ŞİRVANLI BİLAL

(d. 1872 / ö. 1937/1938?)
âşık
(Âşık / 20. Yüzyıl / Azeri)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Azerbaycan sahasının 20. yüzyıl âşıklarından Şirvanlı Âşık Mirza Bilal, 1872 yılında Şamahı ilçesinin Geşed köyünde doğdu. Babası Mikayıl, klasik şiir ve âşık sanatında bilgiliydi. Dedesi Halil de memleket şairiydi. 15 yaşında çıraklık eğitimine başlayan Bilâl, üç yıl sonra da müstakil olarak çalıp söylemeye devam etti. Molla Hası'dan dersler alır. Molla Hası, Bilal'in bilgili ve yetenekli olduğunu fark ederek onu Şamahı'ya şair S. E. Şirvan'ın mektebine gönderir. Burada musiki meclislerine katılarak çeşitli şairlerle yakınlaşarak sanatını daha da güçlendirir. Azerbaycan'da yetişen güçlü âşıklardan olan Bilâl, kötü yöneticilere karşı şiirler yazdı ve halkın sözcüsü oldu. Halk arasında sevildi, saygı gördü. Sanatçı, aydın ve “memleket adamı” sayıldı. 1918 yılında Azerbaycan’da meydana gelen savaşta şehrin müdafaasında önde gelen gönüllülerden oldu. 1928 yılında tertip edilen I. Âşıklar Kurultayı’na katılarak halk şiirinin farklı türlerinde şiirler söyledi. Yüzlerce sanatkârın yetişmesine yol göstererek klasik âşık sanatının saz havalarını, destanlarını benimseterek mektep yarattı. Bu mektebin rehberliği sadece Şirvan'da değil, İran, Orta Asya, Tiflis, Karabağ gibi bölgelerde de hürmetle bilinerek yâd edilir. Bilâl’in öğrencileri arasında Âşık Soltan, Âşık Ağalar, Âşık Abbas, Âşık Şamil, Âşık Ali Karimov vb. isimler vardı. Bugün de Şirvanlı genç âşıkların okuduğu mahnılar, söylediği destanlar arasında Bilal’in yadigârları, repertuarları yer almaktadır. Sultan Hanım ile evlenerek üç oğlu, iki kızı dünyaya geldi. Bazı kaynaklara göre 1937, bazılarına göre ise 1938 yılında vefat etti (Ğeniyev 2012:13-3-; Sakaoğlu, Alptekin vd. 1993: 72).

Âşık Bilâl, halk şiirinin koşma, geraylı, deyişme gibi farklı türlerinde örnekler ortaya koymuştur. Hece ölçüsünün farklı ölçüleriyle kaleme aldığı şiirlerinde yalın bir anlatım kullanmıştır. Şair; iyilik, doğruluk, adalet, sevgi, vatan gibi muhtelif temayı şiirlerinde yoğun olarak işlemiştir. Ayrıca şiirlerinde kötü yöneticileri eleştirerek halkı savunmuştur. "Gelginen" redifli koşmasında Elesker'e selam yolladığını belirterek kendisi ile dost olmak isterse Şamahı'ya gelmesini dile getirir. Elesker’i Şamahı’ya davet etmesi döneminin usta âşıklarına olan ilgisini yansıtmaktadır. Şiirlerinde daima iyilikten yana olan Âşık Bilâl, "Yaxşıdi" redifli koşmasında iyilerle kötüleri karşılaştırmaktadır (Ğeniyev 2012: 14-61; Sakaoğlu, Alptekin vd. 1993: 72-73). Halk şiirlerinin yanı sıra bir gazel örneği bugüne ulaşabilmiştir. Söz konusu gazelinde kullandığı vezin ve tekniklerin yerli yerinde olması gazel yaratıcılığında da başarılı olduğunu yansıtmaktadır (Ğeniyev 2012: 62-64).

Kaynakça

Ğeniyev, Seyfeddin (2012). Şirvanlı Aşık Mirze Bilal. Bakü: Elm ve Tehsil.

Sakaoğlu, Saim, Ali Berat Alptekin, Esma Şimşek (1993). Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi 3. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: ARAŞ. GÖR. EBRU KILIÇ
Yayın Tarihi: 16.04.2019
Güncelleme Tarihi: 02.12.2020

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1SEYİD EBU'L KÂSIM NEBÂTÎ, Hançoban, Hançobanî, Mecnûn, Mecnûnşâhd. 1800 - ö. 1860/1873?Doğum YeriGörüntüle
2KURBAN SADIHOVd. 1905 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3DABILOV ABBAZd. 1898 - ö. 1970Doğum YeriGörüntüle
4Ömer Lütfi Fikrid. 1872 - ö. 7 Ekim 1934Doğum YılıGörüntüle
5ŞEMSÎ, Hüseyin Şemsi Ergüneşd. 1871-1872 - ö. 30.01.1968Doğum YılıGörüntüle
6UMMANÎ/OVACIKLI UMMANİ, Abdullahd. 1872 - ö. 1924Doğum YılıGörüntüle
7Ömer Lütfi Fikrid. 1872 - ö. 7 Ekim 1934Ölüm YılıGörüntüle
8ŞEMSÎ, Hüseyin Şemsi Ergüneşd. 1871-1872 - ö. 30.01.1968Ölüm YılıGörüntüle
9UMMANÎ/OVACIKLI UMMANİ, Abdullahd. 1872 - ö. 1924Ölüm YılıGörüntüle
10Ömer Lütfi Fikrid. 1872 - ö. 7 Ekim 1934MeslekGörüntüle
11ŞEMSÎ, Hüseyin Şemsi Ergüneşd. 1871-1872 - ö. 30.01.1968MeslekGörüntüle
12UMMANÎ/OVACIKLI UMMANİ, Abdullahd. 1872 - ö. 1924MeslekGörüntüle
13Ömer Lütfi Fikrid. 1872 - ö. 7 Ekim 1934Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14ŞEMSÎ, Hüseyin Şemsi Ergüneşd. 1871-1872 - ö. 30.01.1968Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15UMMANÎ/OVACIKLI UMMANİ, Abdullahd. 1872 - ö. 1924Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16Ömer Lütfi Fikrid. 1872 - ö. 7 Ekim 1934Madde AdıGörüntüle
17ŞEMSÎ, Hüseyin Şemsi Ergüneşd. 1871-1872 - ö. 30.01.1968Madde AdıGörüntüle
18UMMANÎ/OVACIKLI UMMANİ, Abdullahd. 1872 - ö. 1924Madde AdıGörüntüle