Madde Detay

Uşak’ın Kayaağılı köyünde doğdu. Devlet memuru Mehmet Pala ile Fatma Hanım’ın oğludur. İlköğrenimine Uşak Cumhuriyet İlkokulunda başladı. İmam-Hatip okulunda eğitime devam etti ve 1969’da mezun oldu. Kütahya Lisesinde yatılı olarak okudu. 1976 yılında liseden aldığı iki diploma ile iki farklı bölüme kaydoldu. İmam Hatip diplomasıyla Erzurum Atatürk Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümüne, lise diplomasıyla Konya’da Mühendislik Bölümüne yerleşti. Ancak tercihini edebiyattan yana kullandı. Bir süre sonra edebiyat eğitimine Erzurum’da değil, yazar ve şairlerin mekânı olan İstanbul’da devam etmek istedi. İstanbul Üniversitesine yatay geçiş yaptı. 1979 yılında üniversiteden mezun oldu. Okul arkadaşı Hülya Hanım ile 1980 yılında evlendi. Bu evlilikten Hilye Banu (1982), Elif Dilasa (1986), Alperen Ahmet (1992) adını verdikleri üç çocukları oldu.

1979-1982 yılları arasında Türkoloji seminer kütüphanesinde memurluk yaptı. 1978’de Günaydın gazetesine bulmaca hazırlayıp, Devir gazetesinde araştırma yazıları yazdı. İstanbul Üniversitesinde asistanlık sınavını kazanmasına rağmen alım sınavı iptal edildi. Daha sonra Deniz Kuvvetlerinde açılan sınava girdi ve 27 Mayıs 1982’de Türk Silahlı Kuvvetlerinin bir mensubu oldu. 1984 yılına kadar teğmenlik görevinde bulundu. Heybeliada Deniz Lisesinde eğitiminin sonlarına doğru stajyer öğretmen olarak görev yaptı. Hazırlık sınıflarında okutulmak üzere Türk Bilgisi ve Kompozisyon kitabı yazma görevi verildi. 1984-1986 yıllarında üsteğmen olarak vazife yaptı. Bu süreçte zorluklar yaşayan İskender Pala’ya Boğaziçi Üniversitesinden ders verme daveti geldi. 1986-1987 yıllarında Boğaziçi Üniversitesinde yarı zamanlı olarak öğretim üyesi olarak görev aldı. Aynı zamanda Astsubay Okulundaki görevine devam etti. 1987-1994 yılları arasında yüzbaşı olarak göreve devam eden Pala, Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Deniz Arşivi kuruluş çalışmalarında ve 1994-1996 yıllarında ise Deniz Arşiv Araştırmaları ve Deniz Kuvvetleri Komutanlığı yayın faaliyetlerinin yürütülmesinde görevlendirildi. 1997 tarihinde Yüksek Askeri Şura kararı ile ordu ile ilişiği kesildi. 12 Eylül’ün hemen ardından başlayıp 28 Şubat sürecinde YAŞ kararıyla son bulan Deniz Kuvvetleri’ndeki 15 yıllık yaşam öyküsünü, İki Darbe Arasında (2010) adlı hatırat eserinde anlattı.

1996-1997 yıllarında Mimar Sinan Üniversitesinde öğretim üyesi, İSAM redakte kurulu üyeliği ve İstanbul Kültür Üniversitesi öğretim üyeliğinde bulundu.

Doktora çalışmasını “Aşkî, Hayatı, Edebî Şahsiyeti ve Divanı” üzerine yaptı. Eski Türk Edebiyatı dalında doktor (1983), doçent (1993) ve profesör (1998) oldu.

Uşak Üniversitesinde öğretim üyeliği yaptı (2009). Ocak 2015'da Başbakan başdanışmanı, 2017'de Cumhurbaşkanı danışmanı oldu. Hâlen İstanbul Kültür Üniversitesinde öğretim üyesidir.

Ansiklopedik Divân Şiiri Sözlüğü adlı eseriyle Türkiye Yazarlar Birliği Dil Ödülü (1989) ve AKDTYK Türk Dil Kurumu Ödülü’nü (1990) aldı. Şairlerin Dilinden adlı eseri Türkiye Yazarlar Birliği inceleme ödülüne (1996) layık görüldü. Aydınlar Ocağı Kayseri Şubesi tarafından Yılın Edebiyat Adamı ödülü (2001) verildi. Aynı yıl YTB Uşak Halk Kahramanı ödülünü aldı. 2013 yılı Cumhurbaşkanlığı Büyük Ödülü edebiyat dalında İskender Pala’ya verildi.

Divan Edebiyatı seminerleri ve konferansları büyük ilgi gördü. 2005’te Hilmi Yavuz ile TRT’de Şairane adlı programı sundu. TRT 2’de Divançe adlı programı hazırladı. Altunizade ve Tarık Zafer Tunaya Kültür merkezlerinde Divan Şiiri Saati adı ile etkinlikler düzenledi. (Boso Yaman: 2014: 1-4; Bozkuş 2013: 1-6; İlter 2016: 10-17; Özgenç Yıldız 2016: 8-20; Söyleşi 2017).

Okuma serüvenine Peyami Safa’nın Dokuzuncu Hariciye Koğuşu kitabıyla başladı. Bunu Yalnızız romanı takip etti. Daha sonra Ömer Seyfettin, Refik Halit Karay, Reşat Ekrem gibi yazarları okudu. Yazmaya ilgisi lise yıllarında başladı. Bu yıllarda ilk roman denemesi olan Bir Ömür Böyle Geçti’yi yazdı. Düz yazının yanında az da olsa şiirle meşgul oldu. Osmanlı tarihi ve edebiyatıyla Erzurum ve İstanbul’da geçen üniversite yıllarında tanıştı. Tanpınar’ın 19. Asır Türk Edebiyatı Tarihi’ne çarpıldığını ifade etti. Tanpınar’ın açtığı kapıdan girerek edebiyat okumaları yaptı. Nihad Sami’nin Resimli Türk Edebiyatı Tarihi onun Divan-ı Lugati’t-Türk’ü oldu. Mesnevi, Gülistan, Kelile ve Dimne, Eflakî Menakıbı, Hafız Divanı derken bunları dünya edebiyatı takip etti. Divan edebiyatı çalışmalarını büyük bir merakla okudu (Bozkuş 2013: 1-2; Boso Yaman: 2014: 2-3).

Yayımladığı ve hazırladığı eserlerle eski Türk şiirine bir kapı aralamaya ve o kapıdan girenlerin eski güzellikleri keşfetme fırsatı bulmasına olanak sağladı. Kronolojik Divan Şiiri Antolojisi’nde (1995) 200 şairin toplam 500 şiirine yer verdi. Müstesna Güzeller (1995) adlı eserinde divan şiiriyle tarihi ve şimdiki hayatı buluşturmaya çalıştı. Şi’ri Kadim (1997) adlı eserde Osmanlı edebiyatının altı asırlık zengin birikimine ışık tuttu. Şiirler, Şairler ve Meclisler (1997) adlı eserde, şiir dolu bir tarihe ve eski şairler ile şiir üzerine seyahatlere yer verdi. Aşina Güzeller (1998) adlı kitapta klasik şiir zevkinin güzel örneklerini bir araya getirdi. 1998’de yayımladığı aynı zamanda 2007’de müzikal olarak sahnelenen Leyla ile Mecnun adlı mesnevide beşeri aşktan ilahi aşka yönelişi işledi. Gül Şiirleri (2002), Efsane Güzeller (2002) ve Fuzuli (2002) adlı eserlerini Akademik Divan Şiiri Araştırmaları (2004) kitabı takip etti. Bu eser, Divan edebiyatının anlaşılabilir hale getirilmesi ve ona yöneltilen suçlamaların kısmen önlenmesi amacıyla hazırlandı. Şiirin Sultanları’nda (2005) şiirleri ve şairlik yönleriyle öne çıkan şair sultanları tanıttı. Bu yıllarda inceleme, araştırma, biyografi, monografi gibi çalışmalarının yanı sıra Osmanlı denizcilik tarihi ile ilgili kitapları da yayımlandı.

Aşkname (1997), Leyla ile Mecnun (1998) ve Mesela (2015) adlı hikâye kitaplarında, klasik aşk anlayışımızın tarihsel yolculuğunu yüzyıllar içinde ele alan hikâyeler anlattı. Mesela’da geleneğin hikmetiyle günümüzün gerçeğini buluşturan doksan dokuz hikâye yer aldı.

Ah Minel Aşk (1999), Ayine (2000), İki Dirhem Bir Çekirdek (2000), Tavan Arası (2002), Kahve Molası (2002), Düşte Kalan 2004), Mirat (2004), Kırk Ambar (2006), Dört Güzeller Toprak, Su, Hava, Ateş (2008), Aşka Dair (2012) gibi deneme kitapları, zengin bir birikimin ürünleri olarak yayımlandı. Denemelerinde şiirsel bir üslupla yoğrulmuş öyküsel bir dili tercih etti.

İlk romanı Babil’de Ölüm İstanbul’da Aşk (2003), Fuzuli’nin ünlü mesnevisi Leyla ile Mecnun’dan yola çıkılarak yazıldı. Kanunî’nin Bağdat’ı fethinden Tanzimat sonrasına kadarki zaman içerisinde genelde Osmanlı devletinin, özelde ise Leyla ve Mecnun mesnevîsinin başına gelenler romanın konusu oldu. Katre-i Matem (2009) romanında Lale Devri Osmanlısı ve İstanbul’u macera ve cinayet romanı kurgusu ile anlatıldı. Şah ve Sultan (2010), Yavuz Sultan Selim ve Şah İsmail’i tarihî kişiliklerinin ötesinde tutku, aşk ve şiir sarmalında anlattı. Od (2011) romanının kahramanı Yunus Emre oldu. Efsane’de (2013), Barbaros Hayreddin Paşa odağında bir çağı ve o çağın efsanelerini hikâye etti. Mihmandar -Bir Eyüp Sultan Romanı- (2014) Konstantiniyye’yi İstanbul’a dönüştüren müjdenin romanı oldu. Hz. Muhammed (sav) için Bülbülün Kırk Şarkısı (2017), roman tadında bir siyer olarak yayımlandı. Karun ve Anarşist (2016); güçlü askerleri ve görkemli hazineleriyle Aslan Kral Krezüs -nam-ı diğer Karun- ve terk edildiği ölümü alt edip Pers diyarına hükmedecek olan Keyhüsrev odağında tarihin akışını belirleyen hırsların ve tarihi aşan aşkların romanı olarak yayımlandı. AbumRabum -Bir (hz.) İbrahim Romanı- (2017); Roma, Kudüs ve İstanbul ekseninde bir casusluk romanı olarak değil, aynı zamanda Mezopotamya’nın sosyal, siyasi ve sanatsal tarihini yansıtan polisiye bir roman olarak görüldü. İtiraf (2019) aşk, hırs ve intikam dolu bir hikâye örgüsü ile Konstantinopolis’in İstanbul’a dönüştüğü Fatih Sultan döneminin romanı olarak okuyucuyla buluştu.

Romanlarında olay örgüsü, başlıklar ve epigraflar kullanılarak yapılandırıldı. Epigraflar, çoğu zaman romanın hikâyesine öngönderim işleviyle kullanıldı. Tarihî şahsiyetlerin yaşam hikâyeleri eserlerine biyografik roman özelliği kazandırdı. Biyografik anlatım kimi romanlarında tarihî kişiliklerin yaşamlarını hikâyeleştiren ‘büyüme romanı’ niteliği de gösterdi.

Metinlerarasılık tekniğini romanlarında sıkça kullandı. Divan şiirinden hem konu hem de metinsel olarak yapılan alıntılar metinlerarasılığın örnekleri olarak görüldü. Betimleme, montaj, diyalog, iç monolog, geriye dönüş, bilinç akışı, laytmotif, anı, otobiyografi, mektup gibi anlatım tekniklerinin kullanımı klasik romandan postmodern romana uzanan kurgusallık değişiminin yansımaları oldu. Divan edebiyatı mirasından beslenen yazar, romanlarında edebî ve tarihsel temalara yöneldi. Araştırmacı kimliği, kurgusal eserlerine de yansıdı. Romanlarında tarihsel gerçeklikten uzaklaşmamaya çalıştı. Özellikle kurgusal eserlerinde özlem, ayrılık, kavuşamama, ölüm, isyan, iktidar hırsı, köle ticareti, tarih, göç, kaçış gibi temaları işledi. Romanlarında ana tema aşktır. Divan edebiyatının tesiriyle aşk temasını aşkın ve yüce bir tarzda ele aldı (İlter 2016: 191-192; Boso Yaman 2014: 268).

Eserlerinde divan şiiri geleneğinden yararlandı. Divan edebiyatından beslenmesi dil ve üslubunda etkili oldu. Tarihî romanlarında dönemi yansıtan kelimeleri kullanmayı tercih etti. Bu kelimeleri dönemin yazım şekliyle okuyucuya sundu; uzun ünlüleri çokça kullandı. Dönemin özelliğine göre Arapça ve Farsça kökenli kelimeleri kullanan Pala, eserlerinde Batı kökenli kelimelere de yer verdi (Boso Yaman 2014: 266-268; İlter 2016: 193).

Divan şiiri üzerine yaptığı çalışmalarıyla tanınsa da edebiyatın hemen her alanında eserler yazdı. Divan şiirini sevdiren adam olarak bilinen Pala, divan şiirine olan olumsuz bakış açılarını kırmaya ve günümüzle köprü kurmaya çalıştı. Düzenlediği konferanslar, etkinlikler ve okur günleri ile yakından takip edildi.