SÂKIB, Kâtib-zâde Mustafa

(d. ?/? - ö. 1129/1716-17)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 17. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Asıl adı Mustafa’dır. İstanbul’da doğdu. Hocası Rüşdî (ö. 1699)’nin doğum tarihi (1047/1637) dikkate alındığında, 17. asrın ikinci yarısının başlarında doğmuş olabileceği tahmin edilebilir. Ailesi ile ilgili olarak bilinen en önemli bilgi, babasının da reisülküttâb kalemi kâtiplerinden olduğudur. Dîvân-ı hümayun kalemlerinden olan rüus kaleminden yetişmiştir. Hattat da olan Sâkıb, Hâce-zâde Mehmed Efendi’den de hüsn-i hat dersi almıştır. Sâkıb, reisülküttâb kalemi kâtipliği vazifesinden başka, yazısı ve inşası güzel olduğundan vezirlerin divan kâtipliğinde görevlendirilmiştir. İstanbul’da vefat etmiştir. Şairin vefatı “vuslat-ı Sâkıb” terkibi ile de gösterilmiştir. Bu da ebced hesabıyla 1129/1716-17 tarihini verir (Müstakîmzâde Süleyman Saadeddin Efendi 1928: 549).

Şairin Dîvânı’nın yanı sıra Kenzü’l-Vakâyi’ adlı bir eseri vardır:

1. Dîvân: Dîvân'ının biri müellif nüshası (Millet Kütüphanesi, Ali Emîrî Manzum Eserler Nu: 78) olmak üzere dört nüshası vardır. Dîvân'ında, 11 kaside, 17 kıta, 3 mesnevi, 5 musammat (2 murabba, 1 tahmis, 1 tesmin, 1 de terci’-i bend), 604 gazel, 9 rubai, muamma olarak kaleme alınmış 3 matla ve 2 müfret bulunmaktadır. Dîvân yayımlanmıştır (Kırbıyık, e-kitap).

2. Kenzü’l-Vakâyi’: Sâkıb’ın Dîvân’dan başka iki yazma nüshası bulunan Kenzü’l-Vakâyi' adlı mensur eseri, Maraş ve civarındaki aşiretlerin hareketlerini hikâye etmektedir. İskân meselesi hakkında önemli kaynak olan eser, Maraş Beylerbeyi Mustafa Paşa’nın yanında görevde iken münşiyane bir tarzda 1118/1706-7’de kaleme alınmıştır.

Biyografik kaynaklarda, Sâkıb’ın şairliği ve münşiliği hakkında övgü dolu sözler mevcuttur. Şiirlerinin özünü aşk ve hikmet teşkil etmektedir. Şiirlerinde Mevleviliğe ilgisini görmek mümkündür. Dîvân’ında vecîz sayılabilecek ifadelere, mısra-ı berceste değerindeki söyleyişlere, sosyal tenkit mahiyetindeki beyitlere sıkça rastlanmaktadır. Şiirlerinde Sebk-i Hindî’nin izlerini bulmak mümkündür. Bu akımın etkisiyle Fehîm, Nâ’ilî, Neşâtî’ye nazireler yazmıştır. En çok Nâbî’nin şiirlerini tanzir etmiştir. Ayrıca Fuzûlî, Mezâkî, Riyâzî gibi hemen hemen hepsi usta sayılabilecek şairlerin şiirlerine de nazire yazdığı görülmektedir.

Kaynakça

Abdülkadiroğlu, Abdülkerim (hzl.) (1985). İsmail Beliğ Nuhbetü’l-Âsâr li-Zeyli Zübdeti’l-Eş‘âr. Ankara: Gazi Üniversitesi Yay.

Bilkan, Ali Fuat (hzl.) (1997). Nâbî Dîvânı. C. I-II. Ankara: MEB Yay.

İpekten, Haluk (hzl.) (1990). Nâ’ilî Dîvânı. Ankara: Akçağ Yay.

Kaplan, Mahmut (hzl.) (1996) .Neşâti Divânı. İzmir: Akademi Kitabevi.

Kâtib-zâde Mustafa Sâkıb. Dîvan. Millet Kütüphanesi. A. Emirî Efendi-Manzum Eserler Böl. Nu: 78.

Kayhan, Hasibe (hzl.)(1991). Rüşdî Hayatı, Edebî Kişiliği ve Dîvânı’nın Tenkîdli Metni. Yüksek Lisans Tezi . Konya: Selçuk Üniversitesi.

Kırbıyık, Mehmet (hzl.)(1999). Kâtib-zâde Sâkıb Mustafa Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği ve Divanı’nın Tenkidli Metni. CI-II. Doktora Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.

Kırbıyık, Mehmet (hzl.). “Kâtib-zâde Sâkıb Dîvânı” http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-275466/h/katibzade-sakib.pdf [erişim tarihi 01.05.2013].

Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatcı (hzl.) (2001). Mehmet Nâil Tuman, Tuhfe-i NâilîDîvân Şâirlerinin Muhtasar Biyografileri. Ankara: Bizim Büro Yay.

Mehmed Süreyyâ (1311). Sicill-i Osmânî Yâhûd Tezkire-i Meşâhîr-i Osmânîye. C. 2. İstanbul: Matbaa-i Âmire.

Mehmed Tevfîk (1290). Kâfile-i Şuarâ. İstanbul.

Müstakîm-zâde Süleyman Saadeddin Efendi. Mecelletü’n-Nisâb. Süleymaniye Kütüphanesi. Hâlet Efendi Böl. Nu: 628.

Müstakîm-zâde Süleyman Saadeddin Efendi (1928). Tuhfe-i Hattâtîn. İstanbul: Devlet Matbaası.

Sâlim (1315). Tezkire-i Sâlim. Dersaâdet: İkdâm Matbaası.

Şahin, İlhan (1977). “Kenzü’l-Vekâyi’ Mustafa Sâkıb ve Eseri” İstanbul Üniversitesi Tarih Enstitüsü Dergisi. (7-8): 95-118.

Tevfîk. Mecmûatü’t-Terâcim. İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi. TY. Nu: 192.

Üzgör, Tahir (1991). Fehîm-i Kadîm Hayatı, Sanatı, Dîvân’ı ve Metnin Bugünkü Türkçesi. Ankara: AKM Yay.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DOÇ. DR. MEHMET KIRBIYIK
Yayın Tarihi: 05.06.2013
Güncelleme Tarihi: 10.12.2020

Eserlerinden Örnekler

Dîvân

Gazel

Bâliş-i bay u gedâdur âsitân-ı Mevlevî

Mahlas-ı kayd-ı hevâdur âsitân-ı Mevlevî

Haste-diller olsalar sıhhat-pezîr anda bula

Şübhesüz dârü’ş-şifâdur âsitân-ı Mevlevî

Lutfını görmez o bâbun kûr-çeşmân-ı riyâ

Mikhal-i nûr-ı cilâdur âsitân-ı Mevlevî

Şemse vâsıldur amelde intisâb iden ana

Dahmegâh-ı kîmyâdur âsitân-ı Mevlevî

Kalsalar Sâkıb aceb mi anda yârân-ı safâ

Mevkif-i her müntehâdur âsitân-ı Mevlevî

(Kırbıyık, Mehmet (hzl.). Kâtib-zâde Sâkıb Dîvânı. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-275466/h/katibzade-sakib.pdf [erişim tarihi: 01.05.2013])


İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1NÂ’İLÎ, Abdullah Nâ’ilî Paşad. ? - ö. Ağustos-Eylül 1758Doğum YeriGörüntüle
2Füsun Erbulakd. 25 Haziran 1943 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3HAKKI, Seyyid Üsküdarî Yusuf Hakkı Efendid. ? - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
4NÂ’İLÎ, Abdullah Nâ’ilî Paşad. ? - ö. Ağustos-Eylül 1758Doğum YılıGörüntüle
5Füsun Erbulakd. 25 Haziran 1943 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
6HAKKI, Seyyid Üsküdarî Yusuf Hakkı Efendid. ? - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
7NÂ’İLÎ, Abdullah Nâ’ilî Paşad. ? - ö. Ağustos-Eylül 1758Ölüm YılıGörüntüle
8Füsun Erbulakd. 25 Haziran 1943 - ö. ?Ölüm YılıGörüntüle
9HAKKI, Seyyid Üsküdarî Yusuf Hakkı Efendid. ? - ö. ?Ölüm YılıGörüntüle
10NÂ’İLÎ, Abdullah Nâ’ilî Paşad. ? - ö. Ağustos-Eylül 1758MeslekGörüntüle
11Füsun Erbulakd. 25 Haziran 1943 - ö. ?MeslekGörüntüle
12HAKKI, Seyyid Üsküdarî Yusuf Hakkı Efendid. ? - ö. ?MeslekGörüntüle
13NÂ’İLÎ, Abdullah Nâ’ilî Paşad. ? - ö. Ağustos-Eylül 1758Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14Füsun Erbulakd. 25 Haziran 1943 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15HAKKI, Seyyid Üsküdarî Yusuf Hakkı Efendid. ? - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16NÂ’İLÎ, Abdullah Nâ’ilî Paşad. ? - ö. Ağustos-Eylül 1758Madde AdıGörüntüle
17Füsun Erbulakd. 25 Haziran 1943 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
18HAKKI, Seyyid Üsküdarî Yusuf Hakkı Efendid. ? - ö. ?Madde AdıGörüntüle