Madde Detay

Asıl ismi Mehmed Emîn'dir. Kilislidir. Çocuk yaşta İstanbul’a geldi. Maliye kaleminde çalıştı. III. Selîm zamanında zecriye baş kitabeti, zecriye muhassıllığı görevlerinde bulundu. Defter Emîni iken Napolyon nezdinde murahhas tayin olunarak Lehistan'a ve daha sonra Paris’e gitti. 1224/1809'de Defterhane-i Amire emanetine girdi. Kütahya’ya sürüldü. Affedilerek 1227/1812'de Tersane-i amire emanetine görevlendirildi. Hamit sancağında, Girit'te, Hanya muhafızlığında bulundu. Mora ayaklanması sırasında Sakız muhafızlığı yaptı. Buradaki icraatinden dolayı azl ve sürgün edildi. Sonradan rütbesi ilave edilerek Halep valiliğine gönderildi. Bosna valiliğine atandı ise de bu görevine varamadan Çanakkale’de 1244/1828 yılında vefat etti. Geyikli köyünde medfundur (Ercan 1991: 81).

Eserleri şunlardır:

1. Fransa Sefâretnâmesi (Sefâretnâme-i Fransa): On üç yazma nüshası vardır. Bunların ikisi Türkiye dışındadır. Sefâretnâme-i Fransa adlı eser, kitap olarak üç kez basılmıştır. İlki 1843 yılında Paris'te Şark Dilleri Okulu yayınları arasında Relation de l'ambassade de Mohammed Wahid Effendi (Sefâretnâme-i Seyyid Mehmed Emîn Vâhid Efendi) adı ile yayımlanmıştır. Son iki baskı Türkiye'de yapılmıştır. Birincisi 1866-67/1283 yılında Sefâretnâme-i Seyyid Vâhid Efendi adı ile, ikincisi 1886-1887 (1304) yılında Fransa Sefâretnâmesi, temsil-i Sâni" adı ile çıkmıştır. Türkiye’de ise Yavuz Ercan "Seyyid Emîn Mehmed Vâhid Efendi’nin Fransa Sefâretnâmesi" adlı yazıyla o dönemdeki politik durumunu ve Vâhid Efendi’nin olayların içindeki yerini özetleyerek eserini günümüz Türkçesine aktarmıştır (Ercan 1991: 73-125).

Vâhid Efendi’nin en önemli eseri Fransa Sefâretnâmesi'dir.Fransa imparatoru Bonaparte, Prusya'yı yendikten sonra Rusya üzerine yürümeye karar verince doğuda kendisine yeni dost ülkeler aramış ve Sebastiani'yi Babıâli ile görüşme yapmakla görevlendirmişti. Osmanlı Hükümeti görüşmelerin İstanbul'da yapılmasını önermiş, fakat Fransız elçisi, bir elçinin hemen Napoleon'a gönderilmesinde ısrar etmişti. Seyyid Mehmed Emîn Vâhid Efendi 1806 tarihinde, Osmanlı Padişahı III. Selîm tarafından Napoleon Bonaparte'a elçi olarak gönderildi. Eser, Fransa elçilik raporudur. Eserde, Vahid Efendi, önce Polonya'ya (Lehistan), sonra Paris'e gidiş dönüşünü anlatmaktadır. Manzum-mensur karışık kaleme aldığı Fransa Sefâretnâmesi (Sefâretnâme-i Fransa)’inde Vâhid Efendi’nin yer yer şiirleri de yer alır. Bunlar arasında Danzig’de Fransızların ele geçirdikleri kale için söylenen bir şiir ile, Varşova’da "Ay" (Kamer) adlı güzel bir kız hakkında kaleme alınan bir şiir de vardır (Ercan 1991: 73-125).

2. Minhacü'r-rumat: Basılmamıştır. Osmanlı İmparatorluğu ile İngiltere arasındaki anlaşmayla ilgili rapor şeklinde küçük bir eseri/risalesidir.

3. Mirkatü'l-münâcât: Kaside-i Dimyatiye adlı eserin şerhidir.

4. Vak'a-i Sakız (Sakız Adası Olayı): 1290'da İstanbul'da basılmıştır. Yunan ayaklanması sırasında Vâhid Efendi, Sakız Adası muhafızı idi. Bu olay sırasında Mahrukî Ali Paşa'ya gerekli yardımı yapamamış ve hatasını örtmek için Vak'a-i Sakız adlı eserini yazmıştır. Eser, Yunan ayaklanması sırasında Sakız Adası’nda karada geçen olayları anlatır (Ercan 1991: 81).

5. Zuhûr-u Fîtne-i Rum.

6. Lâyiha.

Vâhid Efendi’nin eserlerinden bazısı Devlet-i Aliyye ile İngiltere Devletinin Sûret-i Musalahasıyla İcmal Mukalemelerini Havi Takrîr, Hicri Bin İkiyüz Yirmi Altı Miladi Bin Sekizyüz Onbir Yılında Avrupa Devletleri ve Fransa Sefâretnâmesi bir külliyatı içinde Kütahya'da 43 Va 530/4 numaradadır.

Ahmet Resmî (1269). Sefinetür-Rüesa (Hadikatü'r-Rüesa). İstanbul.

Babinger, Franz (1992). Osmanlı Ta­rih Yazarları ve Eserleri. çev. Coşkun Üçok. Ankara: KB Yay.

Ercan Yavuz (1991). “Seyyid Emin Mehmet Vahit Efendi’nin Fransa Sefaretnamesi”. Osmanlı Tarihi Araştırmaları Merkezi Dergisi. OTAM. (2): 73-125.

Kurnaz, Cemâl ve Mustafa Tatcı (hzl.) (2001). Mehmed Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî -  Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri.  C.II. Ankara: Bizim Büro Yay.

Mehmed Süreyya (1315/1897). Sicill-i Osmânî C. IV. İstanbul: Matbaa-i Âmire.

Tatcı, Mustafa ve Cemal Kurnaz (hzl.) (2000). Bursalı Mehmed Tahir, Osmanlı Müellifleri ve Ahmet Remzi Akyürek Miftahu’l-Kütüb ve Esami-i Müellifin. Ankara: Bizim Büro Yay.

Unat, Faik Reşat (1992). Osmanlı Sefirleri ve Sefaretnameleri. (Tamamlayıp Yayımlayan: Bekir Sıtkı Baykal). 3.Baskı. Ankara: TTK. Yay.

1

Ben andayım hezar ü heft ü heşt sâd sâl-i İsâ'da

Daniska'yı (Danzig) Büyük Napoleon ahzetti adâdan

Ona târîh olur berceste bu mısra-ı garrâmız

“Daniska şehrini aldı Fransızlar Prusya'dan (1807)”

2

Râst geldim gece agyâr ile şakk-ı Kamer’e

Dedim âyâ nedir ol ârızın üstünde bere

Nâz ile hande edip, dedi o hurşîd-cemâl

Şeh-per-i Rûhü'l-emîndir ki dokundu Kamer'e

(Ercan Yavuz (1991). “Seyyid Emin Mehmet Vahit Efendi’nin Fransa Sefaretnamesi”. Osmanlı Tarihi Araştırmaları Merkezi Dergisi. OTAM. (2): 81, 100.)