Madde Detay

İsmi Hüseyin olan şairin tam künyesi Eşref-zâde Şeyh Seyyid Hüseyin Efendi’dir. Aslen Safranbolu’nun Bacı Karyesi’ndendir. Doğum tarihi kesin olarak bilinmemektedir (Kurnaz 2001: 200). Eşref-zâde’nin torunlarından Abbas isminde bir sofinin oğludur (İnce 2005: 288). İlk eğitimini Safranbolu’da alan şair, daha sonra İstanbul’a giderek Abdulehad Nûrî’ye intisap etmiş, zamanla halifesi olmuştur (Bursalı Mehmed Tahir 2000:62). Yedikule civarındaki Hacı Evhad Tekkesi’ne görevlendirilmiştir. Burada 1060/ 1650 ile 1095/ 1683 yılları arasında uzun bir müddet görev yaptığı için Hacı Evhad Şeyhi unvanıyla anılmıştır (Abdulkadiroğlu ve Özsoy (2000: 117).
Eşref-zâde Şeyh Seyyid Hüseyin Efendi, 1095/ 1683’te Fatih, 1101/ 1689’da Beyazıt, 1103/ 1691 yılında da Süleymaniye Camii’ne vaiz olarak görevlendirilmiştir (İnce 2005: 288- 289).
Tezkirelerde güzel ahlâklı, takva sahibi, mürşid-i kâmil, cömert ve mütevazi sıfatlarıyla tanıtılan şairin ailesi hakkında bilgi yoktur.
 Eşref-zâde Şeyh Seyyid Hüseyin Efendi, 28 Cemaziyelahir 1105/ 24 Şubat 1694 Çarşamba günü vefat etmiştir (Abdulkadiroğlu ve Özsoy (2000: 117). Mezarı, Yenikapı Mevlevihanesi yakınındaki Merkez efendi Mezarlığı’ndadır (Kurnaz 2001: 201). Vefatına kendisi gibi Abdulehad Nûrî halifelerinden olan Şeyh Mehmet Nazmî (Coşkun 2001: 5), aşağıdaki tarih şiirini yazmıştır:
Bir eksik ile Nazmî fevtine didi tarih
Seyyid Hüseyn’in olsun yeri İlâhî Cennet (Abdulkadiroğlu ve Özsoy (2000: 117).
1. Mecma’u’t-Tefâsir: Eşref-zâde Şeyh Seyyid Hüseyin Efendi’nin vaazlarından oluşan bu eserini nüshaları tespit edilememiştir.
2. Risâle-i Devrâniyye: Eser hakkında bilgi yoktur.
3. Türkçe Ferâiz ve İzzî Şerhleri: Nüshaları tespit edilemeyen bu eserler, medreselerde Arapça olarak okutulan kitaplara yapılmış Türkçe şerhlerdir.
4. Şiirleri: Eşref-zâde Şeyh Seyyid Hüseyin Efendi’nin Seyyid Hüseyin mahlasıyla şiirler yazmıştır. Tezkirelerde üç bentlik bir murabbaı bulunmakla beraber Salim Tezkiresi’ndeki büyük küçük herkesin beğendiği tasavvufane ilahileri olduğu ifade edilmektedir (İnce 2005: 289).
 

Abdulkadiroğlu, Abdulkerim ve Ülkü Ayan Özsoy (2000). Safranbolu Meşhurları. Ankara.

Coşkun, Ali Osman (2001). Abdülahad Nurî Divânı. İstanbul: MEB Yay.

Çapan, Pervin (2005). Mustafa Safâyî Efendi, Tezkire-i Safâyî ‘Nuhbetü’l-Âsâr Min Fevâ’idi’l-Eş’âr’ İnceleme- Metin- İndeks. Ankara: AKM Yay.

İnce, Adnan (2005). Tezkiretü’ş-Şu’arâ- Sâlim Efendi. Ankara: AKM Yay.

Kurnaz, Cemâl ve Mustafa Tatcı (2001). Mehmed Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. C. 1. Ankara: Bizim Büro Yay.

Tatcı, Mustafa ve Cemal Kurnaz (hzl.)(2000).Bursalı Mehmed Tahir Osmanlı Müellifleri. Ankara: Bizim Büro Yay.

Murabba

Dervîş olan sâdık gerek

Hakîkatde sâbit gerek
Ahkâm-ı Kur’ân’a uyup
Sünnetle hem âmil gerek

Terk eyleyüp ser-keşliği
İsbât ede dervîşliği
İzhâr edüben merdliği
Kemâle hem tâlib gerek

Seyyid Hüseyin-i derdmend
Bu yolda olsun serdmend
Sâlik olan Hak yoluna
Sebük-bâr hem ‘âşık gerek

(Çapan, Pervin (2005). Mustafa Safâyî Efendi, Tezkire-i Safâyî ‘Nuhbetü’l-Âsâr Min Fevâ’idi’l-Eş’âr’ İnceleme- Metin- İndeks. Ankara: AKM Yay. 285.)