Madde Detay

Mehmet Şeyhî tahminen 1815'te Kırşehir Mucur'a bağlı Geycek köyünde dünyaya gelmiştir. Doğum tarihi net olarak bilinmemekle birlikte ilk çocuğunun doğum tarihi esas alınarak yaklaşık 1815'te doğduğu tahmin edilmektedir. Ailesi Hocalar lakabıyla tanınmaktadır. Babası Ömer Koca'dır. Şair Mucur'a bağlı Kurugöl köyünden Esma Hanım'la evlenmiştir. Beş oğlu, bir kızı vardır (Bulut 1983: 37; Özcan 2012: 63-64). 

Mehmet Şeyhî, Halvetî tarikatına mensuptur. Halvetîliğin Çerkeşiye kolu kurucusu Şeyh Mustafa Çerkeşî'ye bağlanarak tarikate girmiştir. Bu süreçte medrese eğitimi almıştır. Eğitimini tamamladıktan sonra Geycek köyüne yerleşmiş ve evinin bir kısmını kütüphane olarak düzenlemiştir. Ölene kadar burada eğitim ve tarikat faaliyetleri yürütmüştür. Kütüphanesinde bulunan çok sayıdaki kitap bir Kuran kursuna bağışlanmış ancak bu kitaplar kaybolmuştur. Şiirlerinin bulunduğu divanın bir nüshası da kaybolan kitapları arasındadır (Özcan 2012: 64). Şairin vefat tarihiyle ilgili tam bir bilgi yoktur. Mezarı Geycek köyünde bulunan evinin bahçesindedir.

Mehmet Şeyhî'nin sanatı ve edebî kişiliğine dair bilgiler Kitab-ı Şeyhiyâ adlı divanında bulunmaktadır. Bu divan esas alınarak onun bir tasavvuf şairi olduğu, çok sayıda şiir yazdığı, şiirlerinde sade ve anlaşılır bir dil kullandığı söylenebilir. Divanın iki nüshası vardır. Bunlardan biri, Vahit Bulut'un Kırşehirli Halk Ozanları adlı kitabında bahsettiği nüshadır. Bulut, eserin İstanbul Üniversitesi kütüphanesinde kayıtlı olduğunu bildirmiştir ancak konu hakkında çalışan araştırmacılar bu nüshaya ulaşamamıştır (Kırımhan 1995: 217). Vahit Bulut'un hazırladığı çalışmada, şairin kaybolan bu divandaki şiirlerinde genellikle dinî ve tasavvufî temalara ağırlık verdiği, tarikatları övücü nitelikte şiirler yazdığı yer alır. Divanda Abdülkadir Geylanî, Seyyit Ahmet Bedevî, Emir Sultan, Mevlana, Sâdî gibi tasavvuf büyükleri için yazılmış şiirler bulunmaktadır. Divandaki şiirlerinde 204 kez Şeyhî ve 119 kez de Şevkî mahlasını kullanmıştır (Bulut 1983: 37).

Bulut'un eserinde Mehmet Şeyhî'nin "Uyan Gözlerim" adlı şiiri örnek verilmiştir. Tasavvuf temalı bu şiirde şair kendi nefsine seslenmiştir. Seher vaktine uyanık olan canlıların Hakk'a ulaşabileceğine inanmaktadır. Bu vakitte uykuda olanların gafil ve asi kullar olduğunu dile getirerek ilâhi aşka ulaşmak isteyenlerin seher vaktinin feyz ve bereketinden faydalanması gerektiğini söylemiştir (Bulut 1983: 38).

Divanın ikinci nüshası ise Hidayet Özcan tarafından bulunmuştur. Mihrâbiyesinde “Haza Kitâb-ı Şeyhiyâ” yazan eserde, baştaki ve sondaki şiirler yarım olmak üzere 317 şiir bulunmaktadır. Bu şiirlerin 29’u münacat, 21’i na’t, 35’i ise şeyhlik-dervişlik üzerinedir. Şair bu kişilerde olması gereken vasıfları şiir yoluyla izah etmiştir. Divanda şairin kendi şeyhi Şeyh Mustafa için yazdığı şiirler dışında Şeyh Şaban-ı Veli, Mevlana, Seyyid Ahmet er-Rifaî, Seyyid Ahmet Bedevî, ve Hazret-i Sadi için de birer şiir yer almaktadır. Aruz vezniyle yazılan şiirlerin dili anlaşılır ve açıktır. Şiirlerde ayet, hadis ve atasözlerine yer veren Mehmet Şeyhî, kelime seçimi konusunda özenli davranmıştır (Özcan 2012: 65-69).