Madde Detay
SÂMİ, Yunus
(d. ?/? - ö. 1097/1685)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 17. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4
Şairin adı Yunus'tur. Musul'da doğdu. Babası mir-i miranlık (beylerbeyi) yaptı. Kendisi gibi şair olan yedi oğlundan sadece Salih ve Kami mahlasını kullanan Muharrem hakkında bilgimiz vardır. Salih her anlamda babasının halefi oldu, şairliği ile tezkirecilerin övgüsünü kazandı. Kami mahlasını kullanan divan sahibi Muharrem inşadaki yeteneği ile bazı vezirlere divan katipliği yaptı.
Önceleri ilim tahsili ile vakit geçiren Sami, daha sonra Diyarbakır ve Musul vilayetlerinde uzun süre alaybeyilik vazifesini yürüttü. Musahip Mustafa Paşa (d.1640-ö.1685 veya 1687)'nın davetiyle İstanbul'a geldikten sonra Paşa'nın musahibi oldu. Paşa ile birlikte Mardin, Urfa, Halep, Konya ve Şam'a seyahatleri oldu. Sami İstanbul'a geldikten sonra, Gavsî Ahmed Dede'nin de tesiriyle Mevlevi muhitine dahil oldu, Galata Mevlevihanesi'nde çilesini ikmal etti.
Mustafa Paşa kaptan-ı derya olarak Akdeniz'e açıldığında (1097/1685) Sami de bu gemi yolculuğuna katıldı, donanma Sakız Adası'na demir attığında sıla-i rahm düşüncesiyle gemiden ayrıldı ve Musul'a vardıktan bir süre sonra 1685'de vefat etti. Biyografik eser müellifleri söz konusu Sami'nin şiiri olduğunda sitayişkar ifadeler kullanırlar. Seyrek-zade, onun şiirini tam manasıyla vasfetmenin imkansızlığını söyler. Mehmed Süreyya, Sami'den beliğ bir şair olarak bahseder. Sakıb, Saib-i Tebrizî ile Samî'nin Kerbela'da görüştüklerini, karşılıklı şiirler söylediklerini, Saib'in onun şiirlerini takdir ettiğini belirtmektedir. Asaf-name mesnevisinde ve Manzum Mektubunda görüleceği üzere, güçlü ve benzersiz mekan, kişi ve savaş tasvirleri yapmakta da ustadır.
İki tanesi elimizde mevcut olmak üzere, Samî'nin üç eserinden bahsedebiliriz:
1. Divan: Nail Tuman'ın Samî'ye ait olduğunu bildirdiği İÜ Merkez Kütüphanesi Nadir Eserler Bölümü'nde TY00709 demirbaş numarası ile kayıtlı Divan incelendiğinde görülmektedir ki, aynı yüzyılda yaşamış, aynı mahlası kullanan Samî Mustafa'ya aittir. Bununla birlikte biyografik eserlerde Samî Yunus'a ait şiirlerin bir kaçının bu Divan'dan alındığı da görülmektedir. Bu, aynı yüzyılda yaşayan ve aynı mahlası kullanan şairlerin eserlerinin karıştırıldığını göstermektedir.
2. Nakîbü'l-Eşrâf'a Manzum Mektup: 395 beyitlik bu eser Millet Kütüphanesi AE Manzum Nu: 8943'te kayıtlı 59 varaklık bir mecmuanın 5a-15b yaprakları arasında yer alır. Manzum Mektup, Musul'da bulunan Nakibü'l-Eşraf'a gönderilmiştir. Eser manzum-seyahatname de kabul edilebilir.
3. Âsaf-name: IV. Mehmed'in ikinci veziri Mustafa Paşa adına yazılmış sergüzeşt türünde, 1300 beyitlik bir mesnevidir. Eserin Süleymaniye Kütüphanesi Esad Efendi 2515 numara ve British Museum OR 7273 numara ile kayıtlı olmak üzere iki nüshası mevcuttur.
Kaynakça
Abdülkadiroğlu, Abdülkerim (hzl.) (1985). Nuhbetü'l-Âsâr Li-Zeyli Zübdeti'l-Eş'âr. Ankara: Gazi Üniversitesi Yay.
Arslan, Mehmet (1987). Sami Asafnâme Mesnevisi (İnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi.
Duru, Necip Fazıl (2011). Sami Yunus Beg ve Eserleri. Ordu: Serüven Yay.
Coşkun, Ali Osman (hzl.) (1985). Seyrek-zâde Mehmed Âsım'ın Zeyl-i Zübdetü'l-Eş'âr Adlı Eseri. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
Genç, İlhan (hzl.) (2000). Esrar Dede Tezkire-i Şu'arâ-yı Mevleviyye. Ankara: AKM Yay.
İnce, Adnan (hzl.) (2005). Tezkiretü'ş-Şu'arâ Sâlim Efendi. Ankara: AKM Yay.
Özcan, Abdulkadir (hzl.) (1989). Şeyhî Mehmed Efendi Şakâ’ik-i Nu’mâniyye ve Zeyilleri “Vakâyiü’l-Fuzalâ”. C. 3. İstanbul: Çağrı Yay.
Sakıp Mustafa Dede (1283). Sefîne-i Nefîse-i Mevleviyân. C. II. İstanbul.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: DOÇ. DR. NECİP FAZIL DURUYayın Tarihi: 01.04.2014Güncelleme Tarihi: 26.11.2020Eserlerinden Örnekler
GAZEL
Nağmeye âğâz idüp gülşende murg-ı hoş-nevâ
Mutrib-i bezm-i safâdan 'âleme virdi gınâ
Müjde kıldı hâk-i pây-ı yârdan virdi haber
Şimdi geldi ayagı tozı ile bâd-ı sabâ
Bulmaya keyfiyyet-i la'lün gibi bir hâleti
'Âlemi devr eylese câm-ı şarâb-ı dil-güşâ
Neyleyin âyîne-i 'âlem-nümâ oldugını
Olsa rûyun gibi mir'ât-i Sikender hoş-nümâ
Sâmiya şi'rün senün her mecma'ı teşrîf eder
Dâ'im okırlar anı her yirde yârân-ı safâ
(Duru, Necip Fazıl (2011). Sami Yunus Beg ve Eserleri. Ordu: Serüven Yayınları. 302)
ASAF-NAME'den
SIFAT-I HADD-İ NECD Kİ VÂDÎ-İ MECNÛNDUR
Çü geldi nâkalar hadi ile vecde
Sabah oldukda irdük hadd-i Necde
Ne Necd âb-ı 'izâr-ı heft-kişver
Hevâ-yı dil-güşâsı rûh-perver
Giyâhı za'ferân hâşâki sünbül
Hâs u hârı yâ reyhân ya karanfül
Açılmış her taraf şıyh u huzâmî
Mu'attar itmede bûyı meşâmı
Suyı kevser zemîni merc-i ahdar
Nesîmi misk-i ezfer hâki 'anber
Hevâsı neşve-bahş u hâlet-engîz
Zemîn-i pâki cennet gibi gül-hîz
Riyâzı ta'n ider bâğ-ı bihişte
Benâtı hûr-ı sıbyân-ı firişte
Bakup seyr itdük ol müşkîn-hıyâmı
Ki zeyn itmişdi sahrâyı temâmî
Sanasun ol hıyâm-ı 'anberîn-fâl
Ruh-ı sahrâya olmışdı siyeh hâl
Çerende her tarafda üştürânı
Gelür mi haşra esb ü mâdiyânı
Cerân her sû hezârân gele agnâm
Pür itmişdi fezâyı hayl-i en'âm
Mevâşî nice bin her yana mâşî
Muhaşşi gusfend ile hevâşî
(Duru, Necip Fazıl (2011). Sami Yunus Beg ve Eserleri. Ordu: Serüven Yay. 214-15.)
Nakîbü'l-Eşrâf'a Manzum Mektup'tan (Ruha Bahsi)
Ba'dehû sâik-i kazâ vü kader
İtdi şehr-i Rûha-yı bize makarr
Ne Rûha âb-ı rûy-ı heft-iklîm
Cây-ı hullet makâm-ı İbrâhîm
Mevlid-i cedd-i enbiyâ-yı rusül
Cây-ı zevk u safâ memerr-i sübül
Hizmet-i şeyhe çehre-sây olduk
Devlet-i sohbetiyle bay olduk
Kutb-ı 'âlem delîl-i râh-ı Hudâ
Mürşid-i sâlikân veliyy-i Hudâ
Şeyh 'Ali sırr-ı Hak 'azîz-i Yemen
Sıdk ile câ-nişîn-i Veys-i Karen
Lutf ile eyleyüp kulına nazar
Olduk enfâs-ı kudsına mazhar
Her biri eyleyüp ri'âyetimüz
Vâcib anladılar himâyetimüz
(Duru, Necip Fazıl (2011). Sami Yunus Beg ve Eserleri. Ordu: Serüven Yayınları. 165-66.)
İlişkili Maddeler
Yayın Tarihi: 01.04.2014Güncelleme Tarihi: 26.11.2020Eserlerinden Örnekler
GAZEL
Nağmeye âğâz idüp gülşende murg-ı hoş-nevâ
Mutrib-i bezm-i safâdan 'âleme virdi gınâ
Müjde kıldı hâk-i pây-ı yârdan virdi haber
Şimdi geldi ayagı tozı ile bâd-ı sabâ
Bulmaya keyfiyyet-i la'lün gibi bir hâleti
'Âlemi devr eylese câm-ı şarâb-ı dil-güşâ
Neyleyin âyîne-i 'âlem-nümâ oldugını
Olsa rûyun gibi mir'ât-i Sikender hoş-nümâ
Sâmiya şi'rün senün her mecma'ı teşrîf eder
Dâ'im okırlar anı her yirde yârân-ı safâ
(Duru, Necip Fazıl (2011). Sami Yunus Beg ve Eserleri. Ordu: Serüven Yayınları. 302)
ASAF-NAME'den
SIFAT-I HADD-İ NECD Kİ VÂDÎ-İ MECNÛNDUR
Çü geldi nâkalar hadi ile vecde
Sabah oldukda irdük hadd-i Necde
Ne Necd âb-ı 'izâr-ı heft-kişver
Hevâ-yı dil-güşâsı rûh-perver
Giyâhı za'ferân hâşâki sünbül
Hâs u hârı yâ reyhân ya karanfül
Açılmış her taraf şıyh u huzâmî
Mu'attar itmede bûyı meşâmı
Suyı kevser zemîni merc-i ahdar
Nesîmi misk-i ezfer hâki 'anber
Hevâsı neşve-bahş u hâlet-engîz
Zemîn-i pâki cennet gibi gül-hîz
Riyâzı ta'n ider bâğ-ı bihişte
Benâtı hûr-ı sıbyân-ı firişte
Bakup seyr itdük ol müşkîn-hıyâmı
Ki zeyn itmişdi sahrâyı temâmî
Sanasun ol hıyâm-ı 'anberîn-fâl
Ruh-ı sahrâya olmışdı siyeh hâl
Çerende her tarafda üştürânı
Gelür mi haşra esb ü mâdiyânı
Cerân her sû hezârân gele agnâm
Pür itmişdi fezâyı hayl-i en'âm
Mevâşî nice bin her yana mâşî
Muhaşşi gusfend ile hevâşî
(Duru, Necip Fazıl (2011). Sami Yunus Beg ve Eserleri. Ordu: Serüven Yay. 214-15.)
Nakîbü'l-Eşrâf'a Manzum Mektup'tan (Ruha Bahsi)
Ba'dehû sâik-i kazâ vü kader
İtdi şehr-i Rûha-yı bize makarr
Ne Rûha âb-ı rûy-ı heft-iklîm
Cây-ı hullet makâm-ı İbrâhîm
Mevlid-i cedd-i enbiyâ-yı rusül
Cây-ı zevk u safâ memerr-i sübül
Hizmet-i şeyhe çehre-sây olduk
Devlet-i sohbetiyle bay olduk
Kutb-ı 'âlem delîl-i râh-ı Hudâ
Mürşid-i sâlikân veliyy-i Hudâ
Şeyh 'Ali sırr-ı Hak 'azîz-i Yemen
Sıdk ile câ-nişîn-i Veys-i Karen
Lutf ile eyleyüp kulına nazar
Olduk enfâs-ı kudsına mazhar
Her biri eyleyüp ri'âyetimüz
Vâcib anladılar himâyetimüz
(Duru, Necip Fazıl (2011). Sami Yunus Beg ve Eserleri. Ordu: Serüven Yayınları. 165-66.)
İlişkili Maddeler
Güncelleme Tarihi: 26.11.2020Eserlerinden Örnekler
GAZEL
Nağmeye âğâz idüp gülşende murg-ı hoş-nevâ
Mutrib-i bezm-i safâdan 'âleme virdi gınâ
Müjde kıldı hâk-i pây-ı yârdan virdi haber
Şimdi geldi ayagı tozı ile bâd-ı sabâ
Bulmaya keyfiyyet-i la'lün gibi bir hâleti
'Âlemi devr eylese câm-ı şarâb-ı dil-güşâ
Neyleyin âyîne-i 'âlem-nümâ oldugını
Olsa rûyun gibi mir'ât-i Sikender hoş-nümâ
Sâmiya şi'rün senün her mecma'ı teşrîf eder
Dâ'im okırlar anı her yirde yârân-ı safâ
(Duru, Necip Fazıl (2011). Sami Yunus Beg ve Eserleri. Ordu: Serüven Yayınları. 302)
ASAF-NAME'den
SIFAT-I HADD-İ NECD Kİ VÂDÎ-İ MECNÛNDUR
Çü geldi nâkalar hadi ile vecde
Sabah oldukda irdük hadd-i Necde
Ne Necd âb-ı 'izâr-ı heft-kişver
Hevâ-yı dil-güşâsı rûh-perver
Giyâhı za'ferân hâşâki sünbül
Hâs u hârı yâ reyhân ya karanfül
Açılmış her taraf şıyh u huzâmî
Mu'attar itmede bûyı meşâmı
Suyı kevser zemîni merc-i ahdar
Nesîmi misk-i ezfer hâki 'anber
Hevâsı neşve-bahş u hâlet-engîz
Zemîn-i pâki cennet gibi gül-hîz
Riyâzı ta'n ider bâğ-ı bihişte
Benâtı hûr-ı sıbyân-ı firişte
Bakup seyr itdük ol müşkîn-hıyâmı
Ki zeyn itmişdi sahrâyı temâmî
Sanasun ol hıyâm-ı 'anberîn-fâl
Ruh-ı sahrâya olmışdı siyeh hâl
Çerende her tarafda üştürânı
Gelür mi haşra esb ü mâdiyânı
Cerân her sû hezârân gele agnâm
Pür itmişdi fezâyı hayl-i en'âm
Mevâşî nice bin her yana mâşî
Muhaşşi gusfend ile hevâşî
(Duru, Necip Fazıl (2011). Sami Yunus Beg ve Eserleri. Ordu: Serüven Yay. 214-15.)
Nakîbü'l-Eşrâf'a Manzum Mektup'tan (Ruha Bahsi)
Ba'dehû sâik-i kazâ vü kader
İtdi şehr-i Rûha-yı bize makarr
Ne Rûha âb-ı rûy-ı heft-iklîm
Cây-ı hullet makâm-ı İbrâhîm
Mevlid-i cedd-i enbiyâ-yı rusül
Cây-ı zevk u safâ memerr-i sübül
Hizmet-i şeyhe çehre-sây olduk
Devlet-i sohbetiyle bay olduk
Kutb-ı 'âlem delîl-i râh-ı Hudâ
Mürşid-i sâlikân veliyy-i Hudâ
Şeyh 'Ali sırr-ı Hak 'azîz-i Yemen
Sıdk ile câ-nişîn-i Veys-i Karen
Lutf ile eyleyüp kulına nazar
Olduk enfâs-ı kudsına mazhar
Her biri eyleyüp ri'âyetimüz
Vâcib anladılar himâyetimüz
(Duru, Necip Fazıl (2011). Sami Yunus Beg ve Eserleri. Ordu: Serüven Yayınları. 165-66.)
İlişkili Maddeler
Eserlerinden Örnekler
GAZEL
Nağmeye âğâz idüp gülşende murg-ı hoş-nevâ
Mutrib-i bezm-i safâdan 'âleme virdi gınâ
Müjde kıldı hâk-i pây-ı yârdan virdi haber
Şimdi geldi ayagı tozı ile bâd-ı sabâ
Bulmaya keyfiyyet-i la'lün gibi bir hâleti
'Âlemi devr eylese câm-ı şarâb-ı dil-güşâ
Neyleyin âyîne-i 'âlem-nümâ oldugını
Olsa rûyun gibi mir'ât-i Sikender hoş-nümâ
Sâmiya şi'rün senün her mecma'ı teşrîf eder
Dâ'im okırlar anı her yirde yârân-ı safâ
(Duru, Necip Fazıl (2011). Sami Yunus Beg ve Eserleri. Ordu: Serüven Yayınları. 302)
ASAF-NAME'den
SIFAT-I HADD-İ NECD Kİ VÂDÎ-İ MECNÛNDUR
Çü geldi nâkalar hadi ile vecde
Sabah oldukda irdük hadd-i Necde
Ne Necd âb-ı 'izâr-ı heft-kişver
Hevâ-yı dil-güşâsı rûh-perver
Giyâhı za'ferân hâşâki sünbül
Hâs u hârı yâ reyhân ya karanfül
Açılmış her taraf şıyh u huzâmî
Mu'attar itmede bûyı meşâmı
Suyı kevser zemîni merc-i ahdar
Nesîmi misk-i ezfer hâki 'anber
Hevâsı neşve-bahş u hâlet-engîz
Zemîn-i pâki cennet gibi gül-hîz
Riyâzı ta'n ider bâğ-ı bihişte
Benâtı hûr-ı sıbyân-ı firişte
Bakup seyr itdük ol müşkîn-hıyâmı
Ki zeyn itmişdi sahrâyı temâmî
Sanasun ol hıyâm-ı 'anberîn-fâl
Ruh-ı sahrâya olmışdı siyeh hâl
Çerende her tarafda üştürânı
Gelür mi haşra esb ü mâdiyânı
Cerân her sû hezârân gele agnâm
Pür itmişdi fezâyı hayl-i en'âm
Mevâşî nice bin her yana mâşî
Muhaşşi gusfend ile hevâşî
(Duru, Necip Fazıl (2011). Sami Yunus Beg ve Eserleri. Ordu: Serüven Yay. 214-15.)
Nakîbü'l-Eşrâf'a Manzum Mektup'tan (Ruha Bahsi)
Ba'dehû sâik-i kazâ vü kader
İtdi şehr-i Rûha-yı bize makarr
Ne Rûha âb-ı rûy-ı heft-iklîm
Cây-ı hullet makâm-ı İbrâhîm
Mevlid-i cedd-i enbiyâ-yı rusül
Cây-ı zevk u safâ memerr-i sübül
Hizmet-i şeyhe çehre-sây olduk
Devlet-i sohbetiyle bay olduk
Kutb-ı 'âlem delîl-i râh-ı Hudâ
Mürşid-i sâlikân veliyy-i Hudâ
Şeyh 'Ali sırr-ı Hak 'azîz-i Yemen
Sıdk ile câ-nişîn-i Veys-i Karen
Lutf ile eyleyüp kulına nazar
Olduk enfâs-ı kudsına mazhar
Her biri eyleyüp ri'âyetimüz
Vâcib anladılar himâyetimüz
(Duru, Necip Fazıl (2011). Sami Yunus Beg ve Eserleri. Ordu: Serüven Yayınları. 165-66.)
İlişkili Maddeler
Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
---|---|---|---|---|
1 | SÂLİH, Yunus Beyzâde Sâlih Efendi | d. ? - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
2 | CUM’A, Seyyid | d. ? - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
3 | NÂTIKÎ | d. ? - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
4 | SÂLİH, Yunus Beyzâde Sâlih Efendi | d. ? - ö. ? | Doğum Yılı | Görüntüle |
5 | CUM’A, Seyyid | d. ? - ö. ? | Doğum Yılı | Görüntüle |
6 | NÂTIKÎ | d. ? - ö. ? | Doğum Yılı | Görüntüle |
7 | SÂLİH, Yunus Beyzâde Sâlih Efendi | d. ? - ö. ? | Ölüm Yılı | Görüntüle |
8 | CUM’A, Seyyid | d. ? - ö. ? | Ölüm Yılı | Görüntüle |
9 | NÂTIKÎ | d. ? - ö. ? | Ölüm Yılı | Görüntüle |
10 | SÂLİH, Yunus Beyzâde Sâlih Efendi | d. ? - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
11 | CUM’A, Seyyid | d. ? - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
12 | NÂTIKÎ | d. ? - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
13 | SÂLİH, Yunus Beyzâde Sâlih Efendi | d. ? - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
14 | CUM’A, Seyyid | d. ? - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
15 | NÂTIKÎ | d. ? - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
16 | SÂLİH, Yunus Beyzâde Sâlih Efendi | d. ? - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |
17 | CUM’A, Seyyid | d. ? - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |
18 | NÂTIKÎ | d. ? - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |