Madde Detay

Remzî’nin hayatına dair edebiyat tarihi kaynaklarında bir bilgiye rastlanmaz. Onun yaşadığı dönem, yaşadığı yer, şahsiyeti, irtibatta olduğu kimseler; devlet adamları, hocalar, tarikat mensupları, şairler hakkındaki söylenenler, şiirlerindeki konuyla ilgili bilgilerin bir araya getirilmesiyle oluşturulmuştur. Şairin nerede doğduğu, nasıl bir eğitim aldığı, nerede ne işle uğraştığına ilişkin net ve sağlıklı bilgiler yoktur. Remzî'nin şiirleri içerisinde iki ayrı yerde geçen “Sûdevîzâde" kelimesi şairin etrafında bu isimle bilindiğinin göstergesi gibidir. Remzî'nin Receb Paşa'nın çocuklarına yazdığı düşünülen bahariye kasidesinde yer alan bir beyitte geçen "Bir mahlasum da Dîde-giryânî", Hulusî'nin gazelini terbi ettiği bir manzumesinde geçen “Gâh Remzî gâh Râzî gâh Bâzî söylerem” mısrasındaki “Râzî ve Bâzî” kelimeleri, şairin kullanmamış olsa da aklından geçirdiği izlenimi veren muhtemel mahlasları gibidir. Burada Dîvân'ın ilk şiiri olan na’tın başlığında yer alan “Dervîş Remzî” kullanımı dışında, 100 varak tutan Dîvân'ın herhangi bir yerinde şairin Remzî dışında mahlas kullanmadığının altını da çizmek gerekir. Remzî'nin yaşadığı döneme dair ipuçlarını, daha çok yazdığı tarih manzumeleri ile kasidelerinden öğreniyoruz. Şairin Dîvân'ında 19 tarih manzumesi vardır. Bunların içerisinde en eski tarihli manzumesi Sersem Ali Baba Meydanı kubbesinin tarihidir ki 1225/1810-11 tarihine karşılık gelir. Dîvân'da görebildiğimiz son tarih ise Hasan Paşa Sarayının yapılışına düşülen 1258/1842-43 tarihidir. Bu bilgiler ışığında Remzî'nin en geç XVIII. yüzyılın sonlarında doğduğu, 1843'lerde hayatta olduğunu söyleyebiliriz. Yine şiirlerinden anlaşıldığı kadarıyla irtibatta olduğu isimler, tarih düşürdüğü yapılar, doğum ve ölüm tarihleri dikkate alındığında şairin Kalkandelen'de kaldığı, bu havalde doğup büyüdüğü ve ömrünü büyük ölçüde buralarda geçirdiği çıkarımı yapılabilir. Şairin kasideleri içerisinde Sofyalı Osman Paşa'nın vezaretine (1246/1830-31) tarih düşürmesi, İştip'te meskun Nazırzade Abdulkâdir Bey'in oğlunun doğumuna düşürdüğü tarihi (1257/1841-42), Abdurahmân Paşa'nın Alaca Camii'nin (Paşa Camii) yeniden yapımı tarihi (1249/1833-34), Sersem Ali Baba Dergâhına Dervişlerin gelişine tarih (1231/1815-16), Recep Paşa'nın oğulları Abdurrahman Paşa, Ali Hıfzı Paşa, Hasan Paşa ve Celaleddîn Bey'in bir araya gelişleri vesilesine düşürülen tarih (1246/1830-31), Köprülülü Muhammed Bey'in Muhammediye isimli kitabının inşasına düşürülen tarih, Abdurahmân Paşa'nın yaptırdığı köprü tarihi, hamam ve köşk tarihleri Remzî'nin yönetimle olan ilişkilerinin göstergesi durumundadır. Bu bilgileri bir arada değerlendirdiğimizde Remzî’nin Bektaşî meşrep, Harabatî Baba Tekkesi'ne mensubiyeti olan bir isim olduğu görülmektedir. Aynı zamanda tarikat birlikteliği olan devrin yöneticileri ile irtibatı güçlü bir şair izlenimi de vermektedir.

Remzî’nin, Makedonya Milli Kütüphanesi (Narodna İ Univerzitetska Biblioteka Skopje) Oriantal Manuscript Turk I koleksiyonu 159 numarada kayıtlı cönk tarzı bir yazmada; 36 kaside, 303 gazel, 4 murabba, 13 muhammes, 18 müseddes, altı müsemmen, bir muaşşer, beş terci-bend, altı kıt'a nazım şekli olmak üzere 392 manzumesi olan bir Dîvân'ı vardır. Dîvân'ı Yaşar Aydemir tarafından hazırlanmıştır.

Remzî'nin şiirlerinin konusu geniştir; kaside, tarih ve bentli nazım şekillerinde daha çok tasavvufi düşünce belirgin vaziyettedir. Gazellerinde âşıkane bir hava sezilir. Remzî şiirlerinde kendisini başarılı bir şair olarak görmediğini sıklıkla ifade eder. Bu durumun şairin meşrebi ve bağlı olduğu tarikatla ilgili olması muhtemeldir. Remzî’nin Şûhî, Handî, Hulusî, Kenzî, Fevzî, Râsim Paşa gibi şairlerin şiirlerine tahmis ve terbileri mevcuttur. Adı anılmamış olsa da Fuzûlî’nin etkileri görülür. Remzî'nin şiirlerinde Rumeli üslubu belirgindir. "Be" kullanımı yaygındır. Yer yer laubali söyleyişler dikkati çeker. Şair, biraz coğrafyanın biraz da değişen anlayışın etkisiyle alışılmadık bir biçimde sevgili yolunda geçen ömrünü "ahmaklık" olarak görebilir. Klasik kaynaklarda anılmasa da 18-19. yüzyıl Türk şiirinin Balkanlardaki seslerinden birisi olan Remzî; Kalkandelen, Gostivar civarında yaşamıştır. Dönemindeki devlet ricaliyle iyi ilişkiler kuran, Bektaşî çevrelerinde sevilen ve tanınan bir şair olsa gerektir. Dilindeki yer yer fark edilen Rumeli ağzı özelliği, bulunduğu çevredeki Türkçenin kullanımını yansıtır. Yine şiirleri içerisinde yer alan kültürel hayata dair izlenimleri, tarih manzumeleri, yaşadığı dönemin aksi açısından kayda değerdir.

Aydemir, Yaşar ve Abdülkadir Hayber (2007). Makedonya Kütüphaneleri Türkçe Yazma Eserler Katalogu. Ankara: TİKA Yay.

İbrahimgil, Mehmet (1997). “Kalkandelen (Tetovo) Alaca-Paşa Camii”. Vakıflar Dergisi. (26): 249-266.

Makedonya Milli Kütüphanesi (Narodna İ Univerzitetska Biblioteka Skopje) Oriantal Manuscript Turk I koleksiyonu (OMCT I). 159.

Mehmed Süreyya (1314). Sicill-i Osmânî. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.

Medh-i Düvazdeh İmam

Ne devletdür Muhammed hâk-i râhında gubâr olsam

Ne ‘izzetdür ʿAli râhında cism-i hâksâr olsam

Hasan ile Hüseyn ugrına iki dîdeden kan yaş

Revân idüp ʿAli Zeyne’l-abâveş pâre pâr’olsam

Muhammed Bâkır ‘aşkı ile cismüm eylesem altûn

İmâm Caʿferün ‘aşk u firâkı ile yâr olsam

İmam Kâzım ʿAli Mûsâ Rızâ’nun ‘aşkına dâ'im

Zebânum çâk olunca hâmeveş gevher-nisâr olsam

Takî ile Nakî’nün mihrine bend eyleyüp göñlüm

İmâm ʿAskerî medhiyle evkât-ı güzâr olsam

İmâm Mehdî-i sâhib-zamâna baş u cân kurbân

İdüp râh-ı hakîkat içre şahs-ı nâm-dâr olsam

Cihânda maʿsûmun âhı gam-ı dil-sûzına cânum

Cesedden dûr olınca aglayup hep âh u zâr olsam

Du’âdur bunlarun medhi ne var ‘âlemde ey Remzî

Bu bâg-ı nazm içinde ‘andelîb-i gül-ʿizâr olsam

(Makedonya Milli Kütüphanesi (Narodna İ Univerzitetska Biblioteka Skopje) Oriantal Manuscript Turk I koleksiyonu (OMCT I) 159. vr. 3a)

Gazel

Yâr iderse Hazret-i Mevlâ eger yâri bana

Niç’olur nâz eylemek ey dil edem icrâ sana

Es-salâ vâr ise gelsün ben gibi rüsvâ-yı ‘aşk

Serde sevdâ dilde gavgâ anlaşılmaz mâcerâ

Ben cünûn-ı ‘aşkam ammâ yâr işitmez nâlemi

Gam degül dirler ise Mecnûn bana Leylâ ana

Bâdedür dirler idi def’-i gam ammâ şüphesiz

Câm-ı ‘aşk[ı] içmeyince bulmadı kimse rehâ

Ehl-i dilden kes dilün ey müddeî kim ehl-i dil

Hâh-nâ-hâh söyler elbet gelse ilhâm-ı Hudâ

Ehl-i ‘aşkam dersin ey Remzî nedür bu kâl ü kîl

Derd-mend-i ‘aşk olanda ne gezer havf u recâ

(Makedonya Milli Kütüphanesi (Narodna İ Univerzitetska Biblioteka Skopje) Oriantal Manuscript Turk I koleksiyonu (OMCT I) 159. vr. 8a.)