Madde Detay
TÂHİR, Halîfe-zâde Mehmed Efendi
(d. ?/? - ö. 1188/1774)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 18. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4
Babası divan kalemlerinden birinde halife olduğundan Halîfe-zâde olarak şöhret bulan Tâhir, İstanbulludur. I. Mahmûd, III. Osman ve III. Mustafa devirlerini idrak etmiştir.
Varlığı bugüne kadar bilinmeyen Dîvân'ında; sadece çoğu na’t içerikli 8 kaside, mesnevi nazım biçimiyle yazılmış 3 takriz ve 177 gazel yer alır. Tezkire yazarı Râmiz’e göre; sözü kuvvetli, musiki fenninde maharetlidir, hoşsohbettir. Besteleri ve şarkıları işret ve eğlence meclislerinde nakledilen bir şairdir. Şefkat, musiki ilminde “hâce-i zaman” olduğunu vurgular. Bazı besteleri TRT repertuvarında mevcuttur.
Sosyal ve edebî çevresinde tanınan, sevilen bir şahsiyet olduğu düşünülen Tâhir hakkında Râmiz, "Şiir söylemede başarılıdır." der. Şiirleriyle ilgili olumlu değerlendirmeleri, Dîvân'ında yer alan üç takrizden de (ikisi Re’fet ve İzzet’e ait) öğreniriz. Bâkî, İsmet, Fıtnat ve Ra'îf’e nazire yazan Tâhir’in, kasidelerinde Nef’î’yi, hikemi şiirlerde ise Nâbî’yi izlediği söylenebilir.
Dil ve anlatım özelliklerine bakarak 17. yüzyılda etkisi giderek artan Sebk-i Hindî ile hikemi ve mahallî tarzın takipçisi olduğu söylenebilir, yenilikçi tarzı benimsemiş bir şairdir. Hikemî şiirlerinde “yaradılıştan kötü olan insanların özlerinin terbiyeyle değişmeyeceği” düşüncesi sıkça vurgulanır. Şiirlerinde en göze çarpan yenilik güzellerin sarı saç, mavi göz rengidir. Diğer bir özellik sevgili-âşık ilişkisindeki yeni durumdur. Klasik edebiyattakinin aksine artık sevgilinin âşığa temayülü vardır.
Tâhir’in şiirinde öne çıkan özelliklerden biri de gündelik ve sosyal hayattan yansımalardır. Özellikle eğlence hayatıyla ilgili sahneler ön plandadır. Musiki ehli olması nedeniyle çeşitli meclislerde karşılaştığı çok farklı insan tiplerini ele alır. İstanbul ve semtleri (Gülhane, Beşiktaş, Bebek, Beykoz, Fındıklı, Üsküdar, Sarıyer, Göksu), yeme içme, müzik, giyim kuşamla ilgili unsurlar, rakkaseler, meclislerdeki zevk ehlinin renkli tasvirleri bu yüzyılın sosyal hayatından bir kesit sunar.
Kaynakça
Akbayar, Nuri (hzl.) (1996). Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmanî: Osmanlı Ünlüleri. C. 5. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.
Büyükkarcı Yılmaz, Fatma (hzl.)(2013). Tahir Divanı: İnceleme, Metin, Tıpkıbasım. İstanbul: Simurg Yay.
Erdem, Sadık (hzl.) (1994). Râmiz ve Âdâb-ı Zurafâ’sı: İnceleme, Tenkidli Metin, İndeks, Sözlük. Ankara: AKM Yay.
Erdemir, Avni (1999). Anadolu Sahası Musikişinas Divan Şairleri. Ankara: Türk Sanatı ve Eğitimi Vakfı.
Ergun, Sadeddin Nüzhet (1942-43). Türk Musikisi Antolojisi. 2 C. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
İpekten, Halûk, Mustafa
İsen, Recep Toparlı, Naci Okçu ve Turgut Karabey (1988). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı
İsimler Sözlüğü. Ankara: KTB Yay.
Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatcı (hzl.) (2001). Mehmet Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî- Dîvân Şâirlerinin Muhtasar
Biyografileri. C.II. Ankara: Bizim Büro Yay.
Önder, Murat (2006). Şefkat ve Tezkire-i Şu‘arası. Yüksek Lisans Tezi. Afyon: Kocatepe Üniversitesi.
Özcan, Nuri (2010). “Tâhir Efendi, Halîfezâde”. İslâm Ansiklopedisi. C. 39. İstanbul: TDV Yay. 398.
Silahdâr-zâde Mehmed Emîn. Tezkire-i Şu’arâ. Millet Kütüphanesi Ali Emiri Tarih 795.
Tâhir, Halîfe-zâde Mehmed. Dîvân. Millet Kütüphanesi Ali Emiri Müteferrik 8518.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: DOÇ. DR. FATMA BÜYÜKKARCI YILMAZ
Yayın Tarihi: 30.07.2013
Güncelleme Tarihi: 10.12.2020
Eserlerinden Örnekler
Gazel
O şûhun tarf-ı ebrûsunda sanman zerd kâküldür
Asılmış bend-i zîbâ hançerinde sırma püsküldür
Hezârân dîde kalmış nakş olup kâlây-ı hüsnünde
Anınçün ol gül-i nâzük libâs-ı çeşm-i bülbüldür
N'ola başlarsa kaddi ihtizâza bâd-ı âhımdan
O nahl-i işvenin maksûdu ben hâke temâyüldür
Gınâ-yı tab‘ına nisbetle tâc-ı pâdişâhânı
Sifâle saymayan bezminde erbâb-ı tevekküldür
Eder medh o gazâlı hüsn-i İsmet nazmile Tâhir
Ana kasdım benim de bu nazîreyle tegazzüldür
(Büyükkarcı Yılmaz, Fatma (2013). Tahir Divanı: İnceleme, Metin, Tıpkıbasım. İstanbul: Simurg Yay. 186.)
İlişkili Maddeler
Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
---|---|---|---|---|
1 | M. Sunullah Arısoy | d. 25 Mart 1925 - ö. 19 Aralık 1989 | Doğum Yeri | Görüntüle |
2 | Tuncer Erdem | d. 5 Ekim 1962 - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
3 | Nurdan Beşergil | d. 1971 - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
4 | M. Sunullah Arısoy | d. 25 Mart 1925 - ö. 19 Aralık 1989 | Doğum Yılı | Görüntüle |
5 | Tuncer Erdem | d. 5 Ekim 1962 - ö. ? | Doğum Yılı | Görüntüle |
6 | Nurdan Beşergil | d. 1971 - ö. ? | Doğum Yılı | Görüntüle |
7 | M. Sunullah Arısoy | d. 25 Mart 1925 - ö. 19 Aralık 1989 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
8 | Tuncer Erdem | d. 5 Ekim 1962 - ö. ? | Ölüm Yılı | Görüntüle |
9 | Nurdan Beşergil | d. 1971 - ö. ? | Ölüm Yılı | Görüntüle |
10 | M. Sunullah Arısoy | d. 25 Mart 1925 - ö. 19 Aralık 1989 | Meslek | Görüntüle |
11 | Tuncer Erdem | d. 5 Ekim 1962 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
12 | Nurdan Beşergil | d. 1971 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
13 | M. Sunullah Arısoy | d. 25 Mart 1925 - ö. 19 Aralık 1989 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
14 | Tuncer Erdem | d. 5 Ekim 1962 - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
15 | Nurdan Beşergil | d. 1971 - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
16 | M. Sunullah Arısoy | d. 25 Mart 1925 - ö. 19 Aralık 1989 | Madde Adı | Görüntüle |
17 | Tuncer Erdem | d. 5 Ekim 1962 - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |
18 | Nurdan Beşergil | d. 1971 - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |