SÂNÎ, Cân Memi

(d. ?/? - ö. 995/1586-87)
divan şairi, yeniçeri, sekban, atlı zağarcı, sipahi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 16. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

İstanbullu olup Emir Buhârî Mahallesi’nde yaşadı. Kuloğullarındandır. Asıl adı Mehmed olup Can Memi lakabıyla tanındı. Sicill-i Osmânî’de şairin lakabı dizgi hatası sebebiyle Can Muhyî (محی) olarak yazılmıştır (Mehmed Süreyya 1311: 2/63). Güzelliğiyle dikkat çekti. İlk gençlik döneminde Şeyh Karamanî’ye intisap etti. Eğlence ve işret âlemlerinde çokça vakit geçirdi. Önceleri yeniçeri iken daha sonra sırasıyla sekban, atlı zağarcı ve sipahi olup sipahilikten emekliye ayrıldı. Sicill-i Osmânî’ye göre 1000/1591-92 yılında, diğer kaynaklara göre 995/1586-87 yılında öldü. Mezarı Edirnekapı’dadır.

Zamanının dikkat çeken şairlerindendi. Şiirleri beğenildiği için pek çok şair onları tanzir etmiş, o da birçok şairin şiirine nazire yazmıştır. Âşıkâne ve rindâne şiirleri vardır. Mizacı hiciv ve hezle yatkındır ve bu alanda oldukça başarılı olmuştur. Özellikle Sâ’î ile karşılıklı yazdıkları hicivleri pek çok mecmuaya alınmıştır. Başta Ali Şir Nevâyî’nin şiirleri olmak üzere Farsça şiirleri tetkik ederek şairlik yeteneğini arttırmıştır. Bunun etkisiyle bazı şiirlerini Farsça kaleme almış, kimi şiirlerinde Çağatay lehçesini de kullanmıştır. Kaynaklar divanı olduğundan söz ederler. Nakkaş Sâ’î hakkında Çehre-nâme’si vardır. 16. yüzyıl sonlarında tertip edilen bir nazire mecmuasında Sânî’nin 73 şiiri bulunmaktadır (bkz. Atik Gürbüz 2011). Mecmuada Sânî’nin Kadı Sâbirî ile “hem-meşreb” olduğu bilgisi vardır.

Kaynakça

Akbayar, Nuri (hzl.) (1996). Mehmed Süreyyâ, Sicill-i Osmânî. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.

Atik Gürbüz, İncinur (2011). Mecmû’a-i Letâ’if. Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.

İpekten, Haluk vd. (1988). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: KTB Yay.

İsen, Mustafa (hzl.) (1994). Künhü’l-Ahbâr’ın Tezkire Kısmı. Ankara: AKM Yay. 

Kılıç, Filiz (hzl.) (2010). Âşık Çelebi, Meşâ’irü’ş-Şu’arâ (İnceleme-Metin). İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü. 

Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatcı (hzl.) (2001). Mehmet Nail Tuhfe-i Na’ilî: Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. Ankara: Bizim Büro Yay.

Sungurhan Eyduran, Aysun (hzl.) (2008). Beyânî, Tezkîretü’ş-Şu’arâ. Ankara: Kültür Bakanlığı e-kitap: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/belge/1-83502/beyani----tezkiretus-suara.html [erişim tarihi: 12.05.2013]. 

Sungurhan Eyduran, Aysun (hzl.) (2009). Kınalızâde Hasan Çelebi, Tezkîretü’ş-Şu’arâ. Ankara: Kültür Bakanlığı e-kitap: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/belge/1-83504/kinalizade-hasan-celebi---tezkiretus-suara.html [erişim tarihi: 12.05.2013]. s. 196-197.

Solmaz, Süleyman (hzl.) (2009). Ahdî ve Gülşen-i Şu’râ’sı (İnceleme – Metin). http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-219145/h/agm.pdf [erişim tarihi: 12.05.2013]. 

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DR. ÖĞR. ÜYESİ İNCİNUR ATİK GÜRBÜZ
Yayın Tarihi: 20.07.2013
Güncelleme Tarihi: 17.04.2021

Eserlerinden Örnekler

Gazel

mefâ’îlün mefâ’îlün mefâ’îlün mefâ’îlün

Kapunda mübtelâlar isterin derbânun olsun hep

Kabûl it pâdişâhum bende-i fermânun olsun hep

 

Sen ol Bağdâd-ı hüsnün Şâh Üveys-i nâm-dârısın

Benüm gibi suhen-perdâzlar Selmânun olsun hep

 

Mahallen âh-keş bî-çârelerden olmasun hâlî

Ko diller gülşenünde bülbül-i nâlânun olsun hep

 

Ziyâfet kıl demidür ehl-i ışkı hûn-ı vasluñla

Gedâlardur ko gelsün bir gice mihmânun olsun hep

 

Şarâb-ı la’l-i nâbun sun safâlar sürelüm sâkî

Harâbât erleri şermende-i ihsânun olsun hep

 

Yiter dirhem bana sîm-i sirişküm rûy-ı zerdüm zer

Cihânun mâl u mülki tâlib-i dünyânun olsun hep

 

Serîr-i nazma geçdün mâlik-i mülk-i kelâm oldun

Gelüp Sânî güzeller kâtib-i dîvânun olsun hep

(Atik Gürbüz, İncinur (2011). Mecmû’a-i Letâ’if. Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi. 169.)


İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1Şule Gürbüzd. 30 Aralık 1974 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
2MEHMED ŞEMSEDDÎN, İstanbullud. 1849 - ö. 1900Doğum YeriGörüntüle
3HAFÎD, Mehmed Hafîd Efendid. ? - ö. 1811-12Doğum YeriGörüntüle
4Şule Gürbüzd. 30 Aralık 1974 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
5MEHMED ŞEMSEDDÎN, İstanbullud. 1849 - ö. 1900Doğum YılıGörüntüle
6HAFÎD, Mehmed Hafîd Efendid. ? - ö. 1811-12Doğum YılıGörüntüle
7Şule Gürbüzd. 30 Aralık 1974 - ö. ?Ölüm YılıGörüntüle
8MEHMED ŞEMSEDDÎN, İstanbullud. 1849 - ö. 1900Ölüm YılıGörüntüle
9HAFÎD, Mehmed Hafîd Efendid. ? - ö. 1811-12Ölüm YılıGörüntüle
10Şule Gürbüzd. 30 Aralık 1974 - ö. ?MeslekGörüntüle
11MEHMED ŞEMSEDDÎN, İstanbullud. 1849 - ö. 1900MeslekGörüntüle
12HAFÎD, Mehmed Hafîd Efendid. ? - ö. 1811-12MeslekGörüntüle
13Şule Gürbüzd. 30 Aralık 1974 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14MEHMED ŞEMSEDDÎN, İstanbullud. 1849 - ö. 1900Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15HAFÎD, Mehmed Hafîd Efendid. ? - ö. 1811-12Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16Şule Gürbüzd. 30 Aralık 1974 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
17MEHMED ŞEMSEDDÎN, İstanbullud. 1849 - ö. 1900Madde AdıGörüntüle
18HAFÎD, Mehmed Hafîd Efendid. ? - ö. 1811-12Madde AdıGörüntüle