Madde Detay

İstanbul'da doğdu. Ziyad Ebüzziya, 12. yüzyılda Horasan'dan göç edip, Anadolu'da Koçhisar'a gelen Şerefli aşiretinden Horasan'lı At Çeken Hacı Hasanoğuları'na mensuptur (Gerger ve Topdemir 2016: 9). Tanzimat döneminin önde gelen gazeteci ve yazarlarından Ebüzziyâ Mehmed Tevfik’in torunudur. Babası gazeteci Talha Ebüzziya, annesi "Ruhsar Nevvare" mahlasıyla oyun ve hikâyeler yazan Hadiye Hanım’dır. İlk, orta ve lise öğrenimini Galatasatay Lisesinde yaptı (1924-1933). 1936 yılında İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesinden mezun oldu. Matbuat hayatına esasen öğrencilik yıllarında Akademi dergisinde başladı ve 1933 yılında amcası Velid Ebuzziya'nın çıkardığı Zaman gazetesinde sürdürdü. Daha sonra Tasvîr-i Efkâr’da Velid Ebüzziya ile birlikte çalıştı (1940-1945). Velid Bey’in ölümünden sonra Cihat Baban’la birlikte aynı gazeteyi Tasvir adıyla çıkardı (1945-1949). Demokrat Parti taraftarı olarak yayın yapan Tasvir on yedi defa kapatıldı ve otuz beş defa mahkemeye verildi. 1946 seçimlerine Demokrat Parti’den Konya adayı olarak katıldı. Seçime hile karıştırılınca kazanamadı. 1933’ten 1947 yılına kadar hissedarı olduğu Matbaa-i Ebüzziyânın müdürlüğünü de yürüten Ziyad Ebüzziya aynı yıl tedavi için İsviçre’ye gitti. Ayrıca 1946-1956 yılları arasında akşamları yayımlanan Son Saat gazetesini kurarak idaresini üstlendi (Uzun 1994). Gazete yazılarında ve makalelerinde "M. Kara, Selim Sabit, Z. E., Zahid Turhan " imzalarını da kullandı.

Ziyad Ebüzziya iş kariyerinde sırasıyla şu görevlerde bulundu: Merkez Bankası ve İş Bankası İstanbul Şubesi Memuru (1934-1935), Robert Kolejde öğretmenlik (1938 -1943), Ortadoğu Teknik Üniversitesinin kurucu ve mütevelli heyeti azası (1955-1960), Güven Sigorta Şirketi yönetim kurulu üyesi (1968-1972), Denizcilik Bankası ve Deniz Nakliyat Şirketi yönetim kurulu üyesi (1972-1974), İstanbul Üniversitesi Basın Yayın Yüksekokulu öğretim görevlisi (1979-1985) ve Türk Kültürüne Hizmet Vakfı kurucu ve yönetim kurulu üyesi (1985-1989). 1950 seçimlerinde Demokrat Parti’den Konya milletvekili olarak meclise girdi ve yasama çalışmalarına katıldı. 1955 yılında “isbat hakkı” krizinde on dokuzların elebaşılarından biri olarak partiden ihraç edildi (1955). Ardından Hürriyet Partisi'ni kurduysa da seçimi kazanamadı. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi'nde madde yazarı olarak görev aldı. Ansiklopediye matbuat tarihiyle ilgili maddeler yazdı. Gazeteciliği bıraktıktan sonra Yeni Düşünce ve Zaman gezetelerinde günlük yazlarını yayımladı. Azerbaycan'ın Millî Kahramanlarından, ilk bağımsız Azerbaycan Devleti'nin Maliye Bakanı Abdülali Emircan Bey'in kızı Vâlâ Hanım ile evlendi. Bu evliliğinnden Talha ve Alev adlı ili çocuğu oldu. Hastalığa yenik düşen Ziyad Ebüzziya 26 Mayıs 1994 tarihinde vefat etti. Kabri Zincirlikuyu Mezarlığı’ndadır.

Matbuat hayatımızın önemli isimlerinden Ziyad Ebüzziya'nın ilk yazısı 1 Haziran 1931'de "Ziyad Talha" adıyla Yeşilköy Gece'de yayımlanmıştır (Gerger ve Topdemir 2016: 10). Beşir Ayvazoğlu'na göre doğma büyüme İstanbullu olduğu hâlde çelebi makulesinden bir münevver olarak değil, akıcı ruha sahip bir mücadele adamı olarak yetişmesinde amcası Velid Bey'in muhalif ve mücadeleci kişiliğinin birinci derecede rol oynadığı muhakkaktır. Ziyad Ebüzziya bir İstanbul Beyefendisi olarak nitelendirilmiştir. Tasvir-i Efkâr gazetesinde idarecilik ve başyazarlık yapmıştır (1940-1945). Gazetelerde imzalı ve imzasız yazılar yazmıştır. Onun asıl ünlenmesi Ebüzziya Resimli Takvimli Duvar Ansiklopedisi ile olmuştur. Bu ansiklopedik takvim 1946-1971 yılları arasında 25 cilt yayımlanmıştır. Ziyad Ebüzziya hayatının son son yıllarında, Ayasofya’nın düzme evraklarla müze haline getirildiğini ispat edip tekrar cami olarak ibadete açılması gerektiğini ısrarla savunmuş, ayrıca harf devriminin kültür hayatımızda açtığı derin yaraların eski harflerin öğrenilmesiyle giderilebileceği üzerinde önemle durmuştur. Gençlerle birlikte çalışmayı, onlara yol göstermeyi seven Ziyad Ebüzziya, zengin kütüphanesini özellikle genç araştırmacıların istifadesine sunmakla da tanınmıştır. Ziyad Ebüzziya kitap yayımcılığıyla da ilgilenmiş ve 1943 yılında Tasvir Neşriyat’ı kurarak elliden fazla kitap yayımlamıştır (Uzun 1995). Ziyad Ebüzziya edebiyat dünyasında "Ali Kara Efe" imzasıyla yayımladığı Karanlıkta Bir Çığlık (1943) adlı polisiye romanıyla tanınmaktadır. Romanda polis hafiyesi İhsan Ateş'in maceraları anlatılmaktadır.

Uzun, TDV İslâm Ansiklopedisi'ne yazdığı Ziyad Ebüzziya maddesinde onun çalışmalarını şu şekilde sıralamaktadır: "Ziyad Ebüzziya kendi kurduğu Tasvir Neşriyat’ın yayımları arasında imzasız olarak çıkardığı Nasreddin Hoca Fıkraları (İstanbul 1943); Mussolini Kimdir? Faşizm Nedir? (İstanbul 1943); Rousseau Kimdir? Liberalizm Nedir? (İstanbul 1943); Salazar Kimdir? Korporatizm Nedir? (İstanbul 1944); Rooswelt Kimdir? New Deal Nedir? (İstanbul 1944); Machiavel Kimdir? Makyavelizm Nedir? (İstanbul 1944); Bektâşi Fıkraları (İstanbul 1944); Karanlıkta Bir Çığlık (roman, İstanbul 1945) adlı halk tipi kitapları dışında, büyük babası Ebüzziyâ Mehmed Tevfik’in yakın tarihimizin en önemli kaynaklarından olan Yeni Osmanlılar Tarihi adlı eserini birçok ilâve ve açıklamalarla yayıma hazırlamıştır (I-III, İstanbul 1973-1974). Ahmed Rızâ Bey’in La Faillité morale de la politique occidentale en orient (Paris 1922) adlı eserini açıklama ve notlarla Batı’nın Doğu Politikasının Ahlâken İflâsı (İstanbul 1982) ismiyle tercüme etmiştir. Bu tercüme The Moral Bankruptcy of Western Policy Toward the East (Ankara 1988) adıyla İngilizce’ye çevrilerek Kültür Bakanlığı’nca yayımlanmıştır. Ziyad Ebüzziya’nın kendi imzasını taşıyan tek telif eseri, Sahir Kozikoğlu ile birlikte kaleme aldığı Galatasaray 1922-1933 Tarihçesi ve 1933 Yılı Mezunlarının Elli Yılları (İstanbul 1986) adlı kitaptır." (Uzun 1994). Dış politika hakkında görüşlerini belirttiği yazılarından oluşan Nasıl Bir Dış Politika? (1994) adlı eseri Mehmet Emin Gerger tarafından derlenmiştir. Bunların dışında yazarın çok sayıda imzasız eseri bulunmaktadır. Yine Gerger ve Topdemir yazar hakkında Üstad Ziyad Ebüzziya adlı bir çalışma yapmışlardır. Kısa hayat hikâyesinin ve anlatıldığı eserde Ziyad Ebüzziya'nın mülkatları ve konuşmaları geniş yer tutmaktadır.