Madde Detay
REŞÎD, Rüşdî-zâde Hasan
(d. ?/? - ö. 1152/1739-40)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 18. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4
Asıl adı Hasan’dır. Rüşdî-zâde adıyla da anılır. Lugazlarında Reşîd mahlasını kullandı. Doğum yeri İstanbul’dur. Aslen Mostarlı bir aileden gelmektedir. Doğum tarihi bilinmemekle birlikte babasının ölüm tarihi olan 1699 senesinde ya da bu seneden daha önce doğmuş olduğu söylenebilir. Babası müderrislik de yapmış olan Sahhaf Ahmed Rüşdî Efendi’dir. Babasının müderris olması sebebiyle iyi bir medrese tahsili gördü. Çeşitli yerlerde kadılık yaptı.
Reşîd, Âdâb-ı Zurâfâ ve Sicill-i Osmânî’ye göre 1152 / 1739-40’ta, Mecmuâ-i Tevârih ve Tuhfe-i Nâilî’ye göre ise 1156 / 1743-44’te hamamda iken İstanbul'da "isâbet-i sekte" ile ölmüştür. Kaynaklar Reşîd’in mezarının Merkez Efendi civarında Yenikapı Mevlevihanesi civarında babasının mezarı yanında veya Yenikapı Mevlevihanesi’nde olduğunu belirtir. Ancak yapılan araştırmalarda mezar taşı tespit edilememiştir.
Reşîd’in bilinen tek eseri Dîvân-ı Lugaz’ıdır. Bunun dışında bazı mecmualarda birkaç gazeline rastlanmaktadır. Bir de Mecmuâ-i Tevârih adlı eserin başında, zeyl olarak yazdığı uzun bir manzumesi mevcuttur.
Dîvân-ı Lugaz’da 133 adet lugaz yer almaktadır. Bu lugazların 107'si mesnevi, 5'i gazel ve 21'i de matla biçiminde yazılmıştır. Eserin bilinen dört adet nüshası vardır. Bunların içinde en eskisi ve en kapsamlısı Ankara Milli Kütüphane’de, Tokat İl Halk Kütüphanesi koleksiyonunda 60 Hk 18/9 numarada kayıtlı nüshadır. İstinsah tarihi 1209/1793’tür.Eserin tenkitli metni hazırlanmıştır (Ertürkoğlu 2014).
Kaynaklara göre Reşîd, ağzı temiz, renkli sözleri olan, eğitimli, kemâl ve irfan sahibi, şiir ve inşâda başarılı, tatlı sözleri olan, özellikle lugaz ve muamma konusunda maharetli, nüktedan, güzel huyları olan bir kimsedir. Reşîd’in üslûbu sade ve anlaşılırdır. Lugazlarında yoğun olarak Türkçe kelimeleri tercih etmiş, bununla beraber herkesçe bilinen Arapça ve Farsça kelimeleri de kullanmıştır.
Kaynakça
Akbayar, Nuri (hzl.) (1996). Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmanî. 5 C. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.
Çapan, Pervin (2005). “18. yy. Tezkirelerinde Örneklenen Mu‘amma ve Lugazlar”. Osmanlı Araştırmaları Dergisi (26): 205-222.
Çelebioğlu, Âmil (1978). “Lûgazlara Dair”. Türk Kültürü (193): 43–47.
Derin, Fahri Ç. ve Vahit Çabuk (hzl.) (1985). Hafız Hüseyin Ayvansarâyî, Mecmuâ-i Tevârih. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Basımevi.
Erdem, Sadık (hzl.) (1994). Râmiz ve Âdâb-ı Zurafâ’sı, (İnceleme –Tenkitli Metin – İndeks – Sözlük). Ankara: AKM Yay.
Ertürkoğlu, Eren (2014). Reşit Efendi’nin Divan-ı Lugaz’ı (İnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
Kurnaz, Cemâl ve Mustafa Tatcı (hzl.) (2001). Mehmed Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî - Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. C.I. Ankara: Bizim Büro Yay.
Uzun, Mustafa (2003). “Lugaz”. İslâm Ansiklopedisi. C. 27. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 222-223.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: EREN ERTÜRKOĞLUYayın Tarihi: 14.02.2015Güncelleme Tarihi: 23.09.2021Eserlerinden Örnekler
Dîvân-ı Lugaz
Ol nedür çeşm-i basîretle yakîn
Her makâmı gösterür bir dûr-bîn
Gûyiyâ bir sîne-sûz abdâldur
Vâkıf-ı sırr olmış ehl-i hâldür
Söyledürseñ bir nefes anı eger
Şevk ile sûz-ı dilin izhâr ėder
Âşık-ı sâdıklara dem-sâzdur
Hem-zebân olan aña ser-bâzdur
Eyledükçe dem be-dem cûş u hurûş
Gûş eden ehl-i dili eyler hamûş
Nakş ile kârı müşârün bi’l-benân
Heft menzilden olur baksañ ‘ıyân
Dem be-dem ırmağa beñzer cûşişi
Işkı icrâ eylemekdür gûşişi
Âb-ı hayvân gûyiyâ andan revân
Teşne-dil uşşâka eyler bahş-ı cân
Neçe nakş u sûret-i engüşt-nümâ
Heft menzilden nümâyân câ-be-câ
Saña lâzım mı Reşîdâ söylemek
Bilür ârif neydügin çekme emek [Nây]
(Ertürkoğlu, Eren (2014). Reşit Efendi’nin Divan-ı Lugaz’ı (İnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.)
İlişkili Maddeler
Yayın Tarihi: 14.02.2015Güncelleme Tarihi: 23.09.2021Eserlerinden Örnekler
Dîvân-ı Lugaz
Ol nedür çeşm-i basîretle yakîn
Her makâmı gösterür bir dûr-bîn
Gûyiyâ bir sîne-sûz abdâldur
Vâkıf-ı sırr olmış ehl-i hâldür
Söyledürseñ bir nefes anı eger
Şevk ile sûz-ı dilin izhâr ėder
Âşık-ı sâdıklara dem-sâzdur
Hem-zebân olan aña ser-bâzdur
Eyledükçe dem be-dem cûş u hurûş
Gûş eden ehl-i dili eyler hamûş
Nakş ile kârı müşârün bi’l-benân
Heft menzilden olur baksañ ‘ıyân
Dem be-dem ırmağa beñzer cûşişi
Işkı icrâ eylemekdür gûşişi
Âb-ı hayvân gûyiyâ andan revân
Teşne-dil uşşâka eyler bahş-ı cân
Neçe nakş u sûret-i engüşt-nümâ
Heft menzilden nümâyân câ-be-câ
Saña lâzım mı Reşîdâ söylemek
Bilür ârif neydügin çekme emek [Nây]
(Ertürkoğlu, Eren (2014). Reşit Efendi’nin Divan-ı Lugaz’ı (İnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.)
İlişkili Maddeler
Güncelleme Tarihi: 23.09.2021Eserlerinden Örnekler
Dîvân-ı Lugaz
Ol nedür çeşm-i basîretle yakîn
Her makâmı gösterür bir dûr-bîn
Gûyiyâ bir sîne-sûz abdâldur
Vâkıf-ı sırr olmış ehl-i hâldür
Söyledürseñ bir nefes anı eger
Şevk ile sûz-ı dilin izhâr ėder
Âşık-ı sâdıklara dem-sâzdur
Hem-zebân olan aña ser-bâzdur
Eyledükçe dem be-dem cûş u hurûş
Gûş eden ehl-i dili eyler hamûş
Nakş ile kârı müşârün bi’l-benân
Heft menzilden olur baksañ ‘ıyân
Dem be-dem ırmağa beñzer cûşişi
Işkı icrâ eylemekdür gûşişi
Âb-ı hayvân gûyiyâ andan revân
Teşne-dil uşşâka eyler bahş-ı cân
Neçe nakş u sûret-i engüşt-nümâ
Heft menzilden nümâyân câ-be-câ
Saña lâzım mı Reşîdâ söylemek
Bilür ârif neydügin çekme emek [Nây]
(Ertürkoğlu, Eren (2014). Reşit Efendi’nin Divan-ı Lugaz’ı (İnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.)
İlişkili Maddeler
Eserlerinden Örnekler
Dîvân-ı Lugaz
Ol nedür çeşm-i basîretle yakîn
Her makâmı gösterür bir dûr-bîn
Gûyiyâ bir sîne-sûz abdâldur
Vâkıf-ı sırr olmış ehl-i hâldür
Söyledürseñ bir nefes anı eger
Şevk ile sûz-ı dilin izhâr ėder
Âşık-ı sâdıklara dem-sâzdur
Hem-zebân olan aña ser-bâzdur
Eyledükçe dem be-dem cûş u hurûş
Gûş eden ehl-i dili eyler hamûş
Nakş ile kârı müşârün bi’l-benân
Heft menzilden olur baksañ ‘ıyân
Dem be-dem ırmağa beñzer cûşişi
Işkı icrâ eylemekdür gûşişi
Âb-ı hayvân gûyiyâ andan revân
Teşne-dil uşşâka eyler bahş-ı cân
Neçe nakş u sûret-i engüşt-nümâ
Heft menzilden nümâyân câ-be-câ
Saña lâzım mı Reşîdâ söylemek
Bilür ârif neydügin çekme emek [Nây]
(Ertürkoğlu, Eren (2014). Reşit Efendi’nin Divan-ı Lugaz’ı (İnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.)
İlişkili Maddeler
Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
---|---|---|---|---|
1 | Neslihan Önderoğlu | d. 1964 - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
2 | Hüseyin Daniş | d. 1870 - ö. 1943 | Doğum Yeri | Görüntüle |
3 | NA'TÎ, Ahmed Hüsameddin Dede | d. 1839 - ö. 1900 | Doğum Yeri | Görüntüle |
4 | Neslihan Önderoğlu | d. 1964 - ö. ? | Doğum Yılı | Görüntüle |
5 | Hüseyin Daniş | d. 1870 - ö. 1943 | Doğum Yılı | Görüntüle |
6 | NA'TÎ, Ahmed Hüsameddin Dede | d. 1839 - ö. 1900 | Doğum Yılı | Görüntüle |
7 | Neslihan Önderoğlu | d. 1964 - ö. ? | Ölüm Yılı | Görüntüle |
8 | Hüseyin Daniş | d. 1870 - ö. 1943 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
9 | NA'TÎ, Ahmed Hüsameddin Dede | d. 1839 - ö. 1900 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
10 | Neslihan Önderoğlu | d. 1964 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
11 | Hüseyin Daniş | d. 1870 - ö. 1943 | Meslek | Görüntüle |
12 | NA'TÎ, Ahmed Hüsameddin Dede | d. 1839 - ö. 1900 | Meslek | Görüntüle |
13 | Neslihan Önderoğlu | d. 1964 - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
14 | Hüseyin Daniş | d. 1870 - ö. 1943 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
15 | NA'TÎ, Ahmed Hüsameddin Dede | d. 1839 - ö. 1900 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
16 | Neslihan Önderoğlu | d. 1964 - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |
17 | Hüseyin Daniş | d. 1870 - ö. 1943 | Madde Adı | Görüntüle |
18 | NA'TÎ, Ahmed Hüsameddin Dede | d. 1839 - ö. 1900 | Madde Adı | Görüntüle |