĞLU CABBARLId. 1913 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
6KUL SULTAN/OZAN SULTAN, Sultan Çakmakd. 1959 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
7EYÜP, Eyüp Sarıbatırd. 1965 - ö. ?Ölüm YılıGörüntüle
8ZAL HALİL OĞLU CABBARLId. 1913 - ö. ?Ölüm YılıGörüntüle
9KUL SULTAN/OZAN SULTAN, Sultan Çakmakd. 1959 - ö. ?Ölüm YılıGörüntüle
10EYÜP, Eyüp Sarıbatırd. 1965 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
11ZAL HALİL OĞLU CABBARLId. 1913 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
12KUL SULTAN/OZAN SULTAN, Sultan Çakmakd. 1959 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
13EYÜP, Eyüp Sarıbatırd. 1965 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
14ZAL HALİL OĞLU CABBARLId. 1913 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
15KUL SULTAN/OZAN SULTAN, Sultan Çakmakd. 1959 - ö. ?Madde AdıGörüntüle