Ziyad Ebüzziya

M. Kara, Selim Sabit, Z. E., Zahid Turhan
(d. 06 Eylül 1911 / ö. 26 Mayıs 1994)
Politikacı, Gazeteci, Yazar
(Polisiye – Bilim Kurgu / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

İstanbul'da doğdu. Ziyad Ebüzziya, 12. yüzyılda Horasan'dan göç edip, Anadolu'da Koçhisar'a gelen Şerefli aşiretinden Horasan'lı At Çeken Hacı Hasanoğuları'na mensuptur (Gerger ve Topdemir 2016: 9). Tanzimat döneminin önde gelen gazeteci ve yazarlarından Ebüzziyâ Mehmed Tevfik’in torunudur. Babası gazeteci Talha Ebüzziya, annesi "Ruhsar Nevvare" mahlasıyla oyun ve hikâyeler yazan Hadiye Hanım’dır. İlk, orta ve lise öğrenimini Galatasatay Lisesinde yaptı (1924-1933). 1936 yılında İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesinden mezun oldu. Matbuat hayatına esasen öğrencilik yıllarında Akademi dergisinde başladı ve 1933 yılında amcası Velid Ebuzziya'nın çıkardığı Zaman gazetesinde sürdürdü. Daha sonra Tasvîr-i Efkâr’da Velid Ebüzziya ile birlikte çalıştı (1940-1945). Velid Bey’in ölümünden sonra Cihat Baban’la birlikte aynı gazeteyi Tasvir adıyla çıkardı (1945-1949). Demokrat Parti taraftarı olarak yayın yapan Tasvir on yedi defa kapatıldı ve otuz beş defa mahkemeye verildi. 1946 seçimlerine Demokrat Parti’den Konya adayı olarak katıldı. Seçime hile karıştırılınca kazanamadı. 1933’ten 1947 yılına kadar hissedarı olduğu Matbaa-i Ebüzziyânın müdürlüğünü de yürüten Ziyad Ebüzziya aynı yıl tedavi için İsviçre’ye gitti. Ayrıca 1946-1956 yılları arasında akşamları yayımlanan Son Saat gazetesini kurarak idaresini üstlendi (Uzun 1994). Gazete yazılarında ve makalelerinde "M. Kara, Selim Sabit, Z. E., Zahid Turhan " imzalarını da kullandı.

Ziyad Ebüzziya iş kariyerinde sırasıyla şu görevlerde bulundu: Merkez Bankası ve İş Bankası İstanbul Şubesi Memuru (1934-1935), Robert Kolejde öğretmenlik (1938 -1943), Ortadoğu Teknik Üniversitesinin kurucu ve mütevelli heyeti azası (1955-1960), Güven Sigorta Şirketi yönetim kurulu üyesi (1968-1972), Denizcilik Bankası ve Deniz Nakliyat Şirketi yönetim kurulu üyesi (1972-1974), İstanbul Üniversitesi Basın Yayın Yüksekokulu öğretim görevlisi (1979-1985) ve Türk Kültürüne Hizmet Vakfı kurucu ve yönetim kurulu üyesi (1985-1989). 1950 seçimlerinde Demokrat Parti’den Konya milletvekili olarak meclise girdi ve yasama çalışmalarına katıldı. 1955 yılında “isbat hakkı” krizinde on dokuzların elebaşılarından biri olarak partiden ihraç edildi (1955). Ardından Hürriyet Partisi'ni kurduysa da seçimi kazanamadı. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi'nde madde yazarı olarak görev aldı. Ansiklopediye matbuat tarihiyle ilgili maddeler yazdı. Gazeteciliği bıraktıktan sonra Yeni Düşünce ve Zaman gezetelerinde günlük yazlarını yayımladı. Azerbaycan'ın Millî Kahramanlarından, ilk bağımsız Azerbaycan Devleti'nin Maliye Bakanı Abdülali Emircan Bey'in kızı Vâlâ Hanım ile evlendi. Bu evliliğinnden Talha ve Alev adlı ili çocuğu oldu. Hastalığa yenik düşen Ziyad Ebüzziya 26 Mayıs 1994 tarihinde vefat etti. Kabri Zincirlikuyu Mezarlığı’ndadır.

Matbuat hayatımızın önemli isimlerinden Ziyad Ebüzziya'nın ilk yazısı 1 Haziran 1931'de "Ziyad Talha" adıyla Yeşilköy Gece'de yayımlanmıştır (Gerger ve Topdemir 2016: 10). Beşir Ayvazoğlu'na göre doğma büyüme İstanbullu olduğu hâlde çelebi makulesinden bir münevver olarak değil, akıcı ruha sahip bir mücadele adamı olarak yetişmesinde amcası Velid Bey'in muhalif ve mücadeleci kişiliğinin birinci derecede rol oynadığı muhakkaktır. Ziyad Ebüzziya bir İstanbul Beyefendisi olarak nitelendirilmiştir. Tasvir-i Efkâr gazetesinde idarecilik ve başyazarlık yapmıştır (1940-1945). Gazetelerde imzalı ve imzasız yazılar yazmıştır. Onun asıl ünlenmesi Ebüzziya Resimli Takvimli Duvar Ansiklopedisi ile olmuştur. Bu ansiklopedik takvim 1946-1971 yılları arasında 25 cilt yayımlanmıştır. Ziyad Ebüzziya hayatının son son yıllarında, Ayasofya’nın düzme evraklarla müze haline getirildiğini ispat edip tekrar cami olarak ibadete açılması gerektiğini ısrarla savunmuş, ayrıca harf devriminin kültür hayatımızda açtığı derin yaraların eski harflerin öğrenilmesiyle giderilebileceği üzerinde önemle durmuştur. Gençlerle birlikte çalışmayı, onlara yol göstermeyi seven Ziyad Ebüzziya, zengin kütüphanesini özellikle genç araştırmacıların istifadesine sunmakla da tanınmıştır. Ziyad Ebüzziya kitap yayımcılığıyla da ilgilenmiş ve 1943 yılında Tasvir Neşriyat’ı kurarak elliden fazla kitap yayımlamıştır (Uzun 1995). Ziyad Ebüzziya edebiyat dünyasında "Ali Kara Efe" imzasıyla yayımladığı Karanlıkta Bir Çığlık (1943) adlı polisiye romanıyla tanınmaktadır. Romanda polis hafiyesi İhsan Ateş'in maceraları anlatılmaktadır.

Uzun, TDV İslâm Ansiklopedisi'ne yazdığı Ziyad Ebüzziya maddesinde onun çalışmalarını şu şekilde sıralamaktadır: "Ziyad Ebüzziya kendi kurduğu Tasvir Neşriyat’ın yayımları arasında imzasız olarak çıkardığı Nasreddin Hoca Fıkraları (İstanbul 1943); Mussolini Kimdir? Faşizm Nedir? (İstanbul 1943); Rousseau Kimdir? Liberalizm Nedir? (İstanbul 1943); Salazar Kimdir? Korporatizm Nedir? (İstanbul 1944); Rooswelt Kimdir? New Deal Nedir? (İstanbul 1944); Machiavel Kimdir? Makyavelizm Nedir? (İstanbul 1944); Bektâşi Fıkraları (İstanbul 1944); Karanlıkta Bir Çığlık (roman, İstanbul 1945) adlı halk tipi kitapları dışında, büyük babası Ebüzziyâ Mehmed Tevfik’in yakın tarihimizin en önemli kaynaklarından olan Yeni Osmanlılar Tarihi adlı eserini birçok ilâve ve açıklamalarla yayıma hazırlamıştır (I-III, İstanbul 1973-1974). Ahmed Rızâ Bey’in La Faillité morale de la politique occidentale en orient (Paris 1922) adlı eserini açıklama ve notlarla Batı’nın Doğu Politikasının Ahlâken İflâsı (İstanbul 1982) ismiyle tercüme etmiştir. Bu tercüme The Moral Bankruptcy of Western Policy Toward the East (Ankara 1988) adıyla İngilizce’ye çevrilerek Kültür Bakanlığı’nca yayımlanmıştır. Ziyad Ebüzziya’nın kendi imzasını taşıyan tek telif eseri, Sahir Kozikoğlu ile birlikte kaleme aldığı Galatasaray 1922-1933 Tarihçesi ve 1933 Yılı Mezunlarının Elli Yılları (İstanbul 1986) adlı kitaptır." (Uzun 1994). Dış politika hakkında görüşlerini belirttiği yazılarından oluşan Nasıl Bir Dış Politika? (1994) adlı eseri Mehmet Emin Gerger tarafından derlenmiştir. Bunların dışında yazarın çok sayıda imzasız eseri bulunmaktadır. Yine Gerger ve Topdemir yazar hakkında Üstad Ziyad Ebüzziya adlı bir çalışma yapmışlardır. Kısa hayat hikâyesinin ve anlatıldığı eserde Ziyad Ebüzziya'nın mülkatları ve konuşmaları geniş yer tutmaktadır.

Kaynakça

Gerger, Mehmet Emin ve Topdemir, Ramazan (2016). Bir İstanbul Beyefendisi Üstad Ziyad Ebüzziya. İstanbul: Gerger Yayınları.

Kılıç, Rumeysa (2014). "Son yıllarında Ayasofya için çalışıyordu". dünyabizim. 23 Mayıs 2014. https://www.dunyabizim.com/portre/son-yillarinda-ayasofya-icin-calisiyordu-h17107.html [Erişim Tarihi: 12.11.2019]

Uzun, Mustafa (1995). "Ebüzziya, Ziyad". TDV İslâm Ansiklopedisi. C. 10. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı. s. 373-374. https://islamansiklopedisi.org.tr/ebuzziya-ziyad [Erişim Tarihi: 12.11.2019]

"Yasak delen gazeteci". Yeni Şafak. 2 Haziran 2002. https://www.yenisafak.com/arsiv/2002/haziran/02/kultur.html [Erişim Tarihi: 12.11.2019]

https://www.biyografya.com/biyografi/4153 [Erişim Tarihi: 12.11.2019]

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: İSA KOYUNCU
Yayın Tarihi: 20.11.2019
Güncelleme Tarihi: 14.11.2020

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
Mussolini Kimdir, Faşizm NedirTasvir Neşriyatı / İstanbul1943Diğer
Rousseau Kimdir? Liberalizm Nedir?Tasvir Neşriyatı / İstanbul1943Diğer
Nasreddin Hoca FıkralarıTasvir Neşriyatı / İstanbul1943Diğer
Karanlıkta Bir ÇığlıkTasvir Neşriyatı / İstanbul1943Roman
Olivera Salazar Kimdir? Korporatizm Nedir?Tasvir Neşriyatı / İstanbul1944Diğer
Rooswelt Kimdir? New Daeal Nedir?Tasvir Neşriyatı / İstanbul1944Diğer
Machiavelli Kimdir? Makyavelizm Nedir?Tasvir Neşriyatı / İstanbul1944Deneme
Bektâşi FıkralarıTasvir Neşriyatı / İstanbul1944Diğer
Galatasaray 1922-1933 Tarihçesi ve 1933 Yılı Mezunlarının Elli YıllarıGalatasaray Eğitim Vakfı / İstanbul1986Diğer
Ebuzziya Resimli Takvimli Duvar AnsiklopedisiTasvir Neşriyatı / İstanbul?Diğer
Nasıl Bir Dış Politika?Cemre / İstanbul1994Diğer

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1HÂŞİMÎ, Ahur Emîrî-zâde Emîr Mehmed Hâşim Efendid. ? - ö. 1693-94Doğum YeriGörüntüle
2RE'FETÎ, Mustafad. ? - ö. Nisan 1699Doğum YeriGörüntüle
3OSMAN SELÂHADDÎN DEDEd. 1820 - ö. 1886Doğum YeriGörüntüle
4Rıza Apakd. 1911 - ö. 1987Doğum YılıGörüntüle
5ZAHİDEd. 1911 - ö. 1965Doğum YılıGörüntüle
6AHMET DURAN/AHMET, Ahmet Duran Aydoğand. 1911 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
7ZAMAN MUHARRAMOVd. 1933 - ö. 1994Ölüm YılıGörüntüle
8Tahavi Ahtanovd. 25 Ekim 1923 - ö. 1994Ölüm YılıGörüntüle
9Oğuz Tanseld. 15 Şubat 1915 - ö. 30 Ekim 1994Ölüm YılıGörüntüle
10Berna Morand. 23 Ocak 1921 - ö. 31 Ocak 1993MeslekGörüntüle
11Cevahir Bedeld. 1 Ocak 1976 - ö. ?MeslekGörüntüle
12Rüştü Cumhur Orancıd. 28 Ekim 1960 - ö. ?MeslekGörüntüle
13Murat Akdoğand. 20.yy - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14Hikmet Münir Ebcioğlud. 1907 - ö. 31 Aralık 1985Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15Ali Bayramd. 09 Haziran 1973 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16ALİ KARAd. 1954 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
17HULUSî, Cerrah Kasım Paşa-zâde Zâhid Ahmed Hulûsî Beyd. ? - ö. ?Madde AdıGörüntüle
18Süleyman Nazifd. 29 Ocak 1869 - ö. 4 Ocak 1927Madde AdıGörüntüle