Madde Detay

Ömer Bedrettin Uşaklı, 1904 yılında Uşak’ta doğdu. Babası Sivas Kadısı Ömer Efendi’dir. Eğitimine Uşak’ta başladı. Babasından Arapça ve Farsça dersleri aldı. Babasının işi dolayısıyla Anadolu’yu, Rumeli’yi ve Suriye’yi gezdi. Sivas Sultanisi’ne başladı. İlk şiirleri Milli Mecmua ve Türk Yurdu’nda yayımlandı. Daha sonra Hayat Mecmuası, Varlık, Ülkü, Meşale, Oluş, Muhit, Yeni Mecmua’da şiirlerine yer verildi. Uşaklı, 1924’te Kabataş Erkek Lisesi’nden, 1927’de Mülkiye Mektebi’nden mezun oldu. Vilayet maiyet memuru olarak Bursa’ya tayin edildi. Orada maiyet memurluğunun yanı sıra Türkçe öğretmenliği de yapan Ömer Bedrettin Uşaklı, Tirilye nahiyesinde üç ay kadar nahiye müdür vekilliğinde bulundu. Mudanya'da kaymakam vekilliği ve sonrasında Manavgat, Ünye, Şavşat ve Edremit ilçelerinde kaymakamlık yaptı. 1938-1943 yılları arasında mülkiye müfettişliği görevinde bulundu. 1943’te Kütahya milletvekili olarak meclise giren Ömer Bedrettin Uşaklı, 24 Şubat 1946’da İstanbul’da vefat etti (Enginün 1988: 149-150).

Ömer Bedrettin Uşaklı, Millî edebiyatın Cumhuriyet dönemindeki temsilcilerinden biridir. Anadolu insanını, coğrafyasını, kendi duyuş ve düşünüş tarzı çerçevesinde, hece vezniyle Türkçenin tüm imkânlarını kullanarak ifade etmiştir. Cumhuriyetin ilk yıllarında şiir yazan diğer isimler gibi Yahya Kemal ve Ahmet Haşim, Uşaklı’nın en çok okuduğu ve etkilendiği isimlerdir. Şair, Haşim’in empresyonist ve sembolik şiir tarzını hece vezniyle terennüm etmiştir. Bu yönüyle “memleketçi şiir” ile “saf şiir” arasında bir terkip kurmaya gayret eder (Kaplan 2011: 54). Uşaklı’nın, şiirlerindeki üslûbuyla oluşturmaya çalıştığı bu terkip, içerikte de kendini gösterir. Anadolu insanının ve coğrafyasının yanı sıra şairin üzüntüleri, kaygıları, yalnızlığı, sevinci, umudu şiirlerin tematik yapısını oluşturur.

"Memleket edebiyatı" zevk ve anlayışını benimseyen Ömer Bedrettin, benimsediği bu ekol için şunları söyler: "Memleket edebiyatı en ferdi ve en hür mahsullerine kadar bu toprağın ve bu milletin katıksız edebiyatı, yurdun en büyük parçasiyle Anadolu'nun bu günü söyliyen halis ve yeni şiiri, Anadolu'nun gerçek romanı ve tiyatrosu; kısaca yeni ve yerli bir edebiyattır." (Enginün 1988: 182). Yerlilik, gelenekten beslenme, saf ve samimi ifade tarzı Ömer Bedrettin'deki "Memleket edebiyatı" etkisidir. Şairin, babasının işi ve mesleği dolayısıyla Anadolu’nun birçok yerini gezmesi ve Anadolu’nun zengin kültür ve coğrafyasına bizzat tanıklık etmesi, gözlem gücü ve yeteneğiyle birleşince Uşaklı’nın şiiri için zengin bir kaynak oluşmuştur. Ömer Bedrettin Uşaklı’nın şiirlerinde Anadolu, 1071’den itibaren Türklerin tüm yaşam enerjilerinin, tinsel duyuşlarının, varoluş kaynaklarının sindiği, Türklerin ruhuyla yoğrulmuş simgesel bir mekândır. Anadolu, Türklerin vatanıdır. Geçmişinin, şimdi ve gelecek ile bütünleştiği, maneviyatının, kutsal değerlerinin en canlı şekilde yaşadığı yerdir. Türklüğün en saf, katıksız şekilde yaşadığı, Türkler için ölen/ölmüş gösterilen kimliklerini diriltecek, öz kaynaklarına dönmelerini sağlayacak bir “bellek mekânı”dır. Ömer Bedrettin, şiirde Türk ruhunu yansıtan, Türkleri ve “Türk” millî değerleri yansıtan, Anadolu coğrafyası ile bütünleştiğimizi hissettiren bir içeriği benimser (Aktaş 2008: 77). Uşaklı'nın bu yaklaşımında Yahya Kemal'in etkisinin olduğu söylenebilir.

Türk tarihindeki zaferlerin kazanılmasını sağlayan tarihî şahsiyetler Ömer Bedrettin’in şiirlerinde yer alır. "Barbaros Hayrettin" şiirinde Barbaros Hayrettin Paşa'dan, "Bursa'da Akşam"da Emir Sultan ve Yıldırım Beyazıt'tan, "Ülkü Tanrımıza" şiirinde Mustafa Kemal Atatürk'ten bahsedilir.

Tabiat, Ömer Bedrettin’in şiirlerinin vazgeçilmezidir. Şairin bütün şiirlerinde az ya da çok tabiata ait unsurlara rastlanır. Dağ, deniz, ay, güneş, ırmak, ağaç Ömer Bedrettin’in şiirlerinde en çok kullandığı tabiat unsurlarıdır. Şair, tabiattan edindiği izlenimlerle, kendi duyguları arasında bir bağ kurarak şiirlerini yazar. Ömer Bedrettin'in şiirlerinde kullandığı tablolar, şiirde verilmek istenen duyguya uygun, o duygunun daha net, daha etkili ifade edilmesini sağlayan parçalardır.

Ömer Bedrettin, Halk edebiyatı unsurlarından, devrinin şiir anlayışına has unsurları göz ardı etmeden faydalanmıştır. Şair, Halk edebiyatını, Divan edebiyatından üstün tutar ve taklitçi edebiyatı şahsiyetsiz olarak nitelendirir: “İslamiyet'ten sonraki edebiyatımız Arapça ve bilhassa Acemcenin tesiri altında, şahsiyetini kaybetmiş bir edebiyattır ki, onun bütün işlenmiş sanatına, ince ahengine ve ihtişamına rağmen, tamamen bizim felsefemiz ve şiirimiz olan tabiî ve samimî Halk edebiyatını, tekke ve âşık şiirleriyle, halk türküleriyle, bu sun’î saray edebiyatından daha cana yakın buluyorum.” (Enginün 1988: 150). Üslûptaki saflık ve samimiyet, içerikteki millî motifler "Türk ruhu"nun edebî olarak yansıtılması için vazgeçilmez unsurlardır.

Eşinin, kızının ve annesinin vefatı şairi derinden sarsmış ve bazı şiirlerinde görülen ıstırabın, yalnızlığın, aile özleminin, kederin kaynağı hâline gelmiştir. "Çeşmemle Başbaşa", "O Ses", "Dağların Düşü", "Yayla Güneşi", "Veda", "Anneme", "Annemin Ölümü", "Son Şehir", "Sevgilime" şiirlerine bu kayıpların şairde yarattığı hüzün hâkimdir.

Ömer Bedrettin’in 112 şiirinin 64’ünde nazım birimi olarak dörtlük, 12 şiirinde beşlik, 11 şiirinde üçlük kullanılmıştır. Kalan 25 şiirde farklı dize sayılarından oluşan bentlerden oluşmuştur. Hece ölçüsü şiirlerin bütününe hâkimdir. Redif ve kafiye şiirlerde ahengi sağlayan en önemli unsurdur. Şairin bazı şiirleri bestekârlar tarafından bestelenmiştir. "Yıldızların Altında" adlı şiiri bunlardan en çok bilinenidir.

Ömer Bedrettin Uşaklı, şiirlerini Deniz Sarhoşları (1926), Yayla Dumanı (1934), Sarıkız Mermerleri (1942) adlı kitaplarda toplamıştır. Deniz Sarhoşları kitabında yirmi beş, Yayla Dumanı’nda kırk altı, Sarıkız Mermerleri’nde otuz bir olmak üzere toplamda 102 şiiri bulunan şairin on tane de ("Ona", "Köy Yıldızı", "Karlı Bir Dağ Dizinde", "Yirminci Asra", "Melikenin Hayali", "Denizimde", "Mezarlık Ağaçları", "Doğan Güneşe", "Hayal ve Hatıra", "Ay Işığında Bekleyiş") kitaplarına girmemiş şiiri vardır.