REŞÎD, Rüşdî-zâde Hasan

(d. ?/? - ö. 1152/1739-40)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 18. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Asıl adı Hasan’dır. Rüşdî-zâde adıyla da anılır. Lugazlarında Reşîd mahlasını kullandı. Doğum yeri İstanbul’dur. Aslen Mostarlı bir aileden gelmektedir. Doğum tarihi bilinmemekle birlikte babasının ölüm tarihi olan 1699 senesinde ya da bu seneden daha önce doğmuş olduğu söylenebilir. Babası müderrislik de yapmış olan Sahhaf Ahmed Rüşdî Efendi’dir. Babasının müderris olması sebebiyle iyi bir medrese tahsili gördü. Çeşitli yerlerde kadılık yaptı.

Reşîd, Âdâb-ı Zurâfâ ve Sicill-i Osmânî’ye göre 1152 / 1739-40’ta, Mecmuâ-i Tevârih ve Tuhfe-i Nâilî’ye göre ise 1156 / 1743-44’te hamamda iken İstanbul'da "isâbet-i sekte" ile ölmüştür. Kaynaklar Reşîd’in mezarının Merkez Efendi civarında Yenikapı Mevlevihanesi civarında babasının mezarı yanında veya Yenikapı Mevlevihanesi’nde olduğunu belirtir. Ancak yapılan araştırmalarda mezar taşı tespit edilememiştir.

Reşîd’in bilinen tek eseri Dîvân-ı Lugaz’ıdır. Bunun dışında bazı mecmualarda birkaç gazeline rastlanmaktadır. Bir de Mecmuâ-i Tevârih adlı eserin başında, zeyl olarak yazdığı uzun bir manzumesi mevcuttur.

Dîvân-ı Lugaz’da 133 adet lugaz yer almaktadır. Bu lugazların 107'si mesnevi, 5'i gazel ve 21'i de matla biçiminde yazılmıştır. Eserin bilinen dört adet nüshası vardır. Bunların içinde en eskisi ve en kapsamlısı Ankara Milli Kütüphane’de, Tokat İl Halk Kütüphanesi koleksiyonunda 60 Hk 18/9 numarada kayıtlı nüshadır. İstinsah tarihi 1209/1793’tür.Eserin tenkitli metni hazırlanmıştır (Ertürkoğlu 2014).

Kaynaklara göre Reşîd, ağzı temiz, renkli sözleri olan, eğitimli, kemâl ve irfan sahibi, şiir ve inşâda başarılı, tatlı sözleri olan, özellikle lugaz ve muamma konusunda maharetli, nüktedan, güzel huyları olan bir kimsedir. Reşîd’in üslûbu sade ve anlaşılırdır. Lugazlarında yoğun olarak Türkçe kelimeleri tercih etmiş, bununla beraber herkesçe bilinen Arapça ve Farsça kelimeleri de kullanmıştır.

Kaynakça

Akbayar, Nuri (hzl.) (1996). Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmanî. 5 C. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.

Çapan, Pervin (2005). “18. yy. Tezkirelerinde Örneklenen Mu‘amma ve Lugazlar”. Osmanlı Araştırmaları Dergisi (26): 205-222.

Çelebioğlu, Âmil (1978). “Lûgazlara Dair”. Türk Kültürü (193): 43–47.

Derin, Fahri Ç. ve Vahit Çabuk (hzl.) (1985). Hafız Hüseyin Ayvansarâyî, Mecmuâ-i Tevârih. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Basımevi.

Erdem, Sadık (hzl.) (1994). Râmiz ve Âdâb-ı Zurafâ’sı, (İnceleme –Tenkitli Metin – İndeks – Sözlük). Ankara: AKM Yay.

Ertürkoğlu, Eren (2014). Reşit Efendi’nin Divan-ı Lugaz’ı (İnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.

Kurnaz, Cemâl ve Mustafa Tatcı (hzl.) (2001). Mehmed Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî -  Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. C.I. Ankara: Bizim Büro Yay.

Uzun, Mustafa (2003). “Lugaz”. İslâm Ansiklopedisi. C. 27. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 222-223.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: EREN ERTÜRKOĞLU
Yayın Tarihi: 14.02.2015
Güncelleme Tarihi: 23.09.2021

Eserlerinden Örnekler

Dîvân-ı Lugaz

Ol nedür çeşm-i basîretle yakîn

Her makâmı gösterür bir dûr-bîn

 

Gûyiyâ bir sîne-sûz abdâldur

Vâkıf-ı sırr olmış ehl-i hâldür

 

Söyledürseñ bir nefes anı eger

Şevk ile sûz-ı dilin izhâr ėder

 

Âşık-ı sâdıklara dem-sâzdur

Hem-zebân olan aña ser-bâzdur

 

Eyledükçe dem be-dem cûş u hurûş

Gûş eden ehl-i dili eyler hamûş

 

Nakş ile kârı müşârün bi’l-benân

Heft menzilden olur baksañ ‘ıyân

 

Dem be-dem ırmağa beñzer cûşişi

Işkı icrâ eylemekdür gûşişi

 

Âb-ı hayvân gûyiyâ andan revân

Teşne-dil uşşâka eyler bahş-ı cân

 

Neçe nakş u sûret-i engüşt-nümâ

Heft menzilden nümâyân câ-be-câ

 

Saña lâzım mı Reşîdâ söylemek

Bilür ârif neydügin çekme emek [Nây]

 (Ertürkoğlu, Eren (2014). Reşit Efendi’nin Divan-ı Lugaz’ı (İnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.) 


İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1HÂNÎ (TEVFÎK), Mustafa Tevfîk Efendid. 1705-06 - ö. 1761-62Doğum YeriGörüntüle
2Yurdaer Erkocad. 26 Haziran 1962 - ö. 07.10.2016Doğum YeriGörüntüle
3VİSÂLÎ, Visâlî Çelebi (Dimetokalı/İstanbullu)d. ? - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
4HÂNÎ (TEVFÎK), Mustafa Tevfîk Efendid. 1705-06 - ö. 1761-62Doğum YılıGörüntüle
5Yurdaer Erkocad. 26 Haziran 1962 - ö. 07.10.2016Doğum YılıGörüntüle
6VİSÂLÎ, Visâlî Çelebi (Dimetokalı/İstanbullu)d. ? - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
7HÂNÎ (TEVFÎK), Mustafa Tevfîk Efendid. 1705-06 - ö. 1761-62Ölüm YılıGörüntüle
8Yurdaer Erkocad. 26 Haziran 1962 - ö. 07.10.2016Ölüm YılıGörüntüle
9VİSÂLÎ, Visâlî Çelebi (Dimetokalı/İstanbullu)d. ? - ö. ?Ölüm YılıGörüntüle
10HÂNÎ (TEVFÎK), Mustafa Tevfîk Efendid. 1705-06 - ö. 1761-62MeslekGörüntüle
11Yurdaer Erkocad. 26 Haziran 1962 - ö. 07.10.2016MeslekGörüntüle
12VİSÂLÎ, Visâlî Çelebi (Dimetokalı/İstanbullu)d. ? - ö. ?MeslekGörüntüle
13HÂNÎ (TEVFÎK), Mustafa Tevfîk Efendid. 1705-06 - ö. 1761-62Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14Yurdaer Erkocad. 26 Haziran 1962 - ö. 07.10.2016Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15VİSÂLÎ, Visâlî Çelebi (Dimetokalı/İstanbullu)d. ? - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16HÂNÎ (TEVFÎK), Mustafa Tevfîk Efendid. 1705-06 - ö. 1761-62Madde AdıGörüntüle
17Yurdaer Erkocad. 26 Haziran 1962 - ö. 07.10.2016Madde AdıGörüntüle
18VİSÂLÎ, Visâlî Çelebi (Dimetokalı/İstanbullu)d. ? - ö. ?Madde AdıGörüntüle