Madde Detay

Gerçek adı ve doğum tarihi bilinmemektedir. Hakkında yalnızca çağdaşı Taki-i Evhâdî’nin Arafatü’l-Âşıkîn ve Arasatü’l-Ârifîn adlı tezkiresinde kısa bir bilgi bulunmaktadır. 16. yüzyıl ortalarında doğduğu tahmin edilmektedir. Evhâdî; “iyi nesih ve sülüs yazan”, “esmer” bir adam olduğunu, kendisiyle Şiraz’da görüştüğünü yazar (Terbiyet 1987: 273). Şairliğe başlamadan önce dokumacılık yaptığını divanındaki bir şiirden öğreniyoruz (Eliyev 1975: 186-187). Tebriz’e yeni bir şehir hâkiminin atanmasından bahseden bir kasidesinde aktardığı olaylar 1571-1573 yıllarında zanaatkârların ve küçük esnafın kent yönetimine asi olmalarının ardından Yusuf Bey Çavuşlu’nun Tebriz hâkimi atanmasıyla paralellik göstermektedir. Tebriz’den Şiraz’a, oradan Hindistan’a gittiği bilinmekle beraber, bu seyahatlerinin kesin tarihi ve sebebi meçhuldür. Evhâdî, 1025/1616/17 yılında Hindistan’ın Agra kentinde öldüğü bilgisini verir (Terbiyet 1987: 27).

Dîvân: Taki-i Evhâdî “7-8 bin beyitlik divanı” olduğunu söylese de, bu eser henüz bulunamamıştır. Divanının bilinen tek yazma nüshası yaklaşık 2000 beyit hacminde olup Azerbaycan Milli İlimler Akademisi Fuzuli Yazmalar Enstitüsü’ndedir. Celi nestalik hatla yazılmış olan nüsha baştan birkaç yaprak eksiktir, müstensihi ve istinsah tarihi bilinmemektedir. Mevcut haliyle ilk ve son sayfalarında 1209/1794/95 tarihli bir mühür bulunmaktadır. Baştan Farsça kaside, gazel, kıta ve rubaileri son harfine göre sıralı dizilmiş, sonra Türkçe 25 gazeli ve 1 rubaisi karışık olarak yazılmış, en sona yine Farsça iki kıta eklenmiştir. Divanının Farsça şiirlerin Azerbaycan Türkçesine filolojik çevirisinden ve Türkçe şiirlerin transliterasyonundan oluşan bir neşri, yazmanın faksimilesi de eklenerek, 2006 yılında Bakü’de yapılmıştır (Bağırov 2006).

Türkçe şiirlerinde konuşma dilinin unsurlarından sıkça yararlandığı gözlemlenmektedir. Yine bu şiirlerinde kuvvetli bir Fuzûlî tesirini görmemek mümkün değil.

Bağırov, Ekrem (2006). Rehmeti Tebrizi ve Onun Divanı. Bakü: Nurlan Yay.

Eliyev, Rüstem ve C. Gehremanov (1975). “Unudulmuş Şairimiz Rehmeti Haggında Bir Neçe Söz”. Azerbaycan 10: 184-190.

Rahmetî-i Tebrîzî. Dîvân-ı Tebrîzî. Azerbaycan Milli İlimler Akademisi Fuzûlî Yazmalar Enstitüsü No. B-143.

Terbiyet, Mehemmedeli (1987). Danişmendani-Azerbaycan. çev. İ. Şems ve G. Kendli. Bakü: Azerbaycan Devlet Neşriyatı.

Dîvân

Gazel

Nice âşıkdır çeker bir dağ içün Ferhâd âh

Âşık-ı sâdık menem birdür yanumda kûh ü kâh

İki gözdür yüzünü seyr itmege açmış felek

Birine koymuş müneccim mihr ad birine mâh

Aşk mesti ol dil-âverdür ki ger yüz cürm ider

Defter-i a’mâline sebt eylemezler bir günâh

Kûyine gitgeç gözümden dökülür kanlu sirişk

Korhuram kim l’al-i eşküm ola âhir seng-râh

Kabrüm üzre lâle n’eyler men fenâ deryâsıyam

Ol habâbumdur menüm ey Rahmetî bî-iştibâh

(Rahmetî-i Tebrîzî. Dîvân-ı Tebrîzî. Azerbaycan Milli İlimler Akademisi Fuzûlî Yazmalar Enstitüsü No. B-143.)