Madde Detay

Samsun Çarşamba'da doğmuştur. Annesi ilkokul öğretmeni Müjgan Şensoy, babası da Çarşamba ilçesinin belediye başkanı tüccar Yusuf Cemil Şensoy'dur. Ragıbe adlı bir kız kardeşi, Ahmet Vildan adlı erkek kardeşi vardır. Ferhan Şensoy evin en büyük çocuğudur. Okul hayatına 1957'de Samsun'da Gazi Osman Paşa İlkokulu'nda başlayan Ferhan Şensoy, orta okul döneminde Galatasaray Lisesi'nde eğitim görmesi için İstanbul'a gönderilmiştir. Ancak Ferhan Şensoy eğitim hayatına Galatasaray Lisesi'nde devam etmemiş ve Çarşamba ilçesine dönmüştür, liseyi burada tamamlamıştır. Üniversite okumak için tekrar İstanbul'a gitmiş ve Mimar Sinan Devlet Güzel Sanatlar Akademisi, Yüksek Mimarlık bölümüne kaydını yaptırmıştır. Sanatçı 1972'de bu okulu da bırakıp tiyatro okumak için Fransa'nın Strazburg şehrine gitmiştir. Ecole Superieure d'Art Dramatique'den 1974'te mezun olan sanatçı, Kanada'nın Montreal şehrine gitmiş ve tiyatro hayatına orada devam etmiştir. 1975'te Türkiye'ye dönen yazar devamındaki yıllarda da tiyatroyu hiçbir zaman bırakmamış, bu alanda oyunculuk, yönetmenlik, yazarlık vb. yapmıştır, kendi tiyatro sahnesini kurmuştur, birçok eser üretmiştir, birçok oyunda yer almıştır, kimi zaman dergilerde yazmış kimi zaman da edebiyatın farklı türlerinde de -roman, öykü, deneme, eleştiri gibi- eserler vermiştir. 1988'de bir oyunda birlikte oynadığı tiyatrocu Derya Baykal'la evlenmiştir. Ferhan Şensoy'un iki kızı vardır. 1989'da ilk kızı Müjgan Ferhan, 1990'da da ikinci kızı Neriman Derya doğmuştur. Derya Baykal'la evliliği 2004'te sonlanan Ferhan Şensoy bir daha evlenmemiştir. Tiyatroyu hiçbir zaman bırakmayan sanatçı halen İstanbul'da yaşamaktadır.

Ferhan Şensoy sanat hayatına çok küçük yaşta, Çarşamba Lisesi'nde şiirler ve öyküler yazarak başlamıştır. Hatta yazdıkları 1969'da Soyut ve Yeni Ufuklar Dergisi'nde yayınlanmıştır. Tiyatro türünde ise ilk denemesi 1970'te skeçlerinin Devekuşu Kabare'de sahnelenmesi olmuştur. Üniversite yıllarında ise yarı Fransızca yarı Türkçe yazdığı Je M'en Fous Bilader isimli oyunu üniversite öğrencilerinden oluşan Galatasaray Oyuncuları adlı amatör bir grupla Fenerbahçe Tesisleri'nde, Galatasaray'ın bir akşam yemeğinde sahnelenmiştir.. Bu oyun sergilenmeden önce, sahne oyuncuları Haldun Taner'in de desteğiyle Devekuşu Kabare'de provasını yapmıştır.

Ferhan Şensoy'un profesyonel anlamda oyunculuğa ilk adımı da Ayfer Feray Tiyatrosu'nda Grup Oyuncuları ile olmuştur. İlk profesyonel yönetmenliği de İsmet Küntay'ın Güm Güm Güm adlı oyunudur. Devamında gelen oyunu Paravana Kabare de 1971'de sahnelemiştir. 1972'de tiyatro eğitimi almak için Fransa'ya giden sanatçı aynı zamanda bu alandaki üretimini bırakmamış, yönetmen Jerome Savary'nin asistanlığını yapmış, sahnede oynamıştır. Ayrıca Godot Go Home isimli Fransızca bir oyun yazmış, Montreal'a gittikten sonra da yazdığı Ce Fou De Gogol oyununu sahneye koymuştur. Bu oyun Kanada'da da Ferhan Şensoy'a en iyi yabancı yazar ödülünü getirmiştir, hatta oyunun tek kadın oyuncusu Monique Mercure de en iyi kadın oyuncu ödülünü almıştır.

1976'da Türkiye'ye dönen sanatçı Ali Poyrazoğlu Tiyatrosu'nda ve Türk Yazarları Tiyatrosu'nda oyunlarını sahnelemiştir. Ferhan Şensoy'un kendi yazdığı Dur Söyleme Sus Konuşma oyununda oyuncu olarak yer almış, aynı zamanda yönetmenliğe, skeçlerini yazmaya, televizyonda görünmeye başlamıştır. 1979'da TRT'de kendi yazdığı Sizin Dershane dizisinde oynamış ve kendi yazıp yönettiği Hayrola Karyola'da ve Dedikodu Şov isimli kabare gösterisinde Adile Naşit, Perran Kutman, Pakize Suda, Sevda Karaca ve İstanbul Gelişim Orkestra'sıyla bir arada sahneye çıkmıştır.

Ferhan Şensoy tiyatro yazarlığı ve oyunculuğu yanında yetenekli gençlerin de oyunculuk eğitimi alabilmesi için emek harcamış bir sanatçıdır. Bu amaçla Genç Nöbetçiler adlı bir tiyatro grubu kurmuştur ve bu grup ortaoyuncuların bünyesinde, 14 Mart 1980'de Harbiye'de ilk oyununu sahnelemiştir. Sanatçının devamında da birçok oyunu gelmiştir. Ferhan Şensoy Şahları da Vururlar, Parasız Yaşamak Pahalı, Kahraman Bakkal Süpermarkete Karşı, Kiralık Oyun, Fırıncı Şükrü, Deli Vahap, Nuri ve Ötekiler vb. gibi birçok oyun yazmasının yanında Şey Bey, Köşedönücü vb. gibi kendi yazdığı televizyon dizilerinde de oynamıştır. Ayrıca dünya edebiyatının kimi eserlerini de, Aristophanes'in Eşek Arıları, Brecht'in Anna'nın Yedi Ana Günahı, Çehov'un Hikayelerden Bir Demet'i vb. gibi tiyatroya uyarlamış ve izleyicilerle buluşturmuştur.

Ferhan Şensoy'un üretken yaşamında kimi zaman tatsız olaylar da olmuştur. 7 Şubat 1987'de kendi yazıp yönettiği ve Şan Tiyatrosu'nda sahnelediği Muzır Müzikal gerici insanların tepkisini çekmiş ve tatsızlıklar çıkmıştır; tiyaro sahnesinin bir gece yakılması, sanatçının hapis cezasına çarptırılması gibi beklenmedik olaylar yaşanmıştır. Muzır Müzikal'in son bulmasının ardından Ferhan Şensoy aynı hızla birçok eser yazmış, oynamış ve sahnelemiştir. 1988'de de Osmanlı dönemi tuluat oyuncusu Kel Hasan Efendi'den gelen Kavuk'u Münir Özkul'dan devralmıştır. Aynı zamanda eserleriyle, oyunculuğuyla birçok ödül de kazanan Ferhan Şensoy, kiraladığı bir gemiyi yüzen tiyatroya dönüştürme gibi yaratıcı çalışmalarda da bulunmuş, dizilerde oynamış, mizah gazetelerinde yazmış, oyunlarını birçok defa yurt dışında sahnelemiş, tek kişilik bir televizyon programı sunmuş, edebiyatın farklı türlerinde de -roman, deneme, günlük vb.- birçok eser vermiştir.

Aldığı ödüller şöyledir: 1975, Montreal, Ce Fou De Gogol, En İyi Yabancı Yazar; 1980, Şahları da Vururlar, Avni Dilligil Jüri Özel; 1980, Şahları da Vururlar, Dergi-13'ün En Başarılı Jüri; 1981, Eski Komedya, En İyi Erkek Oyuncu Ödülü; 1987, Varsayalım İsmail, Nokta'nın Doruktakiler; 1988, İstanbulu Satıyorum, Ulvi Uraz; 1988, İstanbulu Satıyorum, Sanat Kurumu; 1989, İstanbulu Satıyorum, Avni Dilligil; 1989, İsmail Dümbüllü; 1989, Nasreddin Hoca Mizah; 1989, Kültür Bakanlığı Jüri; 1989, Heygirl Dergisi Yılın Oscarları; 1991, Kahraman Bakkal Süpermarkete Karşı, Nokta Dergisi Doruktakiler; 1993, Şu Gogol Delisi, Avni Dilligil En Özgün Oyun; 1993, Altın Objektif; 1994, Seyircili Seyir Defteri ve Kırkambar-Gece Tiyatrosu Kabare Gösterisi, İsmail Dümbüllü; 1995, Kültür Bakanlığı En iyi Topluluk; 1997, En Başarılı İletişimciler Ödülü, En İyi Deneme; 2000, Fişne Pahçesu, Çehov Lazdur Laz Kalacaktur, Avni Dilligil En İyi Yönetmen; 2001, Sahibinden Satılık Birinci El Ortaoyunu, Avni Dilligil En İyi Yazar; 2001, Unima Geleneksel Türk Tiyatrosu'na Hizmet; 2002, Sanat Kurumu En İyi Yazar; 2002, Afife Jale-Muhsin Ertuğrul; 2004, Pardon, Türsak Onur; 2004, Nokta Dergisi Doruktakiler; 2005, Deneme Sahnesi-En İyi Erkek Oyuncu; 2005, Nasreddin Hoca Altın Eşek Gülmece; 2006, Pardon, Mizah Üretenler Derneği-En İyi Senaryo; 2007, Fername, İsmet Küntay En İyi Oyun Yazarı; 2007, Elveda SSK, Altın Sayfa Son Beş Yılın En İyi Mizah Kitabı; 2009, 2019, İsmet Küntay En İyi Yapım, En İyi Yönetmen, En İyi Erkek Oyuncu; 2009, 2019, İTÜ En İyileri Seçiyor, En İyi Erkek Oyuncu, En İyi Tiyatro Oyunu; 2010, Fername, Yıldız Teknik Üniversitesi Yılın Yıldızları-En İyi Erkek Oyuncu; 2011, İstanbul Mizah Tiyatrosu Ustalara Onur; 2011, Terakki Vakfı Onur; 2011, Karadeniz Vakfı-Tiyatro En İyi Erkek Oyuncu; 2012, Nasri Hoca ve Muhalif Eşeği, İsmet Küntay Tiyatro Ödülleri, En İyi Yapım; 2016, Tiyatro Eleştirmenleri Birliği Onur; 2016, Sadri Alışık Tiyatro ve Sinema Oyuncu Ödülleri-Onur.

Türk edebiyatının farklı türlerinde birçok eser verse de adını tiyatroyla duyurmuş bir sanatçıdır. Sanatçının edebiyata, tiyatroya ilgisi lise yıllarında başlamıştır. Hatta Ferhan Şensoy’un Galatasaray Lisesi’ndeki edebiyat öğretmeni Tahir Alangu, bir gün ders esnasında sınıfta yazar olacak öğrencileri gösterirken Ferhan Şensoy’u da işaret etmiştir (Kocaman 2007: 430). Lise yıllarında Samuel Beckett’in Godot’yu Beklerken oyunuyla tanıştıktan sonra uzun süre bu eserin etkisinde kaldığını belirten yazar, devamında kendisi de Güle Güle Godot adlı bir tiyatro denemesi yapmış ve yazdıklarını Haldun Taner’e gösterip onun da beğenisini almıştır. Kimileri de oyunu anlamsız, uyumsuz bularak eleştirmiştir. Bu deneme Ferhan Şensoy’un absürd tiyatroya yakınlığının, sanat algısının alışılmıştan farklı olduğunun, yeni bir tiyatro türüne kapılarını araladığının ilk işaretidir.

Ferhan Şensoy klasik Türk tiyatrosunun çizgisinin dışına çıkan bir yazar olarak yeni bir bileşim yaratmış, geleneksel tiyatroyu modern sanata uyarlayıp özgün eserler üretmiştir. Özellikle de Osmanlı’dan günümüze kalan ortaoyununu devralan sanatçı bu alanda birçok eser yazmış, sahnelemiş, televizyon programlarına çıkmış, kısacası Türk halkının beğenisini kazanarak eski ve yeni arasında bir köprü kurmuştur. Dünya edebiyatının birçok eserini Türkçeye uyarlamış, çevirmiş, onları yeni bir kalıba sokarak izleyicinin karşısına çıkarmıştır. İnsandan topluma uzanan çizgide her türlü sorunu eserlerinin içine yediren sanatçı, kimi zaman bazı kesimlerin tepkisini alsa da, tiyatro alanında birçok ödül almış ve tiyatroya yeni başlamış birçok gencin yetişmesinde de emek harcamıştır.

Ferhan Şensoy’un eserlerinin yapıtaşını daha çok toplumsal gidişattaki aksamalar, çarpıklıklar, arada kalmışlıklar, tıkanmalar vb. gibi sorunlar oluşturmuştur. Sanatçı eserlerinde kimi zaman toplumu da eleştirmiştir kimi zaman aksaklıkların ortasında kalan insanın çaresizliğini ön plana çıkarmıştır. Kimi zaman sanatçının eleştirileri birilerini rahatsız etse de Ferhan Şensoy toplumsal sorunları eserine malzeme yapmaktan hiçbir zaman vazgeçmemiştir.

Ferhan Şensoy’un 1970’li yıllarda başlayan tiyatroya ilgisinin ilk adımını Haldun Taner’in Devekuşu Kabaresi için yazdığı skeçler oluşturmuştur. Devamında da sanatçı kısa sürede birçok oyun, dizi, sinema vb. görsel sanatların her alanında kendini göstermiştir. Yaratıcılığına hiçbir şekilde ket vurulmasına izin vermeden “Tiyatro muhaliftir ve muhalif kalacak.” inancıyla birçok eser vermiş, tiyatronun halkın sesi olduğuna inanmış, insanları da inandırmıştır. Bu nedenle de tiyatrolarında Batı’dan aldığı, öğrendiği her türlü bilgiyi, öğretiyi yerelleştirmiş, kültürel değerleri işin içine katmış, toplumdaki çatlakların üzerine gitmiştir. Sözcük oyunları, yinelemeler, göndermeler ve mizahî anlatımlar oyunlarının temel yapılanışıdır. “... taşlamayı öne çıkaran en önemli özelliktir. Geleneksel tiyatromuzdaki, dilin kullanımından kaynaklanan bütün söz oyunları kullanıldığı gibi, Şensoy’un yaklaşımından kaynaklanan seslerin yer değiştirmesi, sözcük bölerek yeni anlamlar elde etme, uydurma sözcüklerle ve yeni bir mantıkla saçma olana ulaşma gibi güldürme öğeleri Şensoy sözlüğünden fırlayıp gelir sahneye (Tekerek 2003: 55). Özellikle de ironi, yergi ve parodi, sanatçının mizahı kurmada başvurduğu temel anlatım biçimleridir. Mizahın çatısı altında aykırı ve şaşırtıcı olanı kullanan sanatçı, aynı zamanda argo ve sözvgü sözlerini kullanmaktan da hiç çekinmemiştir. Hatta kimi oyunlarında ufak ses değişiklikleriyle yer alan sövgüleri (mezevenk, mıçmış vb.) bolca kullanmıştır.

Grotesk öğelerin de sık sık kullanıldığı oyunlarda tipler abartı bir dille çizilir. Kimi zaman fantastik ya da absürd öğeler de oyunlarının içinde dikkatleri çekmektedir. Nurhan Tekerek fantastik bir örnek olarak Ferhan Şensoy’un Şahları da Vururlar oyununda Şah Rıza’nın Humeyni’yle tartışmasını ve tartışmanın bir tavla oyununa dönüşmesini örnek vermiştir (Tekerek 2003: 55). Aslında bu sahne fantastikten çok saçmaya daha yakındır. Zaten sanatçı absürd tiyatronun yaratıcılığını birçok oyununda başarılı bir şeklde kullanmıştır.

1980’de Ortaoyuncular adıyla kendi tiyatrosunu kuran Ferhan Şensoy birçok oyun sahnelemesinin yanında genç tiyatrocuların yetişmesinde emek harcamış, oyunlardan kazandığı paralarla bu alanda yatırım yapmıştır. Kimi zaman kullanıma kapanmış, eski tiyatro binalarını onarmış kimi zaman yüzen tiyaro adı altında kiraladığı gemiyi tiyatro sahnesine çevirip oyunlar sergilemiş kimi zaman da tiyatro eserlerinin yayınlanmasında elini taşın altına sokmuştur.

Batı tiyatrosuyla gelenekseli birleştiren sanatçı hiçbir zaman toplumdan, ait olduğu yapıdan, geldiği kültürden kopmamıştır. Bu anlamda ortaoyunun günümüzdeki en önemli temsilcilerinden biridir. Osmanlı’dan devralınan ortaoyununu dönemine uyarlayarak sivri diliyle toplumdaki birçok yanlışı eleştirmiş ve ince dokundurmalarla politikadan sanata uzanan çizgide her konuya el atmıştır. Özellikle göndermelerle anımsatılan ironik yapılanmalar güldürünün ekseninde siyasetin içyüzünü gözler önüne sermiş ve siyasetin toplumda bıraktığı izleri izleyice dile getirmiştir. Sanatçı zeki bir dilin altında düşünen insanın portresini çizmiştir.