SÂDIK, Edirneli

(d. ?/? - ö. 997/1588)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 16. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Edirne'de doğdu. Dîvân’ının zahriyesinde ismi Ahmed Bin Yusuf olarak geçer. Sâdık'ın Dîvan'ında Anadolu Türkçesi yanında Çağatay Türkçesi, Farsça ve Arapça şiirlerinin de olması onun iyi bir eğitim almış olduğunu göstermektedir.

Ahdi, Sâdık’ı “ehl-i kalem kısmından” (Solmaz 2005: s.203-204), Gelibolulu Âlî ise “sipah kısmından” olarak tanımlar (İsen1994: 211). Bu durum, şairin mahlasının yanına muhtelif kaynaklarda “bey” ya da “çelebi” unvanının getirilmesine sebep olmuştur. Sâdık da Dîvân’ının bir yerinde kendisini “mevalilik yolunda aşk sultanının sipahisi” olarak tanımlayarak hem kalemiye hem de seyfiyeye dair geçmişini ima eder (Sunal 2014: s.366). Fakat şairin asıl mesleği sipahiliktir. Şair, Dîvân’ında bazı tahmislerin başlığında Sâdık mahlasının yanında “bey” unvanını da kullanmıştır. Aynı zamanda hattat olan şairin pek çok eser tahrir ve istinsah ettiği ayrıca kendi şiirlerini kendisinin yazdığı bütün kaynaklarda ittifakla kabul edilir.

Ahdî, şairi çekemeyenlerin onu mana hırsızlığıyla suçladığını ancak kendisinin bizzat yaptığı incelemede bunun doğru olmadığını tespit ettiğini belirtir (Solmaz 2005: s.203-204). Âlî ise iyi şiirlerinin de bulunduğunu kabul etmesine rağmen Sâdık’ı mana hırsızlığı ile suçlar (İsen 1994: 211). Hakikaten Sâdık'ın Dîvân’ında sayısı az da olsa kimi mahlas beyitlerin ve bazı şiirlerin şaire ait olmadığı tespit edilmiştir.

Sadık’ın henüz bilinen tek eseri Dîvân’ıdır.  188 varaktan oluşan Dîvân müretteptir ve baştan sona tevhid ve na’t türleri merkez alınarak yazılmıştır. Sâdık Dîvân’ın bir yerinde yaşının elli beşe yaklaştığını ve divanının adını “tevbeler divanı” koyduğunu belirtir (Sunal 2014: s.808). Bu durum Dîvân’ın baştan sona devam eden dini muhtevasını da açıklamaktadır. Dîvân’da 736 adet Anadolu Türkçesi, 90 adet Çağatay Türkçesi, 85 adet Farsça 44 adet Arapça ve 35 adet Arapça-Farsçayla yazılmış toplam 990 şiir bulunmaktadır. Bir sipahi olan Sâdık’ın Osmanlı-İran savaşları için yazmış olduğu şiirleri de vardır (Sâdık: vr.148b-150a).

Kaynakça

Akbayar, Nuri (hzl.) (1996). Mehmed Süreyyâ, Sicill-i Osmanî. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.

Balcı, Rüştü (çev.) (2007). Katip Çelebi, Keşfü’z-Zunûn. C.2. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.

İnal, İbn’ ül-Emin Mahmud Kemal (hzl.) (1928). Müstakimzade Süleyman Sadeddin, Tuhfe-i Hattâtîn. İstanbul: Türk Tarih Encümeni Külliyatı.

İpekten Haluk vd. (1988). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: KB Yay.

İsen Mustafa (hzl.) (1994). Alî, Künhü'l-ahbâr’ın Tezkire Kısmı. Ankara: AKM Yay.

Kayabaşı, Bekir (1998). Kafzâde Fâizî'nin Zübdetü’l-Eşârı. Doktora Tezi. Malatya: İnönü Üni­versitesi.

Kazancıgil, Ratip (hzl.) (1996) Abdurrahman Hıbri, Enîsü’l-Müsâmirîn, Edirne Tarihi 1360/1650. İstanbul: Türk Kütüphaneciler Derneği Edirne Şubesi Yay.

Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatçı (hzl.) (2001). Nail Tuman, Tuhfe-i Nâ’ilî. Ankara: Bizim Büro Yay.

Peremeci, Osman Nuri (2011). Edirne Tarihi. İstanbul: Bellek Yay.

Riyāzî. Tezkire-i Riyâzî. Millet Ktp. No: 765, vr. 83a.

Sâdık. Dîvân-ı Sâdık. Suudi Arabistan Melik Abdulaziz Kütüphanesi, Şeyhü’l-İslâm Ârif Hikmet Efendi Kütüphanesi Bölümü. No: 155/811. Medine

Solmaz, Süleyman (2005). Ahdî ve Gülşen-i Şuarâsı. Ankara: AKM Yay.

Sunal, Arif (2014). Sâdık Dîvânı (İnceleme-Metin). Doktora Tezi. Bursa: Uludağ Üniversitesi.

Sungurhan Eyduran, Aysun (hzl.) (2009). Kınalızâde Hasan Çelebi, Tezkiretü’ş-Şu’arâ. Ankara: Kültür Bakanlığı e-kitap: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-219121/h/girishc.pdf (16.02.2012).

Şemsettin Sami (1996).  Kâmûsʿul-Aʿlâm. Ankara: Kaşgar Neşriyat.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: ARİF SUNAL
Yayın Tarihi: 22.10.2013
Güncelleme Tarihi: 02.12.2020

Eserlerinden Örnekler

 

İhyâ-yı laʿlün oldugıçün hüsrevâ medîh

İhyâ iderdi mürdeleri hazret-i Mesîh

 

Çünki beyân-ı hüsn-i bediʿin ider senün

Nazm-ı kelâmum olsa n’ola cümleden fasîh

 

Her kim ki vasf-ı laʿlüne sarf itdi ömrüni

Olmaz sözünün illeti sâlim olur sahîh

 

Olsa acep mi sözleri ke’l-milhi fi’t-taʿâm

Zîrâ melâhat ehlinün olur sözi belîh

 

Sâdık cihâna naʿt-ı bedîʿün yayup gider

Sevmiş efendi can u gönülden seni sarîh

 (Sunal, Arif (2014). Sâdık Dîvânı (İnceleme-Metin). Doktora Tezi. Bursa: Uludağ Üniversitesi. 312.)


İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1MUHYÎ-İ GÜLŞENÎ, Ekmekçi-zâde Şeyh Muhyiddin Muhammed Gülşenî Efendid. 1528 - ö. 1605?/1608?Doğum YeriGörüntüle
2İLMÎ, İlmî-i Nâzikd. ? - ö. 1600Doğum YeriGörüntüle
3CEM SULTÂNd. 3 Aralık 1459 - ö. 1495Doğum YeriGörüntüle
4MUHYÎ-İ GÜLŞENÎ, Ekmekçi-zâde Şeyh Muhyiddin Muhammed Gülşenî Efendid. 1528 - ö. 1605?/1608?Doğum YılıGörüntüle
5İLMÎ, İlmî-i Nâzikd. ? - ö. 1600Doğum YılıGörüntüle
6CEM SULTÂNd. 3 Aralık 1459 - ö. 1495Doğum YılıGörüntüle
7MUHYÎ-İ GÜLŞENÎ, Ekmekçi-zâde Şeyh Muhyiddin Muhammed Gülşenî Efendid. 1528 - ö. 1605?/1608?Ölüm YılıGörüntüle
8İLMÎ, İlmî-i Nâzikd. ? - ö. 1600Ölüm YılıGörüntüle
9CEM SULTÂNd. 3 Aralık 1459 - ö. 1495Ölüm YılıGörüntüle
10MUHYÎ-İ GÜLŞENÎ, Ekmekçi-zâde Şeyh Muhyiddin Muhammed Gülşenî Efendid. 1528 - ö. 1605?/1608?MeslekGörüntüle
11İLMÎ, İlmî-i Nâzikd. ? - ö. 1600MeslekGörüntüle
12CEM SULTÂNd. 3 Aralık 1459 - ö. 1495MeslekGörüntüle
13MUHYÎ-İ GÜLŞENÎ, Ekmekçi-zâde Şeyh Muhyiddin Muhammed Gülşenî Efendid. 1528 - ö. 1605?/1608?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14İLMÎ, İlmî-i Nâzikd. ? - ö. 1600Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15CEM SULTÂNd. 3 Aralık 1459 - ö. 1495Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16MUHYÎ-İ GÜLŞENÎ, Ekmekçi-zâde Şeyh Muhyiddin Muhammed Gülşenî Efendid. 1528 - ö. 1605?/1608?Madde AdıGörüntüle
17İLMÎ, İlmî-i Nâzikd. ? - ö. 1600Madde AdıGörüntüle
18CEM SULTÂNd. 3 Aralık 1459 - ö. 1495Madde AdıGörüntüle